Üst geçitler kimin malı?
Yerel seçim tamamlanır tamamlanmaz sokaklarda çok sayıda açıkhava mesajıyla karşılaştık. Seçilen belediye başkanları "Teşekkürler", "Hizmete devam" veya "Yine birlikteyiz" türü mesajlarla seçmenlerine teşekkür ediyorlardı. İstanbul'da E-5 karayolundaki üst geçitlerden birinde bulunan uzunca bir afiş hâlâ orada dururken, olay daha tazeyken ve yerel yönetimlerde yeni dönem henüz başlamışken bu konunun üzerinde durmakta fayda var...
Boydan boya "Teşekkürler İstanbul, yine birlikteyiz" afişiyle kaplı üst geçit, İstanbul'da belediyenin değişik iletişim çalışmaları için kullandığı yüzlerce alandan bir tanesi. Yalnızca seçim dönemlerinde değil, yılın her günü, bu alanlarda değişik mesajlarla karşılaşabilirsiniz. Bunların bir bölümü "Suyunuzu tasarruflu kullanın", "Tasarrufa devam" gibi kamu ve kent yararına dönük mesajlar içeriyor. Ancak mesajların geri kalanı, daha doğrusu çoğunluğu, belediye yönetiminin İstanbul'a ne kadar büyük hizmetler yaptığını anlatıyor; "Şu kadar kavşak yaptık", "Metrobüs yolunu şu kadar zamanda bitirdik", "Kadınlar için bunu yaptık, çocuklar için bunu yaptık" vs. vs...
Piyasada çokça görünen bazı halkla ilişkiler uzmanları, özellikle İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin "üst geçit iletişimi"ni çok beğendiklerini, çok faydalı bulduklarını her fırsatta dile getiriyorlar. Bunun belediye hizmetlerini anlatmak için çok iyi bir yöntem olduğunu, böylece belediyenin halkla iletişim kurduğunu ve halkın hizmetleri daha iyi anladığını söylüyorlar. Büyükşehir Belediye Başkanı Kadir Topbaş da sanırız bu olumlamalara bakarak "üst geçit iletişimi"ne artan bir hızla devam ediyor.
Üst geçitlerin bu kullanım şeklinin kamu kaynaklarının dağıtımı konusunda bir sorun oluşturduğu şimdiye kadar pek de konuşulmadı. İnternetten yaptığım araştırmaya göre bir tek Radikal Gazetesi'nde Baran Tuncer, 8 Temmuz 2007'de yazdığı "Üst geçit mi, reklam panosu mu?" başlıklı yazıda bu alanların belediye yönetimleri tarafından kendi malları gibi kullanılmasının garipliğine dikkat çekmiş. Bu haklı eleştiri dışında konuya değinen herhangi bir yazıya rastlamadım.
İstanbul başta olmak üzere büyük kentlerimizdeki açık hava reklam panolarının büyük bölümü özel sektöre ihale yoluyla kiralanıyor. Bildiğim kadarıyla bazı belediye yönetimleri ihale anlaşmasına bu panoları kendilerinin de belirli bir süre ücretsiz kullanması için maddeler koyuyorlar. Üst geçitlerin reklam alanı olarak kullanımı, karayolu sürüş emniyeti açısından çok uygun olmadığı için kiralanmıyor. Ancak belediyeler bu alanları kendileri için kullanıyorlar. Yani belediyelerin elinde üst geçitler ve bilboard gibi reklam panolarının da yılın belirli sürelerinde kullanım hakkı bulunuyor.
Belediyelerin, ellerindeki bu iletişim mecralarını "Hizmetlerimizi anlatmak için kullanıyoruz" demesinde iki açıdan sakatlık var. Birincisi, sözünü ettiğim ünlü halkla ilişkiler uzmanının dediği gibi "Hizmeti daha iyi anlatma"nın amacı nedir? İnsanlar hizmet aldıklarını, hizmeti aldıkları zaman anlamıyorlar mı ki, ayrıca anlatmak gerekiyor? Veya belediyenin zaten görevi olan işleri yaptığını duyurması, hatta bunlarla övünmesi ne derece doğru?
Buradan hemen ikinci sakatlığa geçiyoruz; "Şunu yaptık, bunu yaptık, bu hizmeti getirdik" ifadelerinden açıkça anlaşılmasa da "Teşekkürler İstanbul, yine birlikteyiz" ifadesindeki, "Biz" öznesinin, belediye kurumunu değil, belediyeyi yöneten kişileri anlattığı ortada. Peki, bu üst geçitler ve panoların belediyeye tahsis edilen günleri bir kamu kaynağı değil midir? Kamu kaynaklarının toplumun her kesimine eşit olarak dağıtılması gerekmez mi? O zaman belediye üst geçitleri kullanarak "Şu kadar kavşak yaptık" dediğinde, muhalefet partisinin de aynı yerden ve aynı maddi koşullarla "Belediye şunu yanlış yaptı" deme hakkı doğmaz mı?
İktidar olmak kişilere, yönetim fonksiyonlarını yerine getirme hakkı tanır. Ancak kamusal kaynakların eşitsiz kullanımı bir yönetim hakkı olamaz. Bu konunun siyasi ve hukuki boyutlarına daha fazla girmek istemiyorum. Ancak bu tür yanlış uygulamalardan bir an önce vazgeçilmesi gerekiyor.