Vergi kıvılcımı

Otomotivcinin korkulu rüyası olan vergiye dönük ilk kıvılcım yanmış durumda. Aslında bu durum, bir mangalın içten yanan üzeri külle kaplı olduğu için görünmeyen ama en ufak bir esinti ile birilkte anında kora dönüşebilecek ateş gibi uzun zamandır devam ediyordu. Otomotiv sektörü vergide yeni birdüzenleme beklerken Maliye konuya hep bir anlamda soğuk yaklaşmıştı. Sonuçta atılacak birçok adımı seçim ertesine öteleyen ekonomi yönetiminin farklı noktalarından vergi sözcüğü yeniden dillere dolanmaya başladı.

Gerekçe ise meşhur cari açık...

İthalat ağırlıklı büyümenin yaşandığı Türkiye’de cari açığın milli gelire oranı ürkütücü boyutlara geliyor. Geride bıraktığımız mart ayında tüm zamanların en yüksek rakamına ulaşılmıştı. İthalat o kadar yoğunlaştı ki Türkiye’nin birinci ihracatçı sektörü, ekonominin lokomotifi otomotiv son 6 yıldırilk kez dış ticaret dengesinde eksiye düştü. Bir dönem AKP Hükümeti’nin Maliye Bakanı olan Kemal Unakıtan’ın günah keçisi ilan ettiği otomotiv yakaladığı büyük ihracat hamlesiyle kabuğunu kırmış ve milyar doların üzerinde artı vermeye başlamıştı.

Otomotiv satışları o dönemlerde de bugunkü gibi yüzde 60-70 aralığında ithal araçlardan oluşuyordu. Lakin ihracatın çekiş gücü dengeyi pozitifte tutmayı başarıyordu. Fakat ekonomik krizle birlikte ihracat pazarlarında oluşan daralma ihracat gelirlerinde de önemli oranda azalmaya neden oldu. Bununla birlikte kurların ihracatçı aleyhine seyretmesi de dengeyi ithalat lehine bozdu.

Bugün geldiğimiz noktada otomotiv sektörü yeniden cari açığın sorumluları arasında gösterilmeye başlandı. Kevin Spacey’nin başrolünü oynadığı Usual Suspect-Olağan Şüpheliler isimli film benim hayatımda izlediğim en iyi filmlerden bir tanesidir. Otomotiv sektörü de konu cari açık oldu mu bir anlamda Spacey’nin anlattığı Kayser Soze oluveriyor.

Geçtiğimiz günlerde biraraya geldiğimiz otomotivciler konuya çok temkinli yaklaştıklarını gözlemledim. Skoda Genel Müdürü Mahmut Kadirbeyoğlu, yaz aylarında ülkeye döviz girişinin artması nedeniyle cari açığın ateşinin bir nebze de olsa söneceğini belirtti. Bununla birlikte özellikle euronun artması otomobil fiyatlarına yine artış olarak yansıyacaktır. Bu artışlar satışların frene basmasına neden olabilir yorumları da piyasada yapılıyor.

Fakat, çok samimi olarak düşüncem, okun yaydan çıktığıdır. Zaman zaman bu konuda yazmıştım. İktisat Fakültesi’ne ilk girdiğim günlerde, iktisat dersinde bize ekonomik ajanlarıanlatmışlardı. O dönem espri ile karışık o ajanları beşinci kol faaliyetlerini yapan casuslar olarak hayal etmiştik. Bir parantez açalım, o tip ajanların varlığını daha sonra yazılan birkaç kitaptan tüm çalışma yöntemleri ile birlikte öğrenince bizim esprilerin gerçekliği de ortaya çıktı. Neyse konumuza dönersek, ekonomik ajan denilen kavram aslında hepimiziz. Bizim paramızı harcama yönünde aldığımız bireysel kararlar, ekonominin geleceğine yönelik beklentileri oluşturuyor.

Şimdi vergi oku havada gidiyor. Bu ok yere düşmeden ya da hedefini vurmadan ne olacaktır? Kötü haber tez yayılır misali, insanlar vergi artışı beklentisi nedeniyle alımlarını erkene çekebilir. Böyle bir durum pazardaki ithalat ağırlıklı ısınmayı körükleyecektir. Otomobil fiyatlarındaki artış beklentileri de tezimi destekleyen bir unsur olarak dikkat çekiyor. Zira, eğer fiyat artar beklentisi oluşursa, insanlar gidip araçlarını erkenalıyor. Kaldı ki euro bazlı zamlar pazarın iç dinamikleri doğrultusunda fiyatlara üç-beş puan yansıyor. Bu oranların tüketicinin cebine yansıması ise kredili alımlarda ayda maksimum 50 lira gibi bir rakamı buluyor ki o da gayet görmezden gelinebilecek bir durum.

Dolayısıyla ithalatı vergi ile frenlemeyi düşünen bir hükümet için gerekli tüm şartlar oluşacaktır.

Otomotiv sektörünün elindeki en güçlü argüman olan vergi indirimlerinin kümülatif vergi gelirini artırdığı tezi ise konu cari açık olunca pek etkili olmuyor.

Sonuça, bence en tehlikelisi oldu. Ok yaydan çıktı ve bunu artık herkes biliyor. Bu dakikadan sonra bu konu üzerinde birçok spekülasyon yapılacak, fikirler ve öngörüler havada uçacak -aynen bu yazıda yapıldığı gibi- ve ajanların beklentileri bu spekülasyonlardan etkilenecektir.