Vergi uyuşmazlıklarında üst makamlara başvurma ve şikayet yolu
Dr. Mehmet Şafak
Mükelleflerle vergi idaresi arasında ortaya çıkan uyuşmazlıkların ortadan kaldırılması çeşitli yollarla sağlanabilir. Uzlaşma, cezalarda indirim ve dava yolu ile vergi mahkemelerinde uyuşmazlıkların yoluna gidilebilir. Bu yollara başvurmadan önce hatalı işlemin düzeltilmesi ilgili makamdan istenebilir. Ancak bazı hallerde de belirtilen bu yollara başvurma imkanı kalmaz. Bu iki durumda başvurulacak imkanlar vergi kanunlarında öngörülmüştür. Bu yollar üst makamlara başvurulması ve şikayet yolu ile Maliye Bakanlığı'na müracaat edilmesi. Dünya Gazetesi'nin önceki sayılarında vergi incelemesi, uzlaşma konuları açıklanmıştı. Bu yazımızda da üst makamlara başvurma ve şikayet yoluyla Maliye Bakanlığı'na başvuru konuları üzerinde duracağız.
Üst makamlara başvurma
İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 11. maddesine göre, vergi uyuşmazlıkları ile ilgili olarak dava açılmadan önce, idari işlemin kaldırılması, geri alınması, değiştirilmesi veya yeni bir işlemin yapılması üst makamlardan, üst makam yoksa işlemi yapmış olan idareden, dava açma süresi içinde istenebilir. Mükellefin talebine,
- İdarenin 60 gün içinde bir cevap vermemesi durumunda istek reddedilmiş sayılır.
- İsteğin reddedilmesi veya reddedilmiş sayılması halinde dava açma süresi yeniden işlemeye başlar ve başvurma tarihine kadar geçmiş sürede hesaba katılır.
Üst makamlara başvurabilmek için mükelleflere konu bakımından herhangi bir sınırlama getirilmemiştir.
Üst makamlara başvuru, işlemi yapan idari birimin üst makamına, işlemi yapan makamın üst makamı yoksa işlemi yapan makama yazılı olarak yapılmalıdır. Mükellefler vergi dairesinin işlemlerine karşı vergi dairesi başkanlıklarına, Vergi Dairesi Başkanlığı olmayan yerlerde ise defterdarlıklara başvurulabilirler.
Üst makama başvuru dava açma süresi ile sınırlıdır.. Doğrudan dava konusu yapılabilecek işlemle ilgili dava açma süresi geçirildikten sonra üst makama başvuruda bulunulması mümkün değildir. Süreden sonra üst makama başvuru dava açma süresini durdurmaz.
Üst makama dava açma süresi içinde yapılmış olan başvuru, dava açma süresini açık veya zımni cevap alınıncaya kadar durdurur. Duran süre, cevabın alındığı veya bekleme süresinin dolduğu tarihi izleyen günden başlayarak kaldığı yerden işlemeye devem eder.
İdarenin bekleme süresi içinde cevap vermemesi dava açma süresinin kaldığı yerden işlemesini başlatır. Ancak, bekleme süresi geçtikten sonra idare tarafından verilecek ret cevapları ilgililere yeniden dava açma hakkını doğurmaz.
Üst makamın isteği reddetmesi durumunda ya da isteğin reddedilmiş sayılması durumunda durmuş olan dava açma süresi kaldığı yerden işlemeye başlar. Üst makam, talep sahibinin talebine 60 gün içinde cevap vermezse talep reddedilmiş sayılacaktır. Bu durumda, 60 günlük bekleme süresinin dolmasından itibaren dava açma süresi kaldığı yerden işlemeye devam edecektir.
Şikayet yoluyla Maliye Bakanlığı'na başvurma
Yapılan vergi hatalarını dava açma süresi içinde idareye veya yargı merciine götürmeyen mükelleflerin dava açma süresi geçtikten sonra bu mercilere başvurma hakkı kalmamaktadır. Bu aşamadan sonra mükellefler hatalı işlemlerin düzeltilmesini sağlamak üzere, ancak şikayet yoluyla Maliye Bakanlığı'na başvurabilirler.
Maliye Bakanlığı vergi mahkemesinde dava açma süresi geçtikten sonra vergi, resim ve harçların tarh, tahakkuk ve ödeme emri ile haciz işlemlerini içeren tahsilat aşamasında yapılan vergi hataları dolayısıyla düzeltme talepleri reddolunan mükelleflerin şikayet taleplerini incelemektedir. (VUK Madde:124)
Mükelleflerin şikayet taleplerine Maliye Bakanlığı'nın açık veya zımni ret cevap vermesi üzerine dava açma hakkı yeniden doğmaktadır.
Ayrıca il özel idare vergileri hakkında ilgili il valiliğine, belediye vergileri hakkında ise belediye başkanlıklarına başvurulabilir.
Şikayet yoluyla Maliye Bakanlığı'na başvurulmasında dava açma süreleri
Dava açma süresi, özel kanunlarında ayrı süre gösterilmeyen hallerde Danıştay'da ve idare mahkemelerinde altmış ve vergi mahkemelerinde ise otuz gündür.
Bu süreler;
- İdari uyuşmazlıklarda; yazılı bildirimin yapıldığı,
- Vergi, resim ve harçlar ile benzeri mali yükümler ve bunların zam ve cezalarından doğan uyuşmazlıklarda; Tahakkuku tahsile bağlı olan vergilerde tahsilatın; tebliğ yapılan hallerde veya tebliğ yerine geçen işlemlerde tebliğin; tevkif yoluyla alınan vergilerde istihkak sahiplerine ödemenin; tescile bağlı vergilerde tescilin yapıldığı ve idarenin dava açması gereken konularda ise ilgili merci veya komisyon kararının idareye geldiği;
Tarihi izleyen günden başlar.
Adresleri belli olmayanlara özel kanunlarındaki hükümlere göre ilan yoluyla bildirim yapılan hallerde, özel kanununda aksine bir hüküm bulunmadıkça süre, son ilan tarihini izleyen günden itibaren on beş gün sonra işlemeye başlar.
İlanı gereken düzenleyici işlemlerde dava süresi, ilan tarihini izleyen günden itibaren başlar. Ancak bu işlemlerin uygulanması üzerine ilgililer, düzenleyici işlem veya uygulanan işlem yahut her ikisi aleyhine birden dava açabilirler. Düzenleyici işlemin iptal edilmemiş olması bu düzenlemeye dayalı işlemin iptaline engel olmaz.
Ancak şikayet yolu ile başvuruda bulunanların taleplerinin Maliye Bakanlığı'nca kabul edilmemesi durumunda yargı yoluna gidilebilmesi için dava konusu yapılacak işlemin vergi hatası niteliğinde olması gerekir. Bir başka anlatımla idarenin vergi kanunlarının uygulanması konusunda görüşünün farklı olması veya yapılan tarhiyatın dayanağının geçersiz olması yada incelemede bazı unsurların göz ardı edildiği öne sürülerek şikayette bulunulamaz;yargı yoluna da gidilemez.