Vatandaş 'kredi kartına taksit' sarmalına girdi
Geçim-gelir dengesinin bozulması nedeniyle bireysel borçlanma rekor düzeylere ulaşırken, bu kapsamda özellikle vatandaşların kredi kartlarıyla yaptıkları “taksitli” alışverişler kaynaklı borçlarında adeta patlama yaşanıyor.
Vatandaşların bankacılık sektöründen kullandığı tüketici kredileri ile kredi kartı kullanarak yaptıkları alışverişler kaynaklı borçlanmanın toplam hacmi 3 Mart itibariyle 1 trilyon 716,9 milyar liraya ulaştı. Bunun 775,3 milyar lira ile en büyük bölümünü ihtiyaç kredileri oluşturuyor. Söz konusu krediler son bir yılda cari olarak yüzde 65,8 arttı.
Yıllık yüzde 55,18’lik enflasyondan arındırıldığında ihtiyaç kredilerindeki yıllık reel artış yüzde 6,8 olarak belirlendi. Konut kredilerinin bakiyesi ise bir yılda cari olarak yüzde 21,1 artışla 368 milyar lira olurken, enflasyonla indirgendiğinde söz konusu kredilerin reel bazda yüzde 21,9 gerilediği belirlendi. Başka deyişle konut kredisi kullanımı gerçekte azaldı.
Bunda, yüksek düzeylere ulaşan konut fiyatları ve yüksek faiz oranları yüzünden vatandaşların ödeme gücünün düşmesi nedeniyle konut talebinin ertelenmesi etkili oldu. Toplamda küçük bir paya sahip olan taşıt kredileri ise son bir yılda cari olarak yüzde 347, reel bazda yüzde 188 artışla 57,7 milyar lira oldu.
Kart borçları 500 milyarı aştı
Vatandaşların kredi kartları ile yaptıkları borçlanmanın toplam hacmi ise son bir yılda cari olarak yüzde 134,2, reel bazda yüzde 50,9 artışla 514 milyar liraya ulaştı. Bu artışın da büyük bölümü kredi kartları ile yapılan “taksitli” alışverişlerden kaynaklandı. Taksitli kart borçları bir yılda cari olarak yüzde 196,9 artışla 260,1 milyara yükselerek neredeyse üçe katlandı. Bu borçlarda yıllık reel artış da yüzde 91,3’e geldi.
Taksitsiz (peşin) kredi kartı borçları da cari olarak yüzde 92,5, reel olarak yüzde 24 artışla 253,9 milyar lira oldu. Taksitli kredi kartı borçlarındaki hızlı büyümede, tüketici kredisindeki formalitelerin olmayışı, vatandaşların peşin alacak gücünün olmadığı dayanıklı ya da yarı dayanıklı eşya yanında bazı rutin alışverişlerini de gerçekleştirmesine imkân vermesi ve bazı bankaların “kredi kartına taksit” ve “sonradan taksitlendirme” gibi uygulamalarının etkili olduğu belirtiliyor.
Eğilim devam ediyor
Taksitli kredi kartı borçlanmasına yöneliş eğilimi bu yıl da devam etti. Yılbaşından 3 Mart’a kadar olan dönemde en yüksek reel artış bu tür bireysel borçlanmada gözlendi. Anılan yaklaşık iki aylık dönemde taksitli kart borçları cari olarak yüzde 19,5, reel olarak yüzde 8,6 arttı.
Taksitsiz kredi kartı borçlanması da cari olarak yüzde 10,9, reel olarak yüzde 0,8 artış kaydetti. Konut kredilerindeki reel daralma bu yıl da devam etti. 30 Aralık-3 Mart arasında cari olarak sadece yüzde 2,7 artan konut kredisi hacmi reel bazda ise yüzde 6,6 daralmış oldu. Bu dönemde taşıt kredileri cari olarak yüzde 16,2, reel olarak yüzde 5,7; ihtiyaç kredileri cari olarak yüzde 15,1, reel olarak yüzde 4,6 arttı.
Toplam kredi hacmi 8,1 trilyon
Bankaların ticari kesime kullandırdığı ve diğer kredilerinin toplam hacmi 3 Mart itibariyle 6 trilyon 371,5 milyar liraya ulaştı. Söz konusu kredilerin hacminin, son bir yılda cari olarak yüzde 51,4 büyürken enflasyondan arındırıldığında reel olarak yüzde 2,4 gerilediği gözlendi.
Bu gelişmelerle bankacılık sektörünün toplam kredi hacmi son bir yılda cari olarak yüzde 55,1’le enflasyon kadar genişleyerek 8 trilyon 88,4 liraya ulaştı. Başka deyişle bir yıl önceye göre toplam kredi bakiyesinde reel bazda değişim olmadı.
Toplam kredi hacminin reel bazda bir yıl önceki düzeyine gelmesinde, bu yılın başından 3 Mart’a kadar olan dönemde yaşanan reel daralma etkili oldu. Başka deyişle bu yıl iki aylık dönemde yaşanan reel küçülme toplam kredi hacmini reel bazda bir yıl önceki düzeyine taşıdı.
Anılan dönemde tüketici kredileri ve bireysel kredi kartı borçlarının hacmi reel olarak yüzde 2 büyürken, ticari ve diğer kredilerin cari artışı yüzde 5,5’4’e kalarak reel bazda yüzde 4,1 daraldı. Bunun sonucunda cari büyümesi yüzde 6,9’la enflasyonun altında kalan toplam kredi hacmi, reel bazda yüzde 2,8 daraldı.
Kart sayısı 100 milyona yaklaştı
Bankalararası Kart Merkezi (BKM) verilerine göre Türkiye’de bankaların vatandaşlara kullandırdığı toplam kredi kartı sayısı 2022 sonu itibariyle 99 milyon 489 bin 990 adede ulaştı. Kredi kartı sayısı son on yılda ikiye katlandı. 65 milyon dolayındaki 15 yaş üzeri nüfus baz alındığında kişi başına yaklaşık 1,5 kredi kartı düşüyor.
2022 yılı boyunca kredi kartları ile alışveriş ve nakit çekme şeklinde toplam 7 milyar 30 milyon 39 bin 355 işlem gerçekleştirildi, bu işlemlerin toplam tutarı 3 trilyon 438,4 milyar lira oldu. Bu arada 2022 sonu itibariyle toplam banka kartı sayısı 168 milyon 870 bin 330, toplam ön ödemeli kart sayısı da 71 milyon 576 bin 899 adet düzeyinde.