Üretim ve ihracatın vazgeçilmez unsuru lojistikte demiryolu yatırımları
Türkiye uzun süre ihmal ettiği lojistikte demiryolu taşımacılığına, 2023 hedefl eri çerçevesinde önemli yatırım kararı alarak, mevcut demiryolu ağını 11 bin 940 kilometreden, 9 bin 978 kilometresi hızlı tren, 4 bin 997 kilometresi konvansiyonal olmak üzere, 14 bin 975 kilometre artırarak 25 bin 940 kilometreye çıkarma hedefini açıkladı.
Bununla yük taşımacılığında demiryolunun yüzde 5’ler dolayında olan payının da yüzde 20’lere çıkarılması hedefl eniyor. Buna bağlı olarak 2023 yılında 860 milyon tona çıkması düşünülen yük taşımacılığının 170 milyon tonunun demiryolu ile nakledileceği hesaplanıyor.
Ulaştırma Bakanlığı yatırımlarında da son yıllarda demiryollarına verilen önem kendini gösteriyor. 2013 yılı bakanlık ödeneklerinin yüzde 56’sı demiryollarına ayrıldı. 18 lojistik merkez kuruluşunun tamamlanması çalışması yapılıyor. 2023’te halen yüzde 9 olan çift hat yolların yüzde 50’ye, yüzde 26 olan elektrikli hatların yüzde 60’a çıkarılması düşünülüyor. Mevcut durumla ilgili bir eksikliğini dile getiren Demiryolu Taşımacılığı Derneği Başkanı Özcan Salkaya mevcut anahat lokomatifl erinin yüzde 83’ünün ve mevcut vagonların yüzde 56’sının 20 yaş üstünde olduğunu belirterek, “2023 yılına kadar 115 bin vagon, 2 bin dizel ve elektrikli lokomotife ihtiyaç olduğu bilgisini veriyor.
Türkiye’de lokomotif üretimini sadece TCDD yaparken, onların üretimleri henüz AB uyumlu TSI sertifikalı değil. 2013 yılında demiryolu taşımacılığının özel sektöre açılmasının ardından zaman içinde vagon üretimi için 17 firma 2 bin 151 vagon üretimi teşvik aldı. Bu alanda üretim yapanlarla vagon üreticisi sayısı 20’ye ulaştı. 1990’larda TCDD tarafından navlunların ciddi indirimle desteklenmesinin ardından taşımacılığa yatırım yapan firmalar Doğu Avrupa’dan vagon ithal ederek işe başlamışlardı. Daha sonra yerli firmalar üretime başladılar. Bugün özel sektörün ürettiği vagonlar toplam vagon parkının yüzde 18’ine ulaşmış durumda. Buna karşın özel sektör vagonları demiryolu yük taşımacılığının yaklaşık yüzde 33’ünü gerçekleştiriyor. Üreticilerin verdiği bilgiye göre bir vagonun maliyeti 55 bin euroyu buluyor. 2023’e kadar demiryollarına yapılacak yatırımın ise 100 milyar olarak planlandığı belirtiliyor.
Özcan Salkaya’nın üzerinde durduğu bir başka konu da lojistik köy ve merkez planlamalarının “İntermodel Aktarma Merkezleri” olarak yeniden düzenlenmesinin gerekli olduğudur. Salkaya, yük kapasitesinin yoğun olduğu Payas, Yenice, Hekimhan, Bozöyük gibi istasyonların yüklame-boşaltma rampaları ve vagon yollarının küçük yatırımlarla, kendi haline terk edilmeyip “Aktarma Merkezi” haline getirilebileceğini söylüyor. Vagon sahiplerinin belli dönemlerde bir süre park edebilmeleri için “Vagon Park Yeri” çalışması yapılmasını da öneriyor.
Türkiye 2023’e kadar önemli lojistik yatırımları yaparken, bunlar içerisinde demiryolu alanındaki yatırımlar önemli yer tutuyor. O nedenle sektör temsilcilerinin bu alandaki uyarıları ve yatırım için talepleri önemsenmelidir. Salkaya’nın açıklamaları da bu önemi ortaya koyuyor.