Uzlaşma ile borç silinmez

Uzunca bir süredir bir kısım listeler gaze­teler ve sosyal medyada yayınlanmakta, vergi idaresinin birilerinin borçlarını (uzlaş­ma ile) sildiğinden bahsedilmektedir ki tek­nik olarak bu tür ifadeler tamamen yanlıştır.

Aynı eleştiri ve dedikodular rapor değerlen­dirme komisyonları için de yapılabilir. Yöne­timlere yüklenmek isteyenlerin sürekli ola­rak kullandıkları bu ifade vergi konusunu bilmemekten, bilenlerin yaptıkları açıklama­ların ilgi çekmemesinden gelir.

Uzlaşma mü­essesesi tabii ki eleştirilebilir, tabii ki iyileşti­rilecek yönleri olabilir, hatta tamamen kaldı­rılmasına karar verilebilir ancak uzlaşma ile borçlar silindi denmesi insaf ölçülerini aşar. Neden borçlar silindi denemez? Çünkü orta­da henüz kesinleşmiş ve borç haline gelmiş bir tutar yoktur.

İnceleme raporu savcının iddianamesi gibidir

Vergi inceleme raporu ile bir tarhiyat yapıl­dığında henüz inceleme elemanlarının bir ko­nuda kesinleşmemiş iddiası vardır. Nasıl sav­cıların iddianamelerinde talep ettikleri ceza kesinleşmiş mahkeme kararı ile verilmiş ceza değilse, inceleme raporu ile talep edilen vergi de aynı şekildedir. İnceleme elemanının talep ettiği ilave vergi ilk olarak rapor değerlendir­me komisyonlarında gözden geçirilir, ancak bu komisyonlar halen raporları düzelttirme konusunda yeterince cesur davranamamak­tadır. Daha sonra konu uzlaşma komisyonla­rının önüne gelmektedir.

Uzlaşma süreci çok fazla görevlinin dahil olduğu bir süreçtir

Uzlaşma komisyonları üç kişi gibi görünür ancak sekreteryası ve idari birimler de dikka­te alındığında çok kalabalık bir kadronun ka­rar alma sürecinde rol aldığı, izlediği görüle­cektir. Bazen Merkezi Uzlaşma Komisyonu çalışmalarında sadece toplantılarında bulu­nanların sayısı 20 kişiyi bulabilmektedir.

Tarhiyatın büyüklüğü, konunun tartışma­lı olması, sektörel bir konu olması hallerin­de birden fazla oturum yapılabilir, mükel­lefler argümanlarını detaylı ve yazılı olarak paylaşırlar, toplantılar sanki bir yargılama yapılıyor gibi uzun tartışmalı bir süreç olarak yaşanabilir, alınan karar mali idarece tüm ta­raflara aynı şekilde uygulanmaya çalışılır.

Uzlaşmalarda bazen tarhiyatın sıfırlandığı da oldu

Hata yapılmış mıdır? Yapılmış olabilir. Siyasi kayırmalar olmuş olabilir mi? İnşal­lah olmamıştır diyebilirim. Bilemem. An­cak, bir müesseseyi toptancı bir yaklaşımla yanlış-hatalı olarak mahkûm etmeyi de hiç­bir şekilde doğru bulmuyorum.

Katıldığım uzlaşma toplantılarının bir kısmında sıfırla­ma yaşadım, bir kısmında önemli indirimler yapıldı, bir kısmında önemli indirimler bek­ledik yapılmayınca konuyu yargıya taşıdık. Şahit olduklarımın hepsine kefilim. Benim idareci olarak önüme gelseydi ben de aynı kararı alırdım. Bir kısım uzlaşma toplantıla­rında yeterince indirim yapılmaması nede­niyle uzlaşma sağlanamamasında mali ida­reye kızdığımız da oldu.

Bir örnek olay: Sigorta sektöründe sovtaj incelemeleri

2014-2022 arasında sigorta sektöründe sektörün tamamında incelemeler ve sovtaj gelirlerinin BSMV’ye tabi olması gerektiğin­den bahisle tarhiyatlar yapıldı. Sektör Mali İdareye derdini anlatana kadar iki tur incele­me geçirdi, bir kısmı uzlaşmalarda bir kısmı aflarda dosyalar, konu mali idarece çözülecek beklentisi ile, yargıya taşınmadan kapatılma­ya çalışıldı.

Sekiz sene sonra bir tebliğle konu çözüldü ki buna rağmen tebliğ öncesi dönem­lerle ilgili bir kısım şirketler incelenip ceza­lı tarhiyatla karşı karşıya kaldılar. Sektörün uzlaşma ve aflarla ödediği tutarların tamamı aslında ödenmemesi gereken tutarlardı. Sek­tördeki şirketlerle yapılan uzlaşma sonuçla­rına bakıp devlet bu şirketlerin vergisini sildi dediğinizde hata edersiniz. Oysa burada dev­let durduk yere bir sorun yarattı ve sorun çö­zülene kadar şirketlerde mali yükler oluştur­du demek daha doğru.

Bu örnekteki olay gibi sektörel veya şirket bazında çok sayıda olayla karşılaşıyoruz. Aslında bu konuların tamamı­nın idari aşamada düzeltilmesi lazım. Ancak düzeltilmeyebiliyor ve bazen sırf inceleme yapıldı diye yanlışlığı biline biline şirketler­den uzlaşma ile az da olsa bir tutar alınarak dosya kapatılıyor. Şirketler de dava masraf ve stresi ile uğraşmak yerine uzlaşıp bir bedel ödeyip konuyu yargıya taşımadan dosyayı ka­patmayı yeğleyebiliyorlar.