Vakıflarda kuruluş mal varlığı ve vergi muafiyeti

Türk Medeni Kanunu’na göre vakfın tanımı; “Gerçek veya tüzel kişilerin yeterli mal ve hakları belirli ve sürekli bir amaca özgülemeleriyle oluşan tüzel kişiliğe sahip mal toplulukları” olarak yapılmıştır.

Vakfın amacı ise; hukuka uygun, belirli, anlaşılabilir olmalı ve süreklilik arz etmelidir. Anayasanın temel ilkelerine, hukuka, ahlâka, millî birliğe ve millî menfaatlere aykırı veya belli bir ırk ya da cemaat mensuplarını desteklemek amacıyla vakıf kurulamaz.

Kuruluş şekli

Türk Medeni Kanunu’na göre vakıf kurma iradesi, noterde düzenleme şeklinde yapılacak bir resmî senetle veya ölüme bağlı tasarrufla açıklanır. Ancak vakfın kurulması için yetkili asliye hukuk mahkemesine başvurularak tescilinin sağlanması gereklidir. Vakıf, yerleşim yeri mahkemesi nezdinde tutulan sicile tescil ile tüzel kişilik kazanır. Resmî senetle vakıf kurma işlemi temsilci aracılığıyla yapılabilir.

Ancak, temsil yetkisinin noterlikçe düzenlenmiş bir belgeyle verilmiş olması ve bu belgede vakfın amacı ile özgülenecek mal ve hakların belirlenmiş bulunması gereklidir. Ölüme bağlı tasarruf yoluyla vakıf, vakfedenin ölümünden sonra tescil edilmek üzere kurulabilir. Bu yolla kurulan vakıflarda sulh hâkimi vakıf kurulmasına esas belgenin bir örneğini yedi gün içinde Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne gönderir.

Özgülenen asgari mal varlığı

Özgülenen mal varlığı nakit ise paranın vakıf adına Türkiye’de kurulu bir bankaya, kuruculardan birinin hesabına yatırılıp, vakıf adına bloke edilerek dekontunun tescil başvurusu yapılan mahkemeye ibrazı, taşınmaz ya da taşınır bir mal varlığı ise değer tespitinin mahkemece yaptırılması ve ilgili sicillerine (tapu sicili, trafik sicili gibi) vakıf adına tescili sağlanmalıdır. 2024  yılı  için  vakıfların kuruluşunda, amaçlarına özgülenecek asgari mal varlığı Vakıflar Meclisinin 11/12/2023 tarihli ve 545/527 sayılı kararı ile 500.000-TL (Beşyüzbin Türk Lirası) olarak belirlenmiştir.

Vergi muafiyet şartları

 Vakıflara vergi muafiyeti tanınması hususu Hazine ve Maliye Bakanlığı-Gelir İdaresi Başkanlığınca yürütülmekte olup, 2024 yılı için geçerli güncel şartları aşağıdaki gibidir. Faaliyet süresi asgari bir yıl olan vakıflar için: gelir getirici mal varlığı 9.010.000 TL, yıllık gelir ise 811.000 TL, Faaliyet süresi asgari altı ay olan vakıflar için: gelir getirici mal varlığı 18.020.000 TL, yıllık gelir ise 1.622.000 TL olmalı.

Ayrıca, vergi muafiyeti tanınacak vakfın; Sağlık, sosyal yardım, eğitim, bilimsel araştırma ve geliştirme, kültür ve çevre koruma ile ağaçlandırma konularında faaliyette bulunmayı amaç edinmesi ve bu faaliyetlerinin kamuya açık ve Devletin kamu hizmeti yükünü azaltıcı etki yapacak düzeyde olması, Bilanço esasına göre defter tutması, belli bir yöre veya belli bir kitleye hizmeti amaç edinmemesi, vergi muafiyeti talebinde bulundukları tarihte gelir getirici mal varlığı ve yıllık gelir tutarı asgari ölçülerin üzerinde olması, Elde ettiği brüt gelirin  en az üçte ikisinin vakfın amaçlarına harcanacağının vakıf resmi senedinde yazılı olması ve son bir yılda veya son iki yılın ortalaması bazında bu koşullara uyulması (Cumhurbaşkanı/Bakanlar Kurulu Kararıyla vergi muafiyeti tanınan ve münhasıran devlet üniversitelerinin faaliyetlerinin devam ettirilmesi ve desteklenmesi amacıyla kurulan vakıfların, yıllık brüt gelirlerinin en az dörtte üçünün, bu amaçlar doğrultusunda üniversitelerin fiziki, teknik ve sosyokültürel imkânlarının geliştirilmesine, üniversitede görevli eğitim görevlileri ile üniversite öğrencilerine yönelik harcanması), Hazine ve Maliye Bakanlığı ve ilgili kuruluşlarca yapılacak inceleme sonucunda vergi muafiyeti verilmesi yönünde olumlu görüş bildirilmesi gerekmektedir.

Türkiye genelinde vergi muafiyeti tanınan vakıfların güncel sayısı 329 dur. Vergi muafiyeti tanınan vakıflara yapılacak bağışlar gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerince gider yazılabilir. Ayrıca, vergi muafiyeti tanınan vakıflar; kurumlar vergisi, katma değer vergisi, veraset ve intikal vergisi, emlak vergisi ve harçlardan muaftır.