Ultra vires ilkesinin kalkması

Ultra vires ilkesi 6762 Sayılı Eski Türk Ticaret Kanunu’nun 137. Maddesinde öngörülmüş bulunmakta idi. 

Yeni 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu ile kaldırılmıştır. Daha açık bir ifade ile, eski Türk Ticaret Kanunu’nda ultra vires ilkesinden söz eden 137. Maddenin yeni kanunda karşılığı olan 125. Madde de konu ile ilgili “Ticaret şirketleri, Türk Medenî Kanununun 48 inci maddesi çerçevesinde bütün haklardan yararlanabilir ve borçları üstlenebilirler.” İfadesi getirilerek “Ultra vires ilkesi” kaldırılmış olmaktadır.

Yeni 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunundaki 125. Madde aşağıya çıkartılmıştır.

B) Tüzel kişilik ve ehliyet

MADDE 125– (1) Ticaret şirketleri tüzel kişiliği haizdir.
(2) Ticaret şirketleri, Türk Medenî Kanununun 48 inci maddesi çerçevesinde bütün haklardan yararlanabilir ve borçları üstlenebilirler. Bu husustaki kanuni istisnalar saklıdır.

125. maddenin gerekçesi şu şekildedir.

GEREKÇE/Madde 125 – Bu madde, 6762 sayılı Kanunun 137 nci maddesinde öngörülmüş bulunan ve tüm ticaret şirketleri için geçerli olan ultra vires ilkesini, AET’nin 68/151 sayılı şirketlere ilişkin Birinci Yönergesinin ilgili hükmünü dikkate alarak kaldırmıştır (Genel Gerekçenin 100 numaralı paragrafına bakılmalıdır.). Ticaret şirketleri Türk Medenî Kanununun 48 inci maddesi çerçevesinde haklardan yararlanabilecek, borçlar üstlenebileceklerdir. 371 inci maddenin ikinci fıkrasında olduğu gibi Tasarının bazı hükümlerinde, işletme konusu dışında yapılan işlemlerin hukukî sonuçları özel olarak düzenlenmiştir.

Genel gerekçe paragraf 100

Deniz Hukuku Derneği 1999 yılı başlarında 6762 sayılı Kanunun deniz ticaretine ilişkin hükümlerinin değiştirilmesi konusunda bir model oluşturmak üzere bir taslak hazırlatmıştır. Deniz Hukuku Derneğinin çalışması, Tasarının Beşinci Kitabının hazırlanmasına ilişkin çalışmalarda ve tartışmalarda dikkate alınmıştır.
6762 sayılı eski Türk Ticaret Kanunu’nun yürürlükten kaldırılan 137. Maddesi aşağıya alınmıştır.
B) Hükmi şahısların ehliyeti

Madde 137 – Ticaret Şirketleri hükmi şahsiyeti haiz olup şirket mukavelesinde yazılı işletme mevzuunun çerçevesinde kalmak şartiyle bütün hakları iktisap ve borçları ilzam edebilirler. Bu husustaki kanuni istisnalar mahfuzdur.

Yukarıda belirtilen kanuni hükümlere göre 6762 sayılı eski Türk Ticaret Kanunu’na göre “Ticaret şirketleri şirket mukavelesinde yazılı işletme mevzuunun çerçevesinde kalmak şartiyle bütün hakları iktisap ve borçları ilzam edebilirler.” İken Yeni 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununa göre “Ticaret şirketleri, Türk Medenî Kanununun 48 inci maddesi çerçevesinde bütün haklardan yararlanabilir ve borçları üstlenebilirler.” Şeklini almıştır.
Medeni Kanunun 48. Maddesi aşağıya alınmıştır.

B. Hak ehliyeti

Madde 48- Tüzel kişiler, cins, yaş, hısımlık gibi yaradılış gereği insana özgü niteliklere bağlı olanlar dışındaki bütün haklara ve borçlara ehildirler.

Bu durumda eski kanun hükümlerine göre şirketler ancak ana sözleşmelerinde yazılı bulunan işleri yapabilmekte idiler. Bu sakıncayı önlemek için şirketler ana sözleşmelerindeki amaç ve konu başlıklı maddelerini çok kapsamlı yazmakta, ayrıca bu iştigal konularını unvanlarında da göstermekte idiler. Yeni Türk Ticaret Kanunundan sonra şirketlerin esas sözleşmelerinde belertmiş oldukları işletme konuları dışında yaptıkları işlemler de şirket bağlamaktadır. Dolayısıyla yok hükmünde değildir.