Vergi inceleme süreçlerinde önemli iyileştirmeler

2010 yılında 6009 sayılı Kanun’la yapılan düzenlemelerle, mükellef hakları konusunda önemli adımalar atıldı. Yapılan düzenlemelerle özetle; vergi incelemelerinde uyulacak esaslar belirlendi, inceleme elemanlarının kararname, tüzük, yönetmelik, genel tebliğ ve sirkülere uymaları öngörüldü, vergi incelemelerinin belirli bir sürede tamamlanması hükme bağlandı, özelge sistemi yeniden düzenlenerek, özelgelerin ceza yanında faiz açısından da koruma sağlaması sağlandı. Daha sonra yayımlanan bir seri yönetmelikle zamanla bu yönetmeliklerde yapılan iyileştiemelerle, vergi incelemelerinde uyulacak usul ve esaslar belirlendi. Bütün bu düzenlemelerin sonucunda, vergi incelemeleri daha kurallı bir hale gelmiş oldu. Mükellef hukukunun korunması anlamında bir seri önemli düzenlemeler böylece mevzuata girdi ve uygulanmaya başladı. 25 Ekim 2016 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan üç yönetmelikle, vergi inceleme süreçlerini düzenleyen temel yönetmeliklerde bazı değişiklikler yapıldı.

Rapor özetinin dinlenme öncesi mükellefe verilmesi

Vergi incelemesi sonucu yazılan raporlar, işleme konmadan önce, Rapor Değerlendirme Komisyonları tarafından mevzuata uygunluk yönüyle değerlendiriliyor. Mevzuata aykırılık varsa bu aşamada giderilmesi amaçlanıyor. Vergi inceleme sürecinde önemli bir aşama. Komisyonlar gerekli görürse veya talep edilirse, mükellefi dinleyebiliyor. Mükellef talepleri genellikle kabul ediliyor. Yönetmelik değişikliği öncesinde, dinlenme talep eden mükelleflere, rapor örneği verilmediği gibi raporda yer alan eleştirilere ilişkin bir bilgi de verilmiyordu. Komisyona giden mükellefler, tahmin ettikleri eleştiriler konusunda kendi görüşlerini anlatmaya çalışıyorlardı. Muhtemelen eleştirilmeyen bir konuda kendisini savunmaya çalışan çok mükellef olmuştur. Yönetmelikte yapılan değişiklikle, hakkında vergi incelemesi yapılan mükelleflerden dinlenme talep edenlere, dinlenmeden önce, raporda eleştiri konusu yapılan hususlar hakkında bilgi içeren rapor özetinin verilmesi sağlanıyor. Böylece, komisyona dinlenmek üzere giden ancak raporda yer alan eleştiri konularını bilmeyen mükellefin, bu ihtiyacı giderilmiş, Komisyona mükellefin daha hazırlıklı gitmesine de olanak sağlanmış oluyor. Komisyonların henüz beklenen fonksiyonu yerine getirdikleri söylenemese de değişiklik önemli.

Vergi incelemesinin konusunda, bilgi ve belge istemede sınır

Yönetmelik değişikliğiyle, vergi incelemesinin, sadece inceleme görev yazısında belirtilen konu ve döneme ilişkin olarak yapılması, inceleme konusu ve dönemi ile ilgili olmayan herhangi bir hususa ilişkin mükelleften bilgi ve belge talebinde bulunulmaması öngörülüyor. Belki değişiklik öncesi de bu sınır vardı ama netleştirilmiş oldu.

Defter ve belgelerin ibraz süresi

Yapılan değişiklikle, inceleme için defter ve belgelerin istenmesine ilişkin yazıda, onbeş günden az olmamak üzere ibraz süresine ilişkin sürenin bildirilmesine yer verilmesi öngörülüyor. İbraz süresinin yazıda yer alması daha önce de vardı. Yapılan değişiklikle yazıda yer alacak sürenin en az onbeş gün olması öngörülmüş.

İmza öncesi tutanağı inceleme süresi verilmesi

Yönetmelikte yapılan değişiklikle, isteyen mükelleflere, tutanak imzalanmadan önce, tutanağa geçirilmesini istediği itirazları konusunuda hazırlık yapmak üzere, iki günden az olmamak üzere süre verilmesi öngörülüyor. Böylece incelenen mükellefin kendisini savunması konusunda olanak sağlanıyor. Özellikle tam incelemelerde, çok sayıda tespitin yer aldığı tutanaklarda iki günlük süre yetersiz olabilir. Ancak yine de mükellef hakları açısından önemli bir değişiklik.

Tutanakta yer alacak konular

Yönetmelikte yapılan değişiklikle, taslak tutanağın mükellef bilgisine sunulduğunun ve dinlenme talebi olup olmadığına ilişkin mükellef kararının inceleme tutanaklarında yer alması öngörülüyor.

Mükellef lehine düzeltmeler

Vergi İncelemelerinde Uyulacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin incelemelerde uyulacak temel ilkeleri sayan 4. maddesinde, vergi incelemesindeki amacın, ödenmesi gereken vergi tutarını doğru olarak tespit etmek olduğu, inceleme sonucunda, gerekmesi halinde, mükellef lehine düzeltmelerin de yapılması gerektiği yazılı.

Öteden beri yürürlükte olan bu düzenleme gereği, incelemede tespit edilen ve eleştiri gerektiren bir hususun diğer vergisel işlemlerin düzeltilmesini de gerektirdiği durumlarda bu işlemlere ilişkin düzeltmelerin de yapılması gerekiyordu.

Çoğunlukla fiilen uyulmadığı görülen kural, Yönetmeliğin vergi inceleme raporlarıyla ilgili maddesine açıkça yazılarak güçlendirilmiş.

Raporlarda mükellef açıklamalarına yer verilmesi

Yönetmelik değişikliğiyle, mükellefin inceleme esnasında ileri sürdüğü ve tutanakta yer alan itiraz ve düşünceleri ile bunlara ilişkin ayrıntılı değerlendirmelerine raporun eleştirilen hususlar bölümünde yer verilmesi öngörülüyor. Böylece mükellef itirazlarının raporda incelenmesi, sorgulanması ve değerlendirilmesi amaçlanıyor.

Teşekkür mektubu

Yönetmelikte bir yıl öncesine kadar, yapılan incelemeler sonunda eleştiriyi gerektiren bir hususa rastlanmaması halinde bu durumun, incelemeyi yapan tarafından düzenlenecek bir raporla nezdinde inceleme yapılana bildirileceği hükmü yer almaktaydı. Yani yönetmelik diyorduki, vergi incelemesi yaptınız ve vergi kanunlarına aykırı bir durum tespit etmediyseniz, düzenlediğiniz raporu incelenen mükellefe verin. Verin ki mükellef de incelemenin tamamlandığını ve vergi düzenlemelerine aykırı bir işleminin olmadığının vergi inceleme elemanı tarafından kabul edildiğini bilsin. İsterse de verilen tek sayfalık bu raporu çerçeveletip gururla iş yerine asabilsin. Yönetmelikte bir yıl önce yapılan değişiklikle, eleştiri içermeyen rapor örneğinin mükellefe gönderilmesi düzenlemesi, bilinmeyen ve kamuoyuna açıklanmayan bir nedenle kaldırılmıştı. Şimdi yapılan düzenlemeyle, tekrar olması gereken noktaya dönülüyor. Yapılan değişiklikle, vergi incelemesi sonucunda, eleştiriyi gerektirecek herhangi bir hususun tespit edilememesi halinde bu durumun ilgili birim tarafından mükellefe yazı ile bildirilmesi öngörülüyor. Umarım mükellefe gönderilen yazı teşekkür içerikli ve çerçeveletip asmaya uygun bir estetik görüntüde olur.