Üniversitelerimizin adları üzerine
Ülkemizde 108’i devlet ve 71’i vakıf üniversitesi olmak üzere toplam 179 üniversitemiz var. 108 devlet üniversitemizin 38’i doğrudan bulundukları şehrin ismini almışlar. En eski üniversitelerimiz olan İstanbul Üniversitesi, İstanbul Teknik Üniversitesi ve Ankara Üniversitesi bu yolu tercih etmiş. Yeni kurulan devlet üniversitelerimizin çoğu da aynı yola başvurmuş. Örneğin Ardahan, Hakkari, Batman ve Amasya Üniversiteleri gibi.
İstanbul’daki vakıf üniversitelerinin önemli bir kısmı ise bulundukları şehrin değil semtin adını almayı tercih etmişler: Acıbadem Üniversitesi, Bahçeşehir Üniversitesi, Maltepe Üniversitesi, Kemerburgaz Üniversitesi gibi. Ankara’daki Çankaya Üniversitesi bir semt adı olsa da aslında Çankaya Köşkü ile cumhuriyet değerlerine çağrışım yapıyor. Aynı durum Başkent Üniversitesi için de geçerli. Bilkent Üniversitesi ise bulunduğu semte kendi adını vermiş.
Üniversite adları içinde en ilginç olanlar ise kişi adları. Ad olarak tercih edilen kişiler genellikle politikacılar ve devlet adamları, sultanlar ve padişahlar ile tarihi kahramanlar.
Kişi adlarını Cumhuriyet döneminden başlayarak belirlersek aşağıdaki tablo ortaya çıkıyor: 1923 yılından günümüze kadar uzanan 91 yıllık dönemdeki 12 cumhurbaşkanımızdan 7 tanesinin isimleri üniversite adı olarak tercih edilmiş. Birinci Cumhurbaşkanımız Mustafa Kemal Atatürk’ün ismi 3 devlet üniversitemizin adı olarak belirlenmiş. Erzurum’da Atatürk Üniversitesi, Hatay’da Mustafa Kemal Üniversitesi ve Ankara’da Gazi Üniversitesi. Diğerleri ise Malatya’da İnönü Üniversitesi, Manisa’da Celal Bayar Üniversitesi, Isparta’da Süleyman Demirel Üniversitesi, Kayseri’de Abdullah Gül Üniversitesi ve Rize’de Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi. Sekizinci Cumhurbaşkanımız Turgut Özal’ın adını ise Ankara’da bulunan bir vakıf üniversitemiz almış.
Cumhuriyet döneminde Başbakanlık makamında bulunmuş olan 27 başbakanımızdan 9 tanesinin ismi üniversitelerimizin adlarında yer alıyor. Bunlardan 6 tanesi aynı zamanda Cumhurbaşkanlığı makamında da bulunmuş kişiler: İsmet İnönü, Celal Bayar, Turgut Özal, Süleyman Demirel, Abdullah Gül ve Recep Tayyip Erdoğan. Sadece Başbakanlık yapıp bir üniversitemize adı verilen başbakanlarımız Adnan Menderes (Aydın), Bülent Ecevit (Zonguldak) ve Necmettin Erbakan (Konya.) Bunların üçü de devlet üniversitesi.
Osmanlı padişahlarından 5 tanesi üniversite adı olarak alınmış. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi ile Ankara’da bulunan Yıldırım Beyazıt Üniversitesi devlet; diğer üçü, Bursa’da Orhangazi Üniversitesi ile İstanbul’da bulunan Fatih Üniversitesi ve Fatih Sultan Mehmet Üniversitesi vakıf üniversiteleri. En son Adana’da kurulan vakıf üniversitesinin adı da Kanuni Üniversitesi. Osmanlı padişahlarından adının bir üniversitemize verildiği başka bir padişah yok. Buna karşılık Osmanlı İmparatorluğunun kurucusu olarak da kabul edilen Osman Gazi’nin dedesi (Ertuğrul Bey’in babası) Süleyman Şah İstanbul’da bulunan bir vakıf üniversitemize adını vermiş: Süleyman Şah Üniversitesi.
Üniversite adlarımızda Selçuklu sultanlarının da unutulmadığını görüyoruz: Muş Alparslan Üniversitesi ile Konya’da bulunan Melikşah Üniversitesi. Bunlardan birincisi devlet, ikincisi vakıf üniversitesi. Karamanoğlu Mehmet Bey adı da Karaman’da bulunan devlet üniversitemiz için uygun görülmüş. Selçuklular Konya’da Selçuk Üniversitesi’ne, Artuklu Beyliği de Mardin Artuklu Üniversitesi’ne, Hititliler de Çorum’daki Hitit Üniversitesi’ne adını vermişler. Kudüs’ü Haçlı kuvvetlerinden alarak 88 yıl süren Hristiyan egemenliğine son veren, Eyyubi Hanedanı’nın kurucu hükümdarı Selahaddin Eyyubi adı da bir vakıf üniversitemiz tarafından tercih edilmiş: Diyarbakır’da Selahaddin Eyyubi Üniversitesi.
Osmanlı paşalarından Plevne kahramanının adı ile Selçuklu komutanlarından Emir Karatekin Bey’in adı yine iki devlet üniversitemize verilmiş: Tokat’ta Gaziosmanpaşa Üniversitesi ve Çankırı Karatekin Üniversitesi. Yine bir Kurtuluş Savaşı kahramanımızın adı bir devlet üniversitemiz için uygun görülmüş: Kahramanmaraş’ta Sütçü İmam Üniversitesi.
Kişi ismi taşıyan vakıf üniversitelerinin büyük kısmı adını o üniversitenin vakıf kurucusundan almış: İstanbul’da Koç, Sabancı, Kadir Has, Okan, Özyeğin Üniversiteleri; Gaziantep’te Sanko ve Hasan Kalyoncu Üniversiteleri, İzmir’de Yaşar Üniversitesi, Alanya Hamdullah Emin Paşa Üniversitesi ve Kayseri’de Nuh Naci Yazgan Üniversitesi. İki iş adamımızın ismi ise üniversitenin kurulmasındaki katkıları dikkate alınarak iki devlet üniversitemize verilmiş: Bolu’da Abant İzzet Baysal Üniversitesi ve Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi.
Adını bilim ve sanat insanlarımız ile düşünürlerimizden alan üniversitelerimizi de aşağıdaki gibi sıralayabiliriz: Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi, İzmir Katip Çelebi Üniversitesi, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Kırşehir’de bulunan Ahi Evran Üniversitesi ile Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi ilk akla gelenler. Yukarıdaki devlet üniversitelerimize ek olarak bir vakıf üniversitemiz de bu grupta yer alıyor: Konya’da bulunan Mevlana Üniversitesi.
Tüm denizlerimizin (Akdeniz, Ege, Marmara Üniversiteleri ile Karadeniz Teknik Üniversitesi), bazı akarsularımızın (Fırat, Dicle, Sakarya ve Gediz Üniversiteleri); dağlarımızın zirvelerinin (Uludağ ve Erciyes Üniversiteleri) ve sıradağlarımızın (Mersin’de Toros Üniversitesi) üniversite adı olarak paylaşıldığı ülkemizde maalesef bilim ve sanat insanlarımızın, düşünürlerimizin ve fikir insanlarımızın adı konusunda çok cimri davranıldığını görüyoruz.
Kanaatimizce adına en çok yakışan üniversitemiz Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi. Bu üniversitemiz sanat tarihçisi, arkeolog, ressam ve mimar Osman Hamdi Bey tarafından 1882 yılında “Mekteb-i Sanayi-i Nefise-i Şahane” adıyla kuruldu. 1928 yılında Güzel Sanatlar akademisi adını aldı. 1982 yılında çıkarılan bir kanun hükmünde kararname ile üniversiteye dönüştürülerek Mimar Sinan Üniversitesi adını aldı. Üniversite yönetimi 2003 aralık ayında aldığı kararla adını, “Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi” olarak değiştirdi. Diğer adına yakışan bir üniversitemiz ise Piri Reis Üniversitesi veya diğer adıyla Piri Reis Denizcilik Üniversitesi. İstanbul’da 8 Şubat 2008 tarihinde kurulan bir vakıf üniversitesi. Adından da anlaşılacağı üzere denizcilik konusunda faaliyet göstermek amacıyla kurulmuş bir üniversitemiz.
Mevlana, Katip Çelebi, Ahi Evran, Hacı Bektaşi Veli adları da üniversitelerimize yakışan isimler.
Adlarını üniversitelerimize verebileceğimiz daha çok sayıda bilim ve sanat insanımız, düşünürlerimiz var muhakkak ki. Siz kimleri önerirsiniz?