Vatandaşın yorumsuz hali(!)...

Bu yazımızda; devletin resmi kayıtlarına göre vatandaşın durumunu ortaya koymaya çalıştık. Bunun için kamuya açık ve kamu nitelikli 3 ayrı istatistik verileri kullandık.

Birinci grup, Türkiye Bankalar Birliğinin en son verilerine göre (Mart 2019) vatandaşın borçluluk durumu ile ilgili. Tüketici, konut, taşıt, ihtiyaç kredisi niteliğindeki ticari olmayan bireysel kredilere baktık. Kredi tutarları, kredi kullanan sayısı, kredi vadeleri, takip konusu kredi tutarları ile ilgili bilgileri sıraladık.

İkinci grup, TÜİK’in henüz çok yeni yayımladığı hane halkının 2018 harcama konuları ve payları ve gelirlerinin dağılımı ile ilgili. Hane halkının aylık toplam tüketim harcamaları, bu harcamaların dağılımı, gelir grupları itibariyle tüketim harcamalarının dağılımı konularını ele aldık.

Üçüncü grup ise, hane halkının yılbaşından Temmuz ayı sonuna kadar ki güvenini ortaya koyan ve TÜİK tarafından yayımlanan endeksle ilgili. Yani vatandaşın geleceğe yönelik ekonomik, maddi durum, işsizlik, tasarruf etme beklentilerini ortaya koyduk.

Vatandaşın borçluluk durumu ile ilgili veriler:

1.Ocak-Mart 2019 döneminde 2,7 milyon kişiye, 45 milyar TL tutarında tüketici kredisi ve konut kredisi kullandırılmış. Kredi kullanan kişi sayısı bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 4, kredi miktarı ise yüzde 12 oranında azalmış. Böylece 2019 yılının ilk çeyreği itibariyle son bir yılda toplam 9,5 milyon kişiye 156 milyar TL tutarında tüketici ve konut kredisi kullandırılmış.

2. Ocak-Mart 2019 dönemi sonu itibariyle tüketici kredileri ve konut kredileri bakiyesi 377 milyar TL, kredi kullanan toplam kişi sayısı ise 19 milyon 373 bin kişi olmuş. Toplam kişi sayısı bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 8, bir önceki çeyreğe göre ise yüzde 3 oranında azalmış. Bakiyeler itibariyle bakıldığında, bir önceki yılın aynı üç aylık dönemine göre taşıt kredileri yüzde 18, konut kredileri yüzde 5 azalırken, ihtiyaç kredileri ise yüzde 1 oranında artmış.

3. Ocak-Mart 2019 döneminde ihtiyaç kredileri yüzde 85 ile en büyük paya sahip olmuş. Bunu sırasıyla, yüzde 13 ve yüzde 2 pay ile konut ve taşıt kredileri izlemiş. Aynı dönemde 2,6 milyon kişi yaklaşık 39 milyar TL tutarında ihtiyaç kredisi, 42 bin kişi yaklaşık 6 milyar TL tutarında konut kredisi ve 15 bin kişi yaklaşık 1 milyar TL tutarında taşıt kredisi kullanmış. Bir önceki yılın aynı dönemine göre ihtiyaç kredileri yüzde 3 oranında artarken, taşıt kredileri yüzde 34 oranında, konut kredileri yüzde 53 oranında azalmış.

4. Ocak-Mart 2019 dönemi içinde kullandırılan tüketici kredileri ve konut kredilerinde yüzde 30 pay ile en fazla tercih edilen vade dilimi 25-36 ay olmuş, bunu yüzde 21 pay ile 49-72 ay ve yüzde 13 pay ile 19-24 ay vade dilimleri izlemiş.

5. Ocak-Mart 2019 dönemi itibariyle 12 milyar TL olan takipteki krediler (idari+kanuni), tüketici kredileri ve konut kredileri toplamının yüzde 3,3’ünü oluşturmuş. Ocak-Mart 2019 döneminde kullandırılan tüketici kredileri ve konut kredilerinden kanuni takibe alınan kredi miktarı, bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 39 oranında azalarak 466 milyon TL’ya düşmüş. Söz konusu kredilerin yüzde 1’ini taşıt, yüzde 11’ini konut, yüzde 88’ini ihtiyaç kredileri oluşturmuş.

Vatandaşın geçen yıla ilişkin harcamaları ile ilgili veriler:

6. Hane halkı bütçe araştırmasının 2018 yılı sonuçlarına göre; Türkiye genelinde hane halklarının tüketim amaçlı yaptığı harcamalar içinde en yüksek payı %23,7 ile konut ve kira harcamaları alırken, ikinci sırayı yüzde 20,3 ile gıda ve alkolsüz içecek harcamaları almış. Toplam tüketim harcamalarında en düşük payı alan harcama grupları ise yüzde 2,2 ile sağlık ve yüzde 2,3 ile eğitim hizmetleri olmuş. Yani vatandaş diğer ihtiyaçları yanında özellikle eğitim ve sağlığa daha az pay ayırmış.

7. Hane halkı büyüklüğü ve kompozisyonu dikkate alınarak hesaplanan eşdeğer fert başına aylık ortalama tüketim harcaması 2017 yılında 1 854 TL iken 2018 yılında 2 181 TL olarak tahmin edilmiş. Aylık harcama tutarı 2018’de yüzde 17 artmış.

8. Gelire göre sıralı yüzde 20'lik gruplar itibarıyla tüketim harcamalarının 2018 yılındaki dağılımına bakıldığında; en düşük gelir grubu olan birinci yüzde 20'lik grupta yer alan hane halkları; konut ve kira harcamalarına yüzde 31,4, gıda ve alkolsüz içecek harcamalarına yüzde 28,7, ulaştırma harcamalarına yüzde 9,3 ve mobilya ve ev eşyası harcamalarına yüzde 5,9 pay ayırmış. En yüksek gelir grubu olan beşinci yüzde 20'lik grupta yer alan hane halkları ise, ulaştırma harcamalarına yüzde 21,6, konut ve kira harcamalarına yüzde 20,3, gıda ve alkolsüz içecek harcamalarına yüzde 15,4 ve lokanta ve otel harcamalarına yüzde 7,8 pay ayırmış.

9. Temel gelir kaynağı maaş, ücret, yevmiye geliri olan hane halkları; konut ve kira harcamalarına yüzde 22,4, ulaştırma harcamalarına yüzde 19,2 ve gıda ve alkolsüz içecek harcamalarına ise yüzde 18,7 pay ayırmış. Temel gelir kaynağı gayrimenkul ve menkul kıymet geliri olan hane halkı; konut ve kira harcamalarına yüzde 28,1, ulaştırma harcamalarına yüzde 18,6 ve gıda ve alkolsüz içecek harcamalarına yüzde 16,4 pay ayırmış. Bu arada emeklilik geliri olanlar ise; konut ve kira harcamalarına yüzde 28,6, gıda ve alkolsüz içecek harcamalarına yüzde 25,5 ve ulaştırma harcamalarına yüzde 13,4 pay ayırmak zorunda kalmış.

Vatandaşın güven endeksi ile ilgili veriler:

Türkiye İstatistik Kurumu ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası işbirliği ile yürütülen tüketici eğilim anketi sonuçlarından hesaplanan mevsim etkilerinden arındırılmış tüketici güven endeksi, Temmuz ayında bir önceki aya göre yüzde 2 oranında azalmış ve 56.5 olmuş. Bu endeks zaten 2018’e girerken de düşük imiş.

Ayrıntıya bakınca;

Gelecek 12 aylık döneme ilişkin hanenin maddi durum beklentisi endeksi Haziran ayında 78,3 iken, Temmuz ayında yüzde 1,7 oranında azalarak 77 olmuş.

Genel ekonomik durum beklentisi endeksi (gelecek 12 aylık döneme ilişkin) Haziran ayında 73,9 iken, Temmuz ayında yüzde 0,8 oranında azalarak 73,4’e gerilemiş.

Bu arada gelecek 12 aya ilişkin işsiz sayısı beklentisi endeksi Haziran ayında 56,3 iken Temmuz ayında yüzde 1,3 oranında azalarak 55,6 olarak gerçekleşmiş.

Tasarruf etme ihtimali endeksi (gelecek 12 aylık döneme ilişkin) düşmüş ve Haziran ayında 22 iken, Temmuz ayında yüzde 9 oranında azalarak 20 olmuş.
Sözün özü: Vatandaşın durumu hiç de iç açıcı değil.