Varlık kiralama şirketleri ve yeni vergi düzenlemeleri

1 Nisan 2010 tarihinde Resmi Gazete yayımlanan Seri III, No:43 sayılı "Kira Sertifikalarına ve Varlık Kiralama Şirketlerine İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğ" ile Varlık kiralama şirketlerinin (VKŞ)  faaliyet ve kuruluş esasları ile kiralama sertifikalarına ilişkin esaslar belirlenmiştir. Kiralama sertifikalan dünyada "sukuk icara" olarak bilinen yatırım araçlarının bir benzeridir. VKŞ'ler "kaynak kuruluş" olarak tanımlanan ve fon temin ihtiyacı bulunan anonim şirket statüsündeki şirketlerin menkul ve gayrimenkul varlıklarını devralıp bu şirketlere geri kiralayacak, kiralanan varlığın kaynak kuruluştan devralınması için gerekli finansmanı ise kiralama sertifikaları yoluyla yatırımcılardan sağlayacak kuruluşlardır. Böylelikle, hisse senedi, tahvil ve faiz gibi araçları tercih etmeyen yatırımcılar için kira geliri elde edebileceği bir menkul veya gayrimenkule kiralama sertifikası yoluyla belli bir payla sahip olma imkanı sağlanmaktadır.

6111 Sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve Diğer Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile Varlık Kiralama Şirketlerince yapılan çeşitli işlemlerle bunlar tarafından çıkarılan Varlık Kiralama Sertifikalarına ilişkin olarak bazı vergisel kolaylıklar getirilmiştir.

Varlık kiralama şirketleri

Varlık kiralama şjrketi anılan  SPK Tebliği'ne göre, Aracı kurumlar, bankalar ve kaynak kuruluşlar tarafından münhasıran kira sertifikası ihraç etmek üzere anonim şirket statüsünde  kurulan şirketi ifade eder.VKŞ'lerin kurulmasında kaynak kuruluş, sahip olduğu veya kiraladığı varlıkları, kiralamak üzere varlık kiralama şirketine devreden anonim şjrketi bu konuda en önemli unsur olarak kabul edilebilir.

Kira sertifikası: Varlık kiralama şirketinin satın almak veya kiralamak suretiyle devraldığı varlıkların

finansmanını sağlamak  amacıyla düzenlediği ve sahiplerinin .bu varlıklardan elde edilen gelirlerden payları oranında hak sahibi olmalarını sağlayan menkul kıymet, kira sukuku olarak ifade edilebilir ve VKŞ finansman sağlama fonksiyonunu bu araçla gerçekleştirir.

Varlık kiralama şirketinin kuruluşu ve işleyişi

VKŞ, kaynak kuruluşlardan devraldığı varlıkları tekrar kaynak kuruluşa kiralamak suretiyle kira geliri elde etmek, söz konusu kira gelirlerine dayalı olarak kira sertifikası ihraç etmek ve kira süresi sonunda ilgili varlığı kaynak kuruluşa devretmek amacıyla kurucular tarafından kurulur. VKŞ aynı anda tek bir kaynak kuruluşa ait varlıkları devralabilir.

VKŞ esas sözleşmesinin anılan  tebliğin 5'inci maddesinde sayılan şartları taşıması ve kurulca onaylanmış olması zorunludur. Bu esaslardan başlıcaları aşağıda olduğu gibidir.

Varlık kiralama şirketinin esas sözleşmesi

VKŞ'nin faaliyet konusu esas sözleşmesinde yer alacak şekilde aşağıdaki faaliyetlerden oluşur.

a) Kira sertifikası ihraç etmek

b) Kendi nam ve kira sertifikası sahipleri hesabına her türlü varlığı devralmak, kiralamak, varlıklardan elde edilen gelirleri payları oranında kira sertifikası sahiplerine ödemek,

c) Kira sözleşmesinin sonunda, başlangıçta anlaşılan koşullarda kiraya konu varlığı kaynak kuruluşa devretmek.

VKŞ, yukarıda sayılan faaliyetler dışında herhangi bir ticari faaliyetle uğraşamayacağı gibi aşağıdaki faaliyetlerde de bulunamaz: 

a) Her ne ad altında olursa olsun kredi kullanamaz, borçlanamaz, sahip olduğu varlıkları yukarıda ifade edilen faaliyetlerin olağan ifası dışında kullanamaz.

b) Sahip olduğu varlıklar üzerinde üçüncü kişiler lehine hiç bir ayni hak tesis edemez.

c) Varlığı, kira sözleşmesinden kaynaklanan tüm yükümlülüklerini yerine getiren kaynak kuruluş dışında başka bir kişiye devredemez.

Ayrıca, Kira sertifikaların itfa edilmesine İlişkin hususlar esas sözleşmede düzenlenir.Kira sertifikası sahiplerine verilen taahhütlerin yerine getirilmemesi durumunda, kira sertifikasına konuvarlık devredilerek elde edilecek kaynağın kira sertifikası sahiplerine paylan oranında dağıtılacağına ilişkin olarak, esas sözleşmede hüküm yer alması zorunludur.

Varlık kiralama şirketinin yönetimi

VKŞ yönetim kurulu, varlıklarını devralacağı kaynak kuruluş ile, söz konusu varlıkların devralınması, kaynak kuruluşa kiralanması ve kira süresi sonunda kaynak kuruluşa devredilmesini içeren bir sözleşme imzalar. Devre konu varlıklar üzerinde üçüncü kişiler lehine hiç bir ayni hak tesis edilmemiş olması gerekir..

VKŞ yönetim kurulu, VKŞ namına ve kira sertifikası sahipleri hesabına varlıkları kiralamak ve devretmek suretiyle elde edilen gelirlerin kira sertifikası sahiplerine ödenmesinden sorumludur.

Kira sertifikası sahiplerine verilen taahhütlerin yerine getirilmemesi durumunda, VKŞ yönetim kurulu tarafından, kira sertifikasına konu varlık devredilerek elde edilen gelir kira sertifikası sahiplerine payları oranında dağıtılır.

VKŞ'nin yönetimine ilişkin giderler esas sözleşmede belirlenir ve izahnamede veya nitelikli yatırımcılara yapılacak duyurularda kamuya açıklanır.

Finansal tablo hazırlama, bağımsız denetim ve ilan yükümlülüğü

Yukarıda belirtilen tebliğin 8'inci maddesi kapsamında halka arz yoluyla ihraç edilen kira sertifikaları itfa edilene kadar, kaynak kuruluşun ve VKŞ'nin, Sermaye Piyassı Kurulun'un 9/4/2008 tarihli ve 26842 Sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Seri:XI, No:29 Sayılı "Sermaye Piyasasında Finansal Raporlamaya İlişkin Esaslar Tebliği" ve 12/6/2006 tarihli ve 26196 Sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Seri:X, No:22 sayılı "Sermaye Piyasasında Bağımsız Denetim Standartları Hakkında Tebliği" hükümleri çerçevesinde yıllık finansal tablolar düzenlemeleri, bu finansal tabloları bağımsız denetimden geçirmeleri ve ilan ettirmeleri zorunludur.

Halka arz yoluyla satılan her bir tertip kira sertifikasına konu varlıklara ve kira sertifikası sahiplerine yapılan ödemelere ilişkin bilgiler, söz konusu kira sertifikası itfa edilene kadar her 3 ayda bir VKŞ tarafından, Sermaye  Piyasası Kurulu'nca uygun görülecek şekil ve şartlarda ilan edilir. Kira sertifikasının bir borsada işlem görmesi durumunda kaynak kuruluşun veya VKŞ'nin internet sitesinde ve KAP'ta, işlem görmemesi durumunda izahname ve sirkülerde belirtilen internet <file:///C:internet> sitesinde, raporun imzalandığı gün kaynak kuruluş veya VKŞ tarafından ilan edilir.

Tahsisli olarak veya yerli ve yabancı yatırım fonları, emeklilik fonları, yatırım ortaklıkları,aracı kurumlar, bankalar ve sigorta şirketleri gibi nitelikli yatırımcılara satılmak üzere ihraç edilen kira sertifikasına konu varlıklara ve kira sertifikası sahiplerine yapılan ödemelere ilişkin bilgiler, kira sertifikalarının satış tarihinden itibaren her 6 ayda bir kurula ve kira sertifikası sahiplerine iletilir.

Kira sertifikası sahiplerinin hakları

Kira sertifikası sahipleri, kendi tertiplerine ilişkin varlıklardan elde edilen gelirlerde payları oranında hak sahibidirler. Bu durum VKŞ esas sözleşmesine yazılır.

Her bir tertip kira sertifikasına konu varlıklar ve bu varlıklardan elde edilecek gelirler kira sertifikası sahipleriyle payları oranında ilişkilendirilmek suretiyle VKŞ'nin muhasebe kayıtlarında izlenir. 

Kira sertifikası sahiplerine yapılacak ödemelerin vadeleri yönetim kurulu tarafından belirlenir ve buna ilişkin bilgilere izahnamede veya nitelikli yatırımcılara yapılacak duyurularda yer verilir. Ödemeler VKŞ'nin devraldığı varlıklardan kaynaklanan gelirlerden karşılanır. 

VKŞ aynı anda tek bir tertip kira sertifikası ihraç edebilir. Tedavüldeki kira sertifikalan itfa edilmeden yeni bir kira sertifikası ihracı yapılamaz.

Bu Tebliğ kapsamında ihraç edilmeyen menkul kıymetler İçin "kira sertifikası", kira sertifikası ihraç etmek üzere kurulmayan VKŞ'leri ifade etmek için "varlık kiralama şirketi" veya bunlara eşdeğer ifadeler kullanılamaz

Halka arz edilmek üzere ihraç edilecek kira sertifikalarının kayda alınması ve satışı

VKŞ, halka arz yoluyla satılacak kira sertifikalarının kayda alınması için  tebliğin 1 no'lu ekinde belirtilen belgelerle birlikte kurula başvurur. Kurul, halka arz edilecek kira sertifikalarına ilişkin kayda alma başvurusunu izahname ve sirkülerin mevzuat uyarınca ve kurulca gerekli görülen bilgileri içerip içermediğini dikkate alarak kamunun aydınlatılması çerçevesinde inceler ve halka arz yoluyla satışı yapılacak kira sertifikalarını kayda alır.  Kayda alman kira sertifikalarına ilişkin olarak bir kayıt belgesi düzenlenir. Kayda almaya ilişkin kayıt belgesi alınmaksızın ihraç ve satış işlemlerine başlanamaz.

Kira sertifikalarının halka arz yoluyla satışının ve varlıklardan elde edilen gelirlerin ödemelerinin aracı kuruluşlar vasıtasıyla yapılaması zorunludur. Halka arz yoluyla satışta, halka arza aracılık yetki belgesine sahip aracı kuruluşların kullanılması zorunludur.Kira sertifikaları menkul kıymetler borsalarında işlem görebilecektir.

Kira sertifikasının vadesinin gelmesiyle VKŞ'nin kaynak kuruluşa kiraladığı varlıklar da kaynak kuruluşa devredilecektir. Böylece, VKŞ aktifinde herhangi bir varlık kalmayacak, kira sertifikası ihracıyla yatırımcılara olan yükümlülükler de  itfa  dolayısıyla sona ermiş olacaktır.

Vergi düzenlemeleri ve vergi kolaylıkları

Bu yeni yatırım aracı ve varlık kiralama şirketleri için Torba Kanun olarak da nitelenen 6111 Sayılı Kanun ile vergileme açısından diğer anonim şirketlerden önemli bir farkı bulunmayan VKŞ'lere bazı vergisel kolaylıklar sağlanmaktadır. Sağlanan teşvikler bu şirketlerin kurulup işlemesini kolaylaştıracak niteliktedir.

KDV istisnası

6111 Sayılı Kanunu 85'nci maddesi ile KDV Kanunu'nun 17'nci maddesinin (g) bendine eklenen ibare ile varlık kiralama şirketleri tarafından ihraç edilen kira sertifikalarının teslimi KDV istisnası kapsamına alınmıştır.

Ayrıca, KDV Kanunu'nun 17'nci maddesine eklenen (u) bendi ile menkul, gayrimenkul ve maddi olmayan varlıkların kaynak kuruluş tarafından varlık kiralama şirketlerine devri ile bu varlıkların süre sonunda, varlık kiralama şirketlerince kiralanan ve devralınan kuruma devri işlemleri de KDV'den istisna tutulmaktadır.

Kurumlar vergisi istisnası

6111 Sayılı Kanunun 90'ınci maddesi ile 5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 5/e maddesine ilave yapılarak, anılan maddede yer alan kurumların en az iki yıl aktiflerinde bulundurdukları gayrimenkullerin satışından kaynaklanan gelirlere uygulanan %75 oranındaki kurumlar vergisi istisnası, varlıkların  kaynak kuruluşlardan VKŞ'lere, VKŞ'lerden kaynak kuruluşlara devrinden elde edilen gelirler için 2 yıl elde bulundurma şartı aranmaksızın %100 olarak uygulanacaktır.

Diğer taraftan, 6111 Sayılı Kanunun 91'inci maddesi ile Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 15/c maddesine eklenen ibare ile varlık kiralama şirketleri tarafından ihraç edilen kira sertifikalarından elde edilen ve ödemelerinin aracı kuruluş tarafında yapılması zorunlu olan gelirler kurumlar vergisi stopajı kapsamına alınmıştır. Aynı şekilde, Kanunun 80. inci maddesi ile Gelir Vergisi Kanunu'nun 75'inci maddesinin 5'inci bendinde yapılan değişiklikle, söz konusu kira sertifikalarından elde edilen gelirler menkul sermaye iradı olarak tanımlanmıştır. Böylelikle, kira sertifikalarından  sertifika sahiplerince, elde edilen gelirler GVK'nın 94'üncü maddesinin 7'nci bendi kapsamında gelir vergisi stopajına tabi olacaktır.

Gelir Vergisi Kanunu'nun geçici  67'inci maddesinde yer alan düzenlemeler, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının satışından ve elde bulundurulduğu sürede elde edilen gelirlerin vergilendirilmesinde olduğu gibi kira sertifikaları gelirleri ile ilgili olarak da uygulanabilecektir.

Damga vergisi istisnası

6111 Sayılı Kanunun 83'üncü maddesi ile 488 Sayılı Damga Vergisi Kanunu'na ekli (2) sayılı tablonun IV-Ticari ve medeni işlerle ilgili kağıtlar başlıklı bölümüne eklenen bent ile;

· Varlıkların (menkul, gayrimenkul ve maddi olmayan varlıklar) VKŞ'lere devri,

· VKŞ'lerce kaynak kuruluşlara devri,

· Bu devirlere bağlı olarak yapılan ipotek işlemleri,

· Bu varlıkların, varlık kiralama şirketlerince kiralanması dolayısiyle düzenlenen kağıtlar ve

· Kira sertifikaları,damga vergisinden istisna tutulmuştur.

Harç istisnası

6111 Sayılı Kanunun 84'üncü maddesi ile 492 sayılı Harçlar Kanununun 123'üncü maddesine eklenen fıkra ile;

· Varlıkların VKŞ'lere devri,

· VKŞ'lerce kaynak kuruluşlara devri,

· Bu devirlere bağlı olarak yapılan ipotek işlemleri,harçtan istisna tutulmuştur.