Vatandaşın kart borcu 1 trilyona yaklaştı

Reel gelir ile geçim maliyeti arasındaki makasın giderek aleyhte açılması sonucu yurttaşların kredi kartları ile yaptığı bireysel borçlanma dur durak bilmiyor.

Hazirandan bu yana ‘sıkı para politikası’ ve ‘seçici kredi’ uygulaması şeklindeki politika değişikliğinin dozu arttıkça ihtiyaç, taşıt ve konut gibi tüketici kredileri baskılanırken, gecikme faizlerinin yükselmesi, nakit avans limitinin aşağı çekilmesine rağmen kredi kartı harcamaları yoluyla borçlanma hızla büyüyerek eylül sonu itibarıyla 1 trilyon liraya yaklaştı.

Bir yılda üçe katlandı

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) verilerine göre bireysel kredi kartlarındaki borç bakiyesi yılın başından 29 Eylül’e kadar olan dönemde yüzde 116,2 oranında net 518,8 milyar lira artarak 965,4 milyar liraya ulaştı.

Bunun da 536,1 milyar liralık bölümünü peşin, 429,3 milyar lirasını ise taksitli alışverişler kaynaklı borçlar oluşturdu. Ocak-eylül döneminde tüketici fiyatları (TÜFE) bazında yüzde 49,86 olan enflasyonla indirgendiğinde bireysel kart borçlarında ‘reel’ bazda yüzde 44,2 artış olduğu belirlendi. Bireysel kredi kartı borçları son bir yılda ise cari olarak yüzde 177,3 oranında 617,2 milyar liralık net artış kaydetti.

Buna göre kart borçları son bir yılda neredeyse üçe katlandı. Eylül sonunda yüzde 61,53 olan yıllık enflasyondan indirgendiğinde bireysel kart borçlarında son bir yılda reel olarak yüzde 71,6 ile rekor bir artış yaşandığı dikkati çekti.

Kart sayısı 111 milyonu aştı

 Kredi kartı sayısında da bu yıl hızlı bir artış yaşandı. Bankalararası Kart Merkezi (BKM) verilerine göre Türkiye’de bankaların yurttaşlara kullandırdığı toplam kredi kartı sayısı ilk sekiz ayda 11 milyon 902 bin 373 adetlik artışla ağustos sonunda 111 milyon 392 bin 363 adede ulaştı. Kredi kartı sayısı son on yılda ise ikiye katlandı.

TÜİK verilerine göre 65 milyon dolayındaki 15 yaş üzeri nüfus baz alındığında kişi başına düşen ortalama kredi kartı 1,7. Yılın ilk sekiz ayında yerli ve yabancı kredi kartları ile alışveriş ve nakit çekme şeklinde toplam 5 milyar 595 milyon 721 bin 1 işlem gerçekleştirildi, bu işlemlerin toplam tutarı 4 trilyon 419,5 milyar lira oldu. Bu arada ağustos sonu itibariyle toplam banka kartı sayısı 182 milyon 610 bin 809, toplam ön ödemeli kart sayısı da 82 milyon 752 bin 747 adet düzeyinde bulunuyor.

Kart borcu ihtiyaç kredisini geçti

Son aylarda yükselen faizler ve ekonomi yönetiminin aldığı kararlar paralelinde bankaların frene basması ile tüketici kredileri yavaşlıyor, bu da bireysel kredi kartı kullanımını artırıyor.

Net değişimlere bakıldığında, tüketici kredisi stokunda haftalık artışların giderek azaldığı; yeni kullandırımların geri ödemelerin altında kalması/borçlu tüketicilerin net ödeyici konumunda olması nedeniyle bazı haftalarda ise bakiye azalış gösteriyor.

Özellikle tüketici kredileri içinde en sık başvurulan ve en büyük miktarı oluşturan ‘ihtiyaç’ kredilerinde bankaların frene basması üzerine yurttaşlar kredi kartına daha çok yüklendi. 2022 sonunda ihtiyaç kredisi bakiyesinin 227 milyar lira altında bulunan bireysel kredi kartı borçları eylül başında onu yakaladı ve 29 Eylül itibarıyla 50 milyar lira üzerine çıktı.

29 Eylül’de 914,6 milyar lira olan ihtiyaç kredisi bakiyesinde, son aylardaki yavaşlama ile birlikte yılın ilk dokuz ayındaki cari artış yüzde 35,8’le enflasyonun altında kaldı. Buna göre ihtiyaç kredisi bakiyesi bu dönemde reel olarak yüzde 9,4 küçüldü. İhtiyaç kredisi hacminde son bir yılda cari olarak yüzde 58,1 artış, reel olarak ise yüzde 2,1 küçülme yaşandı.

Konut kredisinde reel daralma

 İlk dokuz ayda cari olarak yüzde 23,8 artış kaydederek 446 milyar lira olan konut kredisinde reel bazda ise yüzde 17,4 daralma meydana geldi. Yıllık cari artışı yüzde 25,8’le enflasyonun çok altında kalan konut kredilerinin hacmi reel bazda yüzde 22,1 daraldı. Toplamda küçük paya sahip olan taşıt kredileri ise ilk dokuz ayda cari olarak yüzde 77,2, reel bazda yüzde 18,3’le hızlı bir artış gösterdi ve 87,9 milyar liraya ulaştı.

Taşıt kredisi hacminde son bir yılda da cari olarak yüzde 179, reel bazda yüzde 72,8 artış yaşandı. Bu gelişmelerle üç kategorideki tüketici kredilerinin toplam hacmi, ilk dokuz ayda yüzde 33,7, son bir yılda yüzde 50,2’lik cari artışla 1 trilyon 448,6 milyar lira oldu. Toplam tüketici kredisi hacmi reel bazda ise ocak-eylül döneminde yüzde 10,8, son bir yılda yüzde 7 daraldı.

Toplam bireysel borç 2,4 trilyon

Böylece tüketici kredileri ile bireysel kredi kartı toplamından oluşan bireysel borç bakiyesi 29 Eylül itibarıyla 2 trilyon 414,1 milyar liraya ulaştı. Bireysel borçların hacmi cari olarak 2022 sonuna göre yüzde 57,8, bir yıl önceye göre ise yüzde 83,9 arttı; reel bazda da dokuz ayda yüzde 5,3, son bir yılda yüzde 13,9 artış yaşandı.

Borç bakiyesindeki artışın büyük bölümü kredi kartlarından kaynaklındı. Toplam bireysel borçta ilk dokuz aydaki 884,1 milyar liralık net artışın 518,8 milyarı, son bir yıldaki 1 trilyon 101,6 milyar liralık net arıtışın da 617,2 milyarı bireysel kredi kartı harcamalarındaki artıştan kaynaklandı.

Öte yandan bankaların 10 trilyon 687,3 milyar liraya ulaşan toplam kredi alacak bakiyesinin en büyük bölümünü oluşturan ticari ve diğer krediler ilk dokuz ayda cari olarak yüzde 41,2 artışa karşılık reel bazda yüzde 5,8 daralarak 8 trilyon 273,3 milyar lira oldu. Son bir yılda cari artışı yüzde 56,5 olan söz konusu krediler reel bazda ise yüzde 3,1 daraldı.