Veliahtlar hangi konularda yetişmiş olmalı?

Aile şirketlerinin en büyük sorunla­rının başında, devir planlaması ge­liyor. Bir diğer ifade ile halefiyet pla­nı. Temelde aile şirketinin yönetiminin sonraki nesillere devrinin kime ve nasıl gerçekleştirileceğinin planlanmasıdır.

Bu iş öyle zor bir iş ki, adeta bir tarafı bi­lim, diğer tarafı sanat. Aile anayasası ha­zırla, veliahtlara eğitim aldır, kontrollü şekilde çekil gibi kolay formüle edilebi­lecek bir iş değil. Zamanlama, koşullar, veliahtların bilgi ve yetkinlik düzeyi, gü­cü elinde tutan kuşakların devretmeye istekliliği, ülkede ve sektördeki konjonk­tür, rakiplerin stratejileri, vb. pek çok ko­nu değerlendirilmek zorunda.

Veliahtlar için olmazsa olmaz yetkinlikler neler?

Pek çok şirkette, veliahtların yani işin liderliğini devralacak olan kuşakların, içinde bulunulan sektörün dinamikleri, ürün/hizmet, üretim/operasyon, satış ve iş geliştirme konularında hakim ol­maları, diğer alanlarda da belirli ölçüde bilgi ve tecrübeye sahip olmaları bekle­nir. İşten anlamak, iyi yönetmenin sırrı olarak görülür. Mutlaka ki doğruluk pa­yı vardır, ancak veliaht planlamasında­ki diğer faktörleri bir tarafa bırakırsak, yetkinlik noktasında benim ilk aradığım yetkinlikler bunlar olmaz. Bunlar ikincil düzeyde arayacağımız yetkinlikler olma­lıdır.

Peki bir veliahtta ne aramalıyız?

İlk arayacağımız şey liderlik potansi­yeldir. Özellikle teknolojinin ve kuşak­ların bu denli hızlı değiştiği bir ortamda, liderlik potansiyeline sahip olup olma­mak önemli bir karar noktasıdır. Elbet­te şanslı bir azınlık liderlik meziyetleri ile doğuyor. Büyük çoğunluk ise liderli­ği öğrenmek zorunda kalıyor. Mizaç çok önemli. Mizaçta liderlik etme ve yönet­me özellikleri yoksa, bu özelliklerin bü­yük çabalar ile kazandırılması gerekiyor. Liderliğin en önemli özellikleri olan viz­yoner ve stratejik düşünce, karar alma, iletişim, güven sağlama, ilham verme, duygusal zekâ, problem çözme ve adil ol­ma konuları değerlendirilmeli. Doğuştan gelen potansiyeller eğitim, mentorluk ve koçluk ile geliştirilmeli.

Stratejik yönetim, iş modeli, yönetim sistemleri ve teknoloji

Buna ek olarak bir sonraki kuşağın, li­derliği üstlenmeden önce strateji, iş mo­deli ve yönetim üzerinde kendisini hem kavramsal hem metodolojik, hem de uy­gulama yönünde geliştirmiş olması ben­ce ikinci şart. Geleceği öngörüp, strateji geliştirebilme, mevcut iş modelini anla­yabilme ve strateji doğrultusunda revi­ze edebilme, şirket içinde stratejiyi ve iş modelini güçlü şekilde icra etmeye yar­dımcı olacak süreç yönetimi, risk yöneti­mi, iç kontrol, ERP gibi sistemler ile di­jital dönüşüm konularında (yapay zekâ, otomasyonlar, robotik uygulamalar, IoT) uzman olmasa da bilgi sahibi olması bek­lenmeli.

Üretimi, satışı, müşteriyi bilmek, şir­kete hakim olmak elbette bir avantaj. Ancak yukarıdaki beceriler olmadan, bu beceriler sadece günü kurtarmaya yarar. Şunu unutmayalım, gelecek bugünden çok farklı olacak. Gelecek 10-15 sene için şirketlerde liderlik tarzı çok değişecek. Hem Z ve Alfa kuşakları ile hem de yapay zekâ ile çalışmak, bu yapılara liderlik et­me zorunluluğu ortaya çıkacak. Dünyada rekabet de çok artıyor. Arz fazlası var. Ya­pay zekâ, geleneksel bazı işlere son verir­ken, yeni işler ortaya çıkana dek pazar­larda alım gücünü düşürmüş olacak, bu da talebe olumsuz yansıyacak. Böyle bir dönemde, liderlik etmek çok zorlaşıyor.

Hazırlık şart

Veliahtlar için dijital beceriler, strate­ji/ iş modeli geliştirme, yeni nesil ileti­şim ve liderlik temalı bütüncül ve uygu­lamalı bir gelişim planı öneriyorum. Ha­lefiyet planları bu konuları muhakkak içermeli. Doğru uzmanlardan destekler alınmalı. Aile şirketinizin ölçeği ne olur­sa olsun, devir planlamasında odaklanı­lacak konular bunlar olmalı düşüncesin­deyim.