Ulaştırmada fiyatlar nasıl oldu da geriledi?

Her hafta olduğu gibi geçen salı da TRT'nin Sıhhiye'deki tarihi radyo binasındayım. Radyo 1'deki Ekonomi Günlüğü programına katılacağım. Program öncesinde yapımcı arkadaşlar Birşat Akyazılı ve Falih Akıcı ile sohbet ediyoruz. Falih, TÜFE'de kasım ayındaki artışın yüzde 0.38'de kalmasını şaşkınlıkla karşıladığını belirtiyor. TÜFE kapsamında özellikle ulaştırma harcamalarının kasım ayında yüzde 1'e yakın gerilemesi dikkatini çekmiş Falih'in... "Ben anlamadım, TÜFE'de ulaştırma harcamaları nasıl oldu da geriledi ki" diyor. "Detayına bakalım" diye karşılık veriyorum. TÜİK'in web sayfasını açıyoruz; tüm mal ve hizmetlerin kasım ayındaki artış ve azalışına ilişkin oranları excel sayesinde bir çırpıda hesaplıyoruz. Şimdilik dikkatimiz ulaştırma sektöründe, diğer artış ve azalışları bir kenara bırakıp, ulaştırma sektörüne odaklanıyoruz.

TÜİK'in ulaştırma sektörü kapsamında 31 mal ve hizmet yer alıyor. Kasım ayında bunların 14'ünde fiyatlar düşmüş, 14'ünde artmış, 3'ünde ise değişiklik olmamış. Belli ki fiyat düşüşü ağır basmış ve ulaştırma sektöründe fiyatlar kasım ayında yüzde 0.97 gerilemiş.
Kasım ayında fiyatı gerileyen mal ve hizmetler oranlarıyla birlikte şöyle: (Yüzde olarak)
"2000 cc otomobil 5.63, benzin 4.14, mazot 3.32, uçak ücreti 3.28, araç onarım ücreti (işçilik) 2.03, araba kiralama ücreti 1.54, araç onarım ücreti (malzeme ve işçilik) 1.03, şehirlerarası otobüs ücreti 0.70, motor yağları 0.44, dizel otomobil 0.21, araç yedek parça ve ekipmanları 0.21, benzinli otomobil 0.09, araba ile ilgili temizlik ve bakım ürünleri 0.04."

Fiyatı artan mal ve hizmetler ise şöyle sıralanıyor: (Yüzde olarak)
"Şehir hatları vapur ücreti 3.74, LPG 2.21, şoför eğitimi kurs ücreti 1.59, tramvay ücreti 1.13, dolmuş ücreti 0.37, belediye otobüs ücreti 0.36, servis ücreti 0.22, metro ücreti 0.21, otopark ücreti 0.17, taksi ücreti 0.17, kargo 0.13, motosiklet 0.06, şehiriçi nakliye ücreti 0.04, banliyö tren ücreti 0.03."
Otoban ve köprü geçiş ücretiyle şehirlerarası tren ücreti ise kasım ayında aynı düzeyde kaldı.

Düşüşte akaryakıt ağırlığı
TÜFE'de en büyük ağırlığa sahip sektör yüzde 26.22 ile gıda ve alkolsüz içecekler. Ulaştırma ise yüzde 16.73'lük ağırlığı ile ikinci sırada bulunuyor.
Ulaştırmada kasım ayında ortaya çıkan yüzde 0.97'lik fiyat gerilemesi, TÜFE'yi 0.16 puan aşağı çekmiş bulunuyor. Bir başka ifadeyle kasımda ulaştırma sektöründe fiyatlar gerilemese ve sabit kalsaydı, TÜFE artışı yüzde 0.38 değil, yüzde 0.54 olacaktı.

Ulaştırma sektöründe fiyatların kasım ayında yüzde 1'e yakın gerilemesinde en büyük etkiyi fiyatı bir ayda yüzde 4.14 düşen benzin ve yüzde 3.28 düşen motorinin yaptığı anlaşılıyor. LPG ise, gördüğü yüzde 2.21'lik zamla fiyat düşüşünü sınırlandıran bir etki yapmışa benziyor.

TÜFE'de sektörlerin toplam içindeki ağırlıkları biliniyor olmakla birlikte, sektör kapsamında yer alan mal ve hizmetlerin her birinin ağırlığı açıklanmıyor. Ancak, gerek benzin ve motorinin kullanım yaygınlığı, gerek kasımdaki yüksek fiyat düşüşü dikkate alınırsa, bu ürünlerin ulaştırma sektörü içinde önemli bir ağırlığa sahip oldukları sonucuna varmak yanlış olmaz. Dolayısıyla ulaştırma harcamalarında ortaya çıkan gerilemede benzin ve motorinin etkili olduğu yargısında bulunulabilir; ne var ki ağırlıklar bilinemediği için kesin bir oran verilemez.

Sonuç olarak kasımda ulaştırmada ortaya çıkan fiyat gerilemesini ağırlıklı olarak benzin ve motorine bağlamak doğru bir yaklaşım gibi görünüyor.
Bu ürünlerdeki fiyat gerilemesinin nedeni de belli. Ham petrol fiyatlarının düşük seyretmesi ve TL'nin az da olsa değer kazanması, benzin ve motorin fiyatlarının düşmesini sağladı.

Fiyatları aşağı çeken bir başka etken de otomobil fiyatlarındaki gerileme. Otomobil fiyatları, sektördeki sıkıntının firmaları kampanya düzenlemeye itmesi sayesinde geriledi ve bu da ulaştırma sektörüne kadar yansıdı.