Vergi incelemelerinde elektronik ortamdan yararlanma

31.12.2010 tarih ve 27802 Sayılı Resmi Gazete'de, Maliye Bakanlığı Vergi İnceleme ve Denetim Koordinasyon Kurulu tarafından hazırlanan yönetmelikler; Vergi İnceleme ve Denetim Koordinasyon Kurulunun Çalışma Ulus ve Esasları Hakkında Yönetmelik, Vergi İnceleme ve Denetim Planının Hazırlanması, Uygulanması ve Sonuçlarının İzlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik, Vergi İncelemelerinde Uyulacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik, Rapor Değerlendirme Komisyonlarının Teşekkülü ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik yayınlanmıştı. Vergi Usul Kanunu'nda  yer alan vergi inceleme esasları 6009 Sayılı Kanun'la yapılan değişiklikler çerçevesinde hazırlanan, anılan yönetmeliklerle vergi inceleme usul ve esasları kapsamlı olarak yeniden belirlenmiştir.

Anılan değişiklikler mükellef haklarına daha çok yer verirken vergi incelemelerine,  belirtildiği gibi yeni düzen getirmiştir. İncelenecek mükelleflerin seçimi de,elektronik ortamlardan da yararlanılarak, daha sistematik olarak yapılabilecektir.

Kesin Mizan bilgilerinin mükelleflerce elektronik ortamda bildirilmesi

Bilgi ve iletişim teknolojilerinde son yaşanan gelişmelere bağlı olarak, mükelleflerden elektronik ortamda bazı beyanname, bildirim ve formlar alınmaktadır. Bu suretle işlemlerin hızlı ve etkin bir şeklide yürütülerek kaliteli hizmet sunulması ve mükelleflerin vergisel uyumlarının artırılması amaçlanmaktadır.

Bu çerçevede, Maliye  Bakanlığı'nca yürütülen çalışmaların geliştirilmesi amacı ile bilanço esasına göre defter tutan mükellefler tarafından 2010 yılı ve müteakip dönemler için elektronik ortamda bildirilecek olan "Kesin Mizan Bildirimi"nin gönderilmesinde uygulanacak usul ve esaslarları belirlemek üzere VUK Genel Tebliğ Taslağı hazırlanmış ve Gelir İdaresi Başkanlığı'nın internet sitesinde ilgililerin değerlendirmesine açılmıştır. Taslaktaki hususlar kısaca aşağıda olduğu gibidir.

Dayanak ve kapsamı

Veri Usul Kanunu'nun mükerrer 257'inci maddesinin birinci fıkrasının (4) numaralı bendi, "4. Bu Kanunun 149'uncu maddesine göre devamlı bilgi vermek zorunda olanlardan istenilen bilgiler İle vergi beyannameleri ve bildirimlerin, şifre, elektronik imza veya diğer güvenlik araçları konulmak suretiyle İnternet de dâhil olmak üzere her türlü elektronik bilgi iletişim araç ve ortamında verilmesi, beyanname ve bildirimlerin yetki verilmiş gerçek veya tüzel kişiler aracı kılınarak gönderilmesi hususlarında izin vermeye veya zorunluluk getirmeye, beyanname, bildirim ve bilgilerin aktarımında uyulacak format ve standartlar ile uygulamaya ilişkin usul ve esaslan tespit etmeye, bu zorunluluğu beyanname, bildirim veya bilgi çeşitleri, mükellef grupları, ve faaliyet konulan itibarıyla ayrı ayrı uygulatmaya," şeklinde belirtilmiş;   aynı maddenin sonuna eklenen fıkrada da, "Birinci fıkranın (4) numaralı bendi uyarınca Maliye Bakanlığı'nın beyanname ve bildirimlerin yetki verilmiş gerçek veya tüzel kişiler aracı kılınarak gönderilmesi hususunda izin vermesi veya zorunluluk getirmesi halinde, (mükellef veya vergi sorumlusu ile gönderme işini yapacak kişiler arasında özel sözleşme düzenlenmek kaydıyla) elektronik ortamda gönderilen beyanname ve bildirimler, mükellef veya vergi sorumlusu tarafından verilmiş addolunur" hükmüne yer verilmiştir.

VUK'un yukarıda belirtilen maddeleri ile Maliye Bakanlığı'na verilen yetkiye dayanılarak, bilanço esasına tabi mükelleflere 2010 yılı ve takip eden dönemler için elektronik ortamda kesin mizan bildirimi verme zorunluluğu getirilmiştir.

Bildirim verme zorunluluğu getirilen mükellefler ve istisnalar

Gelir vergisi ve kurumlar vergisi beyannamelerini elektronik ortamda vermek zorunda olan mükelleflerden bilanço esasına göre defter tutanlar kesin mizan bildirimini de elektronik ortamda vermek zorundadırlar.

Ancak, bilanço esasına göre defter tutmakla beraber faaliyet konuları itibariyle farklı muhasebe tekniğini kullanmak durumunda bulunan 5411 sayılı Bankacılık Kanunu'nun 2'nci maddesinde sayılan mükellefler, 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanunu hükümlerine göre faaliyette bulunan finansal kiralama ve faktoring şirketleri, 5684 sayılı Sigortacılık Kanununa göre kurulan ve faaliyette bulunan sigorta şirketleri ile Sermaye Piyasası mevzuat gereği faaliyette bulunan Menkul Kıymet Yatırım Fonlar Aracı Kurumlar ve Yatırım Ortaklıkları "Kesin Mizan Bildirimi" verme yükümlülüğüne tabi değildirler. Ayrıca gelir ve kurumlar vergisinden muaf olanlar bildirimde bulunmazlar.

Bildirimin şekli

Elektronik ortamda gönderilecek kesin mizanların tebliğ ekinde yer alan "Kesin Mizan Bildirim Formatı'na ve aşağıda yapılan açıklamalara uygun olarak düzenlenmesi gerekmekte.

Elektronik ortamda beyanname gönderen ve 2 Sıra Numaralı Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği doğrultusunda serbest olarak açılan 3''lü kod defteri kebir hesapları kullanan mükelleflerin de kesin mizan bildirimlerini, bu Tebliğ ekinde yer alan standart formata uygun ve elektronik ortamda göndermeleri gerekmektedir. Bu mükelleflerin bildirimlerini kesin mizan standart formatına uygun şekilde göndermeleri İçin serbest olarak açtıkları 3'lü kod defteri kebir hesaplarını, hesap planında yer aldığı hesap grubunun altında düzenlenen; "Diğer ……. Hesabı" bulunması halinde bu hesaba aktarmaları, bu hesabın bulunmaması halinde ise aynı hesap grubunun altında uygun olan başka bir hesaba aktarmaları gerekmektedir. Mükellefler bu aktarma işlemini muhasebe kayıtlan yapmadan sadece kesin mizan düzenlerken dikkate alacaklardır.

Kullanılmayan hesaplar bildirimde boş bırakılacak sıfır yazılmayacaktır. Boş hesaplar atlanılmayacak ve mutlaka bildirimde gösterilecektir.

Bildirimin verilme zamanı

Bildirimler gelir vergisi mükellefleri için gelir vergisi beyannamelerinin verilme süresi içinde, kurumlar vergisi mükellefleri için ise kurumlar vergisi beyannamesinin verilme süresi içinde yapılacaktır. Özel hesap dönemine tabi olan mükellefler de bildirimlerini kendi beyanname verme süreleri içinde yapacaklardır.

Tasfiyeye girmiş kurumların her bağımsız tasfiye dönemine ait kesin mizan bildirimleri bu kurumların tasfiye memurlarınca tasfiye beyannamesinin verilme süresi içinde verilecektir.

Birleşme halinde, münfesih kurum veya kurumlara ait bildirimler bu kurumların fesih oldukları tarihteki kanuni temsilcileri tarafından birleşme beyannamesinin verilme süresi İçinde verilir.

Kurumlar Vergisi Kanunu hükümleri çerçevesinde yapılan devirlerde ise, münfesih kurumun o dönemdeki faaliyetlerine ilişkin bildirimler, münfesih kurumun unvanı ve vergi kimlik numarası yazılmak suretiyle devir alan kurum tarafından münfesih kurumun son bağlı olduğu vergi dairesine devir beyannamesini verme süresi içinde verilecektir.

Mükellefiyetin sona ermesi halinde bildirimler, mükellefin en son bağlı bulunduğu vergi dairesine kanunlarda yazılı beyanname verme süresi içinde verilecektir.

Bildirimlerin elektronik ortamda verilmesinde, bildirimlerin verilmiş sayılabilmesi için onaylama işleminin yapılması şarttır. Onaylama işlemi en geç, bildirimlerin verilmesi gereken son gün saat 24.00'e kadar tamamlanmalıdır.

Bildirimler elektronik ortamda gönderilmesi zorunlu olduğundan vergi daireleri kâğıt ortamında verilen {elden veya posta ile) bildirimleri hiçbir şekilde kabul etmeyecektir.

Bildirimlerin elektronik ortamda gönderilmesine ilişkin esaslar

Elektronik ortamdaki bildirimler, kullanıcı kodu, parola ve şifre almış mükelleflerce yerine getiriliyor ise, bildirimi düzenleyen kısmına mükellefe ilişkin bilgiler, bildirimdeki yeminli mali müşavir kısmına ise, varsa yeminli mali müşavire ilişkin bilgiler yazılacaktır.

Bildirimlerin elektronik ortamda gönderilmesi işlemi yeminli mali müşavirlerce gerçekleştirilecek ise bildirimi düzenleyen kısmına varsa serbest muhasebeci, serbest muhasebeci mali müşavire ait bilgiler yazılacak; mükellefin serbest muhasebeci, serbest muhasebeci mali müşaviri bulunmaması halinde, bu kısma, mükellefe ait bilgiler yazılacaktır. Bildirimi gönderen kısmına ise bildirimi elektronik ortamda gönderen yeminli mali müşavirlerin bilgileri yazılacaktır.

Bildirimlerin elektronik ortamda gönderilmesi işlemi, serbest muhasebeci, serbest muhasebeci mali müşavir tarafından gerçekleştirilecek ise, bildirimi düzenleyen kısmına serbest muhasebeci, serbest muhasebeci mali müşavirin bilgileri, yeminli mali müşavir kısmına ise varsa yeminli mali müşavirlere alt bilgiler yazılacaktır.

Hataları düzeltme işlemleri

Elektronik ortamda bildirimlerin onaylanmasından sonra, hatalı verildiği anlaşılan bildirimler için düzeltme bildirimi verilmesi gerekmektedir. Düzeltme bildiriminin elektronik ortamda, kesin mizan bildiriminin verilme süresinden sonra verilmesi durumunda Vergi Usul Kanunu'nun mükerrer 355'inci maddesinin düzeltme bildirimlerine ilişkin hükümleri dikkate alınarak işlem yapılacak; özel usulsüzlük cezası kesilecektir.

Düzeltme işleminde ilk bildirim tamamen iptal edilmekte ve ikinci defa verilen bildirim geçerli kabul edilmektedir. Bu sebeple, düzeltme yapması gereken mükelleflerin, yeni bildirimi, daha önce bildirimde bulunulmamış gibi tüm bilgileri içerecek şekilde doldurmaları gerekmektedir.

Diğer hususlar ve cezai yaptırım

Bildirimlerin verileceği tarihten önce bağlı oldukları vergi dairesi değişen mükellefler bildirimlerini, halen bağlı oldukları vergi dairesinin mükellefi olarak göndereceklerdir.

2010 yılı içerisinde faaliyetlerini terk eden mükellefler ise 2010 yılında faaliyette bulunduktan döneme ilişkin bildirimlerini en son bağlı oldukları vergi dairesine elektronik ortamda göndereceklerdir.

Bildirimlerini elektronik ortamda belirlenen süre içinde vermeyen veya eksik ya da yanıltıcı bildirimde bulunan mükellefler hakkında Vergi Usul Kanunu'nun mükerrer 355'inci maddesi hükmü, uyarınca özel usulsüzlük cezası kesilecektir.

Elektronik ortamda verilen beyannamelerin doldurulmasına ilişkin hususlar

Uygulama birliği sağlanması amacı ile bu tebliğin yayımı tarihinden sonra elektronik ortamda verilecek tüm beyanname ve bildirimler ile bunların eklerinde boş bırakılması gereken tutar hanelerine sıfır yazılmayacaktır.

Elektronik ortamda verilen beyannameler ve bunların eklerinin düzenlenmesi sırasında eksi tutarlar bulunmayacaktır. Aktif ve pasif düzenleyici hesaplar ile gider veya zarar hesaplarının beyanname ve eklerinde gösteriminde hesap adlarının yanına parantez içinde (-) yazılacak ancak tutar kısmında negatif değerler yer almayacaktır.

Verilmeyecek bildirimler

Ayrıca bu tebliğin yayımlanması ile birlikte gelir vergisi beyannamesinin ekinde yer alan "Performans Derecelendirme Bildirimi" ile kurumlar vergisi beyannamesinin ekinde yer alan "Mali Bilgiler" bölümlerinin doldurulması zorunluluğu kaldırılmış olacaktır.