Vergi yükü yüzde 71,5 arttı

İlk yarıda 1,6 trilyon lira olarak gerçekleşen vergi tahsilatının, ek bütçe ile getirilen artışlarla birlikte ikinci yarıda 2,7 trilyon liraya çıkması hedefleniyor. İlk 6 ayda tüketicilerden 1 trilyon liranın üzerinde KDV, ÖTV ve diğer “dolaylı” vergi alınırken, 2’nci yarıda bu alandan yaklaşık 1,8 trilyon TL gelir bekleniyor.

Kamu mali dengelerini yeniden kurarak ekonomiyi rasyonel zemine çekme hedefiyle radikal vergi düzenlemelerine gidilirken, mükelleflerin ikinci yarıda ödeyeceği toplam vergi tutarı ilk yarıya göre yüzde 71,5 arttı. İlk altı ayda 1,6 trilyon lira olan toplam vergi gelirinin, ikinci yarıda 1,8 trilyonu tüketimden olmak üzere toplam 2,7 trilyon liraya ulaşması öngörülüyor.

Buna göre mükellefler ilk yarıda ödedikleri her 100 liralık vergiye karşılık ikinci yarıda yaklaşık 171,5 TL ödeyecek. 2023 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu ile yılın tümünde toplam vergi geliri; 2 trilyon 41,7 milyarı yurttaşların yaşamsal ihtiyaçları için satın aldığı mal ve hizmetlerin fiyatı içinde yer alan KDV, ÖTV gibi “dolaylı” nitelikteki tüketim vergilerinden, 1 trilyon 156,8 milyarı da Gelir ve Kurumlar Vergisi mükellefleri ile mülkiyet sahiplerinden alınan “doğrudan” vergilerden olmak üzere 3 trilyon 199,5 milyar lira olarak öngörülmüştü.

Ocak-Haziran döneminde 1 trilyon 22,2 milyarı dolaylı, 571,5 milyarı doğrudan vergilerden olmak üzere toplam 1 trilyon 620,3 milyar lira tahsilat gerçekleştirildi. Buna göre tahsilatta ilk yarıdaki gerçekleşmeler, yılın tümü için belirlenen başlangıç hedefleriyle uyumlu gerçekleşti, başka deyişle ilk yarı için hedefler tuttu. Ancak artan kamu harcamaları dolayısıyla ortaya çıkan kaynak ihtiyacı üzerine ek bütçe yasası ile vergi yükü artırıldı.

İkinci yarıda 2,7 trilyon

Birçok vergide artırımlar ve ek vergiler koyma yoluna gidilirken, ek bütçe ile yılın tümü için başlangıçta öngörülen tutara ek 1 trilyon 150,2 milyar liralık daha vergi tahsilatı hedefleniyor. Böylece yılın tümünde öngörülen toplam vergi geliri hedefi 4 trilyon 350 milyar liraya çıkıyor.

Bu doğrultuda yılın kalan döneminde de yeni vergi düzenlemelerine gidilebileceği konuşuluyor. Ek bütçe ile oluşan toplam yıllık vergi geliri hedefine ulaşılabilmesi için ilk yarıda elde edilen tutarın üzerine, izleyen dönemde 2 trilyon 747,7 milyar lira daha vergi toplanması gerekiyor.

Yılın ikinci yarısında dolaylı vergilerde öngörülen tahsilat tutarı 1 trilyon 752,5 milyar, doğrudan vergilerde beklenen tahsilat ise 988,2 milyar lira düzeyinde bulunuyor.

Buna göre ikinci yarıda da toplam vergi gelirinin yaklaşık üçte ikisi dolaylı vergilerle yurttaşların tüketiminden elde edilecek.

Bu hedefler gerçekleşirse yılın tümünde dolaylı vergilerle toplam 2 trilyon 774,7 milyar, doğrudan vergilerle 1 trilyon 559,7 liralık gelir elde edilmiş olacak, toplam gelirin yüzde 63,8’ini dolaylı vergiler oluşturacak. Yük ikiye katlanıyor Başlangıç hedefine göre öngörülen yıllık vergi gelirinin aylık ortalaması 266,6 milyar liraya geliyordu.

İlk yarıdaki gerçekleşmeye göre aylık ortalama tahsilat 267,1 milyar lira oldu. Ek bütçe ile ikinci altı aydaki ortalama aylık tahsilat, hedef tutarsa 458 milyar lira olacak. İlk yarıda toplanan vergi miktarı ve ikinci yarı için öngörülen tutarlara göre, vergi yükü dolaylı vergilerde yüzde 71,4, doğrudan vergilerde yüzde 72,9 ve toplamda yüzde 71,5 olmak üzere neredeyse bir kat artacak.

Kim ne ödeyecek?

 Doğrudan vergilerden Gelir Vergisi’nde tahsilat ilk yarıda 259,1 milyar lira olurken, ikinci yarıda 439,1 milyar lira düzeyinde öngörülüyor. Yine doğrudan nitelikteki sermaye kesiminin karları üzerinden ödediği Kurumlar Vergisi’nde ilk yarıda 290,8 milyar lira olan tahsilat için ikinci yarıda öngörülen tutar 494,6 milyar lira. MTV, Veraset İntikal, Değerli Konut gibi mülkiyetten alınan doğrudan nitelikli vergilerde ilk yarıdaki 21,6 milyar liralık tahsilata karşılık ikinci yarıda 54,5 milyar lira bekleniyor.

3 kat daha fazla KDV

En yaygın dolaylı vergi olan “dahilde Katma Değer Vergisi”nde (KDV) 2023 yılı için başta 203,6 milyar liralık tahsilat hedeflenmişti. Ek bütçe kapsamında öngörülen tahsilat ise 310 milyar lira. Buna göre artık yılın tümünde öngörülen dahilde KDV geliri 513,6 milyar lira. İlk altı aydaki 125,9 milyar liralık tahsilatı düşünce, bu hedefin tutması için ikinci yarıda 387,7 milyar lira ile ilk yarıdakinin üç katı KDV toplanması gerekiyor. Ek bütçede artış öngörülmeyen ithalden alınan KDV ile Gümrük Vergisi gibi dış ticaret vergilerinde ise 1 trilyon 56,8 milyar liralık başlangıç hedefi değişmezken, ilk yarıdaki 414,1 milyarlık tahsilat düşünce ikinci yarıda toplanması gereken miktar 642,7 milyar lira.

ÖTV’den ekstra 307 milyar

En büyük dolaylı vergi kalemi olan Özel Tüketim Vergisi’nde (ÖTV) 510,6 milyarlık başlangıç hedefine eklenen 307,6 milyar lira ile yıllık tahsilat hedefi 818,2 milyara çıktı. İlk yarıda 325,1 milyar lira ÖTV toplandı, ikinci yarıda öngörülen tahsilat tutarı ise 493,1 milyar lira. Bu kapsamda sıfır motorlu taşıt alımlarından ilk altı ayda elde edilen 161,4 milyar liralık ÖTV gelirinin ikinci yarıda 182,4 milyar liraya çıkması hedefleniyor.

Akaryakıt ve doğal gaz tüketiminden ilk yarıda elde edilen 39,8 milyar liralık ÖTV tahsilatının ikinci yarıda 157,7 milyar liraya ulaşması öngörülüyor. Bu doğrultuda akaryakıtın ÖTV’si litrede 5 TL, doğal gazın ÖTV’si yüzde 224 artırıldı.

Tütün mamullerinde ilk yarıda 68,3 milyarlık tahsilata ek ikinci yarıda 78 milyar, alkollü içkilerde ilk yarıdaki 25,5 milyarın üzerine ikinci yarıda 37,9 milyar lira ÖTV alınması hedefleniyor. Kolalı gazoz tüketenler ilk yarıda 3,4 milyar lira ÖTV öderken, ikinci yarıda 3,8 milyar, dayanıklı tüketim malı ve kapsamdaki diğer ürünleri satın alanlar da ilk yarıda 24,4 milyar lira ÖTV öderken, ikinci yarıda 33,2 milyar liralık ÖTV ödeyecek.

Diğer vergi ve harçlar da artacak

 Dolaylı nitelikteki vergilerden; Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi’nde ilk yarıda 47,9 milyar lira olan tahsilat ikinci yarıda 60,9 milyar, Damga Vergisi’nde ilk yarıda 35,8 milyar lira olan tutar ikinci yarıda 50 milyar liraya çıkacak. İlk yarıda; çeşitli resmi evrak ve işlemlerden alınan harçlardan toplam 53,7 milyar liralık bir gelir sağlanırken, ikinci yarıda bu tutarın 80,4 milyar liraya çıkması hedefleniyor.

Ayrıca altı aylık dönemlere göre tahsilat tutarı; Şans Oyunları Vergisi’nde 9,1 milyar liradan 17,2 milyara, Konaklama Vergisi’nde 1 milyardan 7 milyara, Dijital Hizmet Vergisi’nde 3,3 milyardan 5,9 milyara ve kamuoyunda “deprem vergisi” olarak bilinen Özel İletişim Vergisi’nde 6,3 milyardan 8,1 milyar liraya çıkacak.