Uzun vadede sorunlar neler?
UZMAN GÜRÜŞÜ / Şant Manukyan Kısa vadede piyasalar iyi ama Amerikan ekonomisinin gidişatından hâlâ kötü sinyaller geliyor. Daha önce fiyat/kazanç oranları ve S&P ile ilgili olan yazının üzerinde biraz daha devam edersek piyasanın karşılaşacağı sorunlardan bir diğerine de göz atalım istedim. Daha önce de bahsettiğim Mortgage (Home) Equity Withdrawal (MEW-Bir ailenin mortgage kullanarak 100 liraya aldığı konutun değerlenerek 110 liraya yükselmesi durumunda mortgage veren bankanın kredi borcunun 90 liraya düştüğünü var sayarak yeniden 10 liralık daha kredi açması MEW olarak değerlendirilebilir) desteğinin artık olmadığını görüyoruz. 1996-2000 dönemine kadar MEW hariç olarak bile baktığımızda ABD gayri safi milli hasılasının standarda yakın bir büyüme kaydettiğini görüyoruz... Kısmen Nasdaq balonunu oluşturan şirket yatırımları kısmen de yine hisse piyasasının oluşturduğu servet etkisinin tüketime verdiği destek neden olarak gösterilebilir. Ancak 2001-2002 resesyonunda hane halkının MEW opsiyonunu kullanmaması durumunda (bu sırada konut fiyatları yükseliyordu) reel gayri safi milli hasılada küçülme olduğunu görüyoruz. Ve bu tarihten sonra da MEW nerede ise katlanarak büyüdüğü için gayri safi milli hasıla çok daha hızlı bir tempoda yukarı yönde gitmeyi başardı. Ancak 2007 üçüncü çeyrek verileri ile baktığımızda MEW'in artık yarı yarıya azaldığını görüyoruz. Son verilerde ABD kişisel harcamalarının gayri safi milli hasılaya oranı yüzde 72 civarında görünüyor. Tüm ekonomi kitapları Greenspan döneminden önce yazılmış olacak ki 1969-1989 döneminde ortalama yüzde 68 civarında giden bu rasyo daha sonra yükselen bir trende girmiş ve en yüksek seviyesi olan yüzde 72'ye ulaşmış. Uzun vadede milli servetin gayri safi milli hasıla ile aynı oranda geliştiği gerçeğini göz önüne alırsak tüketim de gelire oranla artıyor olsa gerek. Yani önümüzdeki yıllarda okun yönü aşağı yönde olacaktır. Elbette sorunlar bu kadar olmadığı gibi özelikle seçimden sonra uygulanacak vergi politikası, Bush döneminde yapılan vergi indirimlerinin devam edip etmeyeceği, gibi şu ana kadar belirsizlik taşıyan konular da önemli problemler olarak karşımıza çıkabilir. Ancak şu anda 12 bin 750'yi geçen Dow Jones Endeksi kuvvetli bir yükselişe hazırlanıyor ve gelişmekte olan ülkeler de bu yükselişten fazlası ile payını alacaktır.