Ucuz et politikası devlete 491 milyon lira zarar ettirdi

Et ve Süt Kurumu (ESK), 2017 yılında 279 milyon lira kar açıklarken, 2018’de 491 milyon lira net zarar açıkladı. Zararın büyük kısmı ESK üzerinden 3 market zincirine sağlanan “ucuz et”- ten kaynaklanıyor. Ucuz et satan marketler para kazanırken, ESK zarar ediyor.

Market zincirlerine sağlanan et ithalatla karşılanıyor. ESK deyim yerindeyse yabancı çiftçileri destekliyor. Kurum, 2018 yılında Türkiye’deki çiftçiden 1.4 milyar lira değerinde canlı hayvan ve et alırken aynı dönemde ithalata yaklaşık 3 milyar lira, (2 milyar 963 milyon 398 bin) tutarında canlı hayvan ve et alımı gerçekleştirdi.

Türkiye’de hayvancılığın geliştirilmesi, üreticinin korunması amacıyla 1952 yılında kurulan Et ve Balık Kurumu 1991 yılına kadar ülke geneline yayılan 33 kombinaya ulaştı. 1992 yılında özelleştirme kapsamına alındı. Kuruma ait 19 işletme satıldı,3 işletme kapatıldı ve 5 işletmesi ise başka kurumlara devredildi. Adeta yağmalandı. Aynı dönemde Süt Endüstrisi Kurumu ve Yem Sanayi AŞ. işletmeleri de benzer şekilde yağmalanınca hayvancılık sektörü çökertildi.

Et ve Balık Kurumu (EBK), 2005 yılında kalan bir kaç tesisi ile özelleştirme kapsamından çıkarılarak Tarım Bakanlığı’na bağlandı. Kurum, özellikle 2010 yılında başlayan ithalatla kuruluş amacından uzaklaştırıldı. 2013 yılında adı Et ve Süt Kurumu olarak değiştirildi. Üreticiyi desteklemek, hayvancılığı geliştirmek yerine, hükümetin verdiği yetki ve görev çerçevesinde devletin “ithalat ofisi” gibi çalıştırılmaya başlandı.

Yabancı çiftçiye 3 yerliye 1.4 milyar lira

ESK’nın yeni yayınlanan 2018 Faaliyet Raporu’na göre, 2018 yılında toplam 540 bin 663 baş canlı hayvan ithalatı yapıldı. Bunun karşılığında 2 milyar 12 milyon 946 bin lira ödeme yapıldı.

Geçen yıl, 116 bin 760 baş kasaplık ve 210 bin baş besilik olmak üzere toplam 327 bin 566 baş canlı sığır ithalatı gerçekleştirildi. Bunun için yurtdışındaki çiftçilere yapılan ödeme 1 milyar 868 milyon 875 bin lira oldu.

Aynı dönem 213 bin 97 baş kuzu ithalatı için 144 milyon 71 bin lira ödeme yapıldı. ESK 2018 yılında 42 bin 761 ton sığır eti ithalatı için 950 milyon 452 bin lira ödeme yaparak, 1 yılda ithalata toplam 2 milyar 963 trilyon 398 bin lira ödedi.

ESK, yerli üreticiden ise, 2018’de 49 bin 426 ton büyük baş hayvan eti satın aldı. Bunun karşılığında üreticiye 1 milyar 357 milyon 594 bin lira ödeme yaptı.

Aynı dönemde 31 bin 481 ton küçükbaş hayvan eti alarak yetiştiricilere 706 bin 631 lira, 4 milyon 450 bin 644 adet tavuk için ise üreticilere 52 milyon 899 bin 950 lira ödendi. Ayrıca 336 ton 694 kilo tavuk eti için yetiştiricilere 2 milyon 991 bin 302 lira ödeme yapıldı.

Böylece toplamda yerli üreticilere 1 milyar 414 milyon 193 bin lira ödeme gerçekleştirildi.

Zincir mağazalara çalıştı

ESK Milli Savunma Bakanlığı ve Jandarma Genel Komutanlığı’nın et ihtiyacını karşılamanın yanı sıra 2018’de büyük oranda A101, BİM ve Migros olmak üzere 3 zincir markete çalıştı. Büyük bölümü ithalattan karşılanmak üzere, 2018 yılında toplam 102 bin 587 ton et satışı gerçekleştirdi. Bu satışların 16 bin 910 tonu Milli Savunma Bakanlığı’na, 4 bin 283 tonu Jandarma Genel Komutanlığı’na, 1707 tonu kamu kurumlarına yapılırken, özel sektöre 74 bin 364 ton et satışı gerçekleştirildi. Kendi mağazalarında ise 4 bin 783 ton et tüketiciye satıldı.

Faaliyet raporunda et satışı ile ilgili şu değerlendirmeye yer verildi: “2018 yılında gerçekleştirilen büyükbaş gövde karkas ve kemiksiz sığır lop eti (büyükbaş parça eti) satışlarımızın çoğunluğunu serbest müşterilerimiz oluşturmaktadır. Bunun nedeni, 29/07/2017 tarihli Resmi Gazete’ de yayımlanan 2017-10604 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’yla 31/12/2018 tarihine kadar geçerli olmak üzere Kurumumuza tahsis edilen tarife kontenjanı kapsamında Türkiye’nin 81 ilinde satış noktası bulunan zincir marketler ile ithal taze karkas sığır eti ve kemiksiz lop sığır eti sözleşmelerinin imzalanmasıdır.”

Zarar büyük

ESK, 2018 yılı satış faaliyetlerinden dolayı toplam 421 milyon 693 bin 519 lira zarar etti. Faaliyet raporuna göre, süt tozu satışından 122 milyon 460 bin 715 lira, gövde et satışından 364 milyon 813 bin 712 lira, parça et satışından 23 milyon 521 bin 993 lira, tali ürün ve rendering ürünlerinden 897 bin 238 lira, imalat artığı emtia ve malzeme satışından 42 bin 294 lira olmak üzere toplamda 511 milyon 735 bin 953 lira zarar açıklandı.

Rapora göre, canlı hayvan satışından, yani hayvan ithal ederek üreticilere satıştan 49 milyon 546 bin 827 lira ve şarküteri ürünleri satışından 40 milyon 495 bin 606 bin lira olmak üzere toplam 90 milyon 42 bin 715 lira kâr elde edildi.

2017’DE KÂR EDEN ESK, 2018'DE ZARAR ETTİ

Faaliyet raporuna göre hayvan ithal edip üreticiye satarken, şarküteri ürünlerini tüketiciye satarken kar eden ESK, zincir marketlere, kamu kurumlarına et temin ederken çok büyük zarara uğramış. Sonuç olarak “ithalat ofisi” gibi çalıştırılan ESK’nın 2018 Faaliyet Raporu’na göre, 2017 yılında 4 milyar 373 milyon lira olan net satışları 2018’de 3 milyar 907 milyon liraya düştü. 2017’de 319 milyon lira brüt kar elde ederken, 2018’de 239 milyon lira brüt satış zararı açıkladı. Faaliyet kârı 2017’de 196 milyon lira olarak açıklanırken 2018’de 379 milyon lira faaliyet zararı oluştu. Dönem net karı 2017 yılında 279 milyon lira iken, 2018’de 491 milyon lira net zarar açıklandı. İthalatla sadece yetiştiriciler değil, ülke zarar ediyor. Bu zararlar vergi veren yurttaşın cebinden çıkıyor. Zincir marketlerin kasasına giriyor. Acilen ithalat politikasından vazgeçilerek üretime dönülmeli.