Vadeli çeklerde de reeskont uygulanabilir
Bilindiği üzere, Vergi Usul Kanunu‘nun (VUK) 281 ve 285‘inci maddeleri hükümleri uyarınca, alacak ve borç senetleri reeskonta tabi tutularak değerleme gününün kıymetine irca olunabilmektedir.
Öte yandan, 5838 sayılı Kanun‘un 18‘inci maddesiyle 3167 sayılı Çekle Ödemelerin Düzenlenmesi ve Çek Hamillerinin Korunması Hakkındaki Kanun‘a ilave edilen geçici 2‘nci maddede "31.12.2009 tarihine kadar, üzerinde yazılı keşide tarihinden önce çekin ödenmek için muhatap bankaya ibrazı geçersizdir." hükmüne yer verilmişti.
VUK‘un reeskont konusundaki 281. ve 285‘inci maddeleri karşısında, yukarıda belirtilen kapsamdaki ileri düzenleme tarihli çeklerin reeskonta tâbi tutulup tutulmayacağı hususunda farklı yorumlar ortaya çıkmış ve mükellefler açısından uygulama birliğinin sağlanması gayesiyle, 12.05.2009 tarihinde yayımlanan 41 numaralı Vergi Usul Kanunu sirkülerinde çekin ödeme aracı olmasından dolayı senet olarak kabul edilmesinin imkân dâhilinde bulunmadığı, bu nedenle 5838 sayılı Kanun‘un 18‘inci maddesiyle yapılan düzenlemeye uyan çeklere reeskont uygulanmasının mümkün olmadığı görüşüne yer verilmişti.
20.12.2009 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan 5941 sayılı Çek Kanun‘u ile 3167 sayılı Kanun yürürlükten kaldırılmış, kanunun geçici 1‘inci maddesinin beşinci fıkrası ile de "31.12.2011 tarihine kadar, üzerinde yazılı düzenleme tarihinden önce çekin ödenmek için muhatap bankaya ibrazı geçersizdir." hükmü ihdas edilmiş, bilahare 03.02.2012 tarihinde yürürlüğe giren 6273 sayılı Kanun‘un 6‘ncı maddesiyle 5941 sayılı Kanun‘a eklenen geçici 3‘üncü maddenin beşinci fıkrasında 31.12.2017 tarihine kadar üzerinde yazılı düzenleme tarihinden önce çekin ödenmek için muhatap bankaya ibrazı geçersiz sayılmıştır.
Bu yasal düzenlemelerden hareketle, Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı‘nın internetteki sitesinde 30 Nisan 2013 tarihinde yayımlanan 64 Seri Nolu VUK sirkülerinde ileri düzenleme tarihli çeklerin değerleme gününde vadesi gelmemiş senede bağlı alacak ve borçlar için uygulanması öngörülen reeskont uygulamasından yararlanmasının mümkün bulunduğu açıklanmıştır.
Dolayısıyla, vadesi gelmemiş olan senede bağlı borçlar ve bu kapsamda ileri düzenleme tarihi taşıyan (vadeli) çekler reeskonta tabi tutularak değerleme günü kıymetine irca olunabilir. Ancak, alacak senetlerini değerleme gününün kıymetine irca eden mükellefler, borç senetlerini de aynı şekilde işleme tabi tutmak zorunda oldukları için alınan vadeli çekler reeskont işlemine tabi tutulursa düzenlenip verilmiş olan vadeli çekler ve diğer senede bağlı borçların da reeskonta tabi tutulması gerekir.
Sirküler 30 Nisan 2013 tarihinde yayımlanmış olsa da 2013 yılı birinci geçici vergi dönemi için, 31 Mart 2013 tarihi itibariyle yapılacak değerlemelerde ileri düzenleme tarihi taşıyan çekler için de reeskont uygulanabilirdi. Keza 2. geçici vergi dönemi için yapılacak 30 Haziran 2013 tarihi itibariyle ya da daha sonraki dönemlere ilişkin yapılacak değerlemelerde de ileri vedeli çekler için reeskont uygulanabilecektir.
Eğer senetler (çekler dahil) üzerinde faiz oranı belirtilmemişse TC Merkez Bankası’nın resmi iskonto oranı hesaplamalara esas alınacaktır. Söz konusu hesaplamada esas alınması gereken faiz oranı, TC Merkez Bankası’nca kısa vadeli reeskont işlemlerinde uygulanan faiz oranı değil, kısa vadeli avans işlemlerinde uygulanan faiz oranı olmalı ve senedin değerleme günündeki kıymeti belirlenirken iç iskonto yöntemi uygulanmalıdır.
Hesap dönemi sonu itibariyle senedi bağlı borç ve alacakların değerleme gününde haiz olacakları değerleri ve reeskont tutarı
A x 360
F=A - ( ------------- ) formulüne göre bulunacaktır. Formülde;
360 + (m x t)
F= İskonto tutarı (Reeskont tutarı)
A= Senedin nominal değeri
M= Faiz oranı
t= Vadeyi ifade etmektedir.
21 Haziran 2013 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan TC Merkez Bankası Tebliği ile kısa vadeli avans işlemlerinde uygulanacak faiz oranı yıllık %11 olarak belirlenmiştir. Dolayısıyla, 21 Haziran 2013 tarihinden sonraki hesap dönemi sonlarında (Örneğin, normal hesap dönemi için 2013 yılı 2. geçici vergi döneminde) yapılacak alacak ve borç senetleri değerlemelerinde reeskont tutarı hesaplanırken senedin üzerinde faiz nispeti belirlenmemişse, %11 oranı esas alınacaktır.
Öte yandan, döviz üzerinden bir bedelle düzenlenmiş senetlerde reeskont hesaplaması dövizli bedel üzerinden yapılmalı, reeskont tutarı hesaplandıktan sonra Maliye Bakanlığı’nca belirlenen değerleme kuru üzerinden reeskont tutarının TL’ye çevrilme işlemi yapılmalıdır. Senet üzerinde herhangi bir faiz oranı yer almaması halinde değerleme gününde geçerli olan “Londra Bankalar Arası Faiz Oranı (LİBOR)” esas alınacaktır.