Uluslararası vergi rekabeti endeksinde güncel durum

Vergi rekabeti, ulusal ve ulusal üstü düzey­de birden çok politika yapıcının 1990’lar­dan beri gündeminde. Konuyla ilgili yeni ya­yınlanan ‘Uluslararası Vergi Rekabet Endek­si-2024’* güncel duruma önemli bir panorama sunuyor. Endeks, her yıl ABD ve küresel vergi politikalarına ilişkin veri ve araştırma çalışma­ları yayınlayan uluslararası bir araştırma dü­şünce kuruluşu olan ‘Tax Foundation’ tarafın­dan hazırlanıyor.

Vergi sistemi yapılanması

OECD ülkeleri arasında vergi politikasın­da yapılan son değişikliklerin bazıları olumsuz etki yaratmıştır. Amerika Birleşik Devletleri, Fransa ve Avusturya gibi bazı ülkeler kurumlar vergisi oranlarını birkaç puan düşürürken, Ko­lombiya gibi diğerleri artırmıştır.

Birleşik Kral­lık ve Portekiz’de kurumlar vergisi matrahı iyi­leştirilirken, Belçika ve Yeni Zelanda’da ku­rumlar vergisi matrahı daha az rekabetçi hale getirilmiştir. Amerika Birleşik Devletleri, Ka­nada ve Finlandiya kurumlar vergisi matrah­larındaki geçici iyileştirmeleri aşamalı olarak kaldırmaktadır. COVID-19 salgını birçok ül­kenin vergi sistemlerinde geçici değişiklikler yapmasına neden olmuştur.

Krizden kaynakla­nan gelir açıklarıyla karşı karşıya kalan ülkele­rin hem ekonomik toparlanmayı teşvik etmek hem de gelirlerini artırmak için vergi sistem­lerini en iyi şekilde nasıl yapılandıracaklarını düşünme zorunlulukları vardır. Endeks, OECD ülkeleri arasında vergilendirmeye yönelik yak­laşımların çeşitliliği ve bu sistemlerin birbir­lerine nazaran karşılaştırılması ihtiyacından doğmuştur.

2024 endeksi-kazananlar ve kaybedenler

Estonya, 11 yıldır üst üste OECD’nin en iyi vergi kanunlarına sahip ülkesi olmuştur. Eston­ya’nın yüksek puanı, vergi sisteminin dört olum­lu özelliğinden kaynaklanıyor.

İlk olarak, sadece dağıtılan karlara uygulanan yüzde 20’lik bir ku­rumlar vergisi oranına sahiptir. İkincisi, kişisel temettü gelirlerine uygulanmayan yüzde 20’lik sabit bir gelir vergisi oranına sahiptir. Üçüncü­sü, emlak vergisi, gayrimenkul veya sermayenin değeri yerine sadece arazinin değerine uygulan­maktadır. Son olarak, yerli şirketler tarafından kazanılan yabancı kârların yüzde 100’ü, birkaç kısıtlama ile yerel vergilendirmeden muaf tutul­maktadır.

Estonya’nın vergi sistemi OECD’nin en rekabetçi vergi sistemi olmakla birlikte, di­ğer en iyi ülkelerin vergi sistemleri de başlıca vergi kategorilerinden bir veya daha fazlasında mükemmelliğe sahip olmaları nedeniyle yüksek puanlar almaktadır. Kısa süre önce Estonya’nın kurumlar vergisi sistemini benimseyen Letonya, aynı zamanda işgücü gelirini vergilendirmek için nispeten etkin bir sisteme sahiptir.

Yeni Zelan­da, sermaye kazançlarını da büyük ölçüde muaf tutan (toplam en yüksek oran yüzde 39’dur) nis­peten düz, düşük oranlı bir gelir vergisine, geniş tabanlı bir KDV’ye sahiptir. Miras, mülk trans­ferleri, varlıklar veya finansal işlemlerden ver­gi almamaktadır. İsviçre nispeten düşük bir ku­rumlar vergisi oranına (yüzde 19,7), düşük, geniş tabanlı bir tüketim vergisine ve sermaye kazanç­larını kısmen vergiden muaf tutan bir gelir ver­gisine sahiptir.

Litvanya yüzde 15 gibi düşük bir kurumlar vergisi oranına sahiptir, işletmelerin sermaye yatırım maliyetlerinin önemli bir kıs­mını düşmelerine izin verilmekte, nispeten düz ve düşük oranlı bir gelir vergisi uygulamaktadır. Kolombiya, OECD’deki en az rekabetçi vergi sis­temine sahiptir. Net servet vergisi, finansal iş­lem vergisi ve yüzde 35 ile en yüksek kurumlar vergisi oranına sahiptir.

Kolombiya’nın KDV’si nihai tüketimin yüzde 41’ini kapsamakta ve hem politika hem de uygulama eksikliklerini ortaya koymaktadır. İtalya, OECD’deki en az rekabet­çi ikinci vergi sistemine sahiptir. Gayrimenkul transferleri, mülkler ve finansal işlemler üzerin­den alınan ayrı vergilerin yanı sıra seçilmiş var­lıklar üzerinden alınan bir servet vergisi ile bir­den fazla emlak vergisine sahiptir. Ayrıca İtal­ya’nın yüzde 22’lik nispeten yüksek KDV oranı uyguladığını da not etmek gerekir.

Türkiye’nin 2024 pozisyonu

Türkiye, vergi rekabeti endeks sıralama­sında 36 ülke arasında 11. olmuştur. Endek­sin Türkiye kırılımı şu şekilde; genel sırala­ma: 11, genel puanlama: 74.8, kurumlar ver­gisi sıralaması: 21, gelir vergisi sıralaması: 7, tüketim vergileri sıralaması: 16, emlak ver­gileri sıralaması: 22, sınır ötesi vergi kural­ları sıralaması: 6. Genel sıralamada Türki­ye’nin önündeki ülkeler; Estonya, Letonya, Yeni Zelanda, İsviçre, Çek Cumhuriyeti, Slo­vakya, İsrail, Macaristan, Litvanya, Lüksem­burg’dur. Türkiye, pozisyonu itibarıyla ABD, Birleşik Krallık, Hollanda, Almanya, İtalya ve Fransa gibi ülkeleri geçmiş durumdadır.

*https://taxfoundation.org/research/ all/global/2024-international-tax-com­petitiveness-index/