Vergi gelirleri, devlet çarkını çevirmeye yetmiyor

2014 yılında bütçe açığı, 4.1 milyar TL ve yüzde 22.24 artarak 22.7 milyar TL düzeyine çıktı. Maliye tanımlı faiz dışı bütçe fazlası ise yüzde 13.36 ve 4.2 milyar TL azaldı. Bu arada KİT’lerin karşılığı ödenmeyen görev zararı toplamının eylül ayı itibarıyla 3.4 milyar lira olduğuna da dikkat çekelim. KİT’lerin birikmiş görev zararı stoku ödenseydi bütçe açığı daha da artacaktı. 

Bütçe açığında enflasyon ve büyüme hızının bileşiminin de üzerine çıkan bu artış, faiz harcamalarının yerinde saymasına yani reel olarak küçülmesine rağmen gerçekleşti. Çünkü faiz dışı harcamalardaki artış yüzde 11.24’ü bulurken bütçe gelirlerindeki artış yüzde 9.26, vergi gelirlerindeki artış ise yüzde 8.05 düzeyinde kaldı. Toplanan vergiler, devletin maaş, mal ve hizmet satın alma ve yatırım gibi cari harcamalarına yetmiyor. Üstelik vergi gelirleri ile cari harcamalar arasındaki fark yıldan yıla büyüyor. Vergi gelirlerinin cari harcamaları karşılama oranı, 2009 krizindeki sert düşüşünden sonra bir türlü kendine gelemedi. 

2009 krizinde vergi gelirlerinin cari giderleri karşılama oranı yüzde 80.2’ye kadar düşmüştü. Vergi gelirlerinin cari giderleri karşılama oranı, 2010 ve 2011 yıllarındaki hızlı büyüme sayesinde bir toparlanma gösterdi. Bu toparlanma sonucunda vergi gelirlerinin cari giderleri karşılama oranı, en fazla yüzde 93.18’e kadar çıktı. Sonraki yıllarda bu düzeyin de altında kaldı. 

2014’te vergi gelirleri ile faiz dışı harcamalar arasındaki açık miktarı yüzde 43.69 oranında arttı. 2013’te vergi gelirleri ile faiz dışı harcamalar arasındaki açık 32 milyar lira iken, 2014’te 14 milyar lira birden artarak 46 milyar lirayı buldu. 

Geçen yıl vergi gelirlerinin cari harcamaları karşılama oranı 2.61 puan düşerek yüzde 88.44’e geriledi. Bu oran 2001 krizi sonrasında 2002 yılında görülen en düşük düzey olan yüzde 88.92’nin bile altında. 

Vergi gelirlerinin faiz dışı harcamaları karşılama oranı, 2001 krizi sonrasında 2002’de yüzde 88.92’ye kadar düştükten sonra belirgin bir yükseliş kaydederek 2004’te yüzde 100’ün üzerine çıktı. Bu dönemde vergi gelirleri, devletin cari harcamalarını aştı. 

2007’den itibaren manzara tersine döndü ve sonraki yıllarda da bu olumsuz durum sürdü. Vergilerin cari harcamaları karşılama oranı yüzde 80’e kadar düştü. 2009 ve 2010’daki durumu, krizin etkisi ile normal karşılasak bile, sonraki yıllarda açığın 2001 krizini hatırlatacak düzeylerde kalması ciddi bir sorun.