Üç yıllık OVP döneminde vatandaşı ağır vergi, devleti rekor faiz yükü bekliyor
Ekonominin üç yıllık yeni yol haritası niteliğindeki Orta Vadeli Programa (OVP) göre 2025-2027 döneminde Türk halkının vergi yükü giderek ağırlaşacak, devlet hızla büyüyen iç ve dış borçlar dolayasıyla ağır bir faiz yükünü sırtlanacak. Üç yıllık dönemde 40 trilyon liraya yaklaşması öngörülen vergi tahsilatının yaklaşık beşte biri faize gidecek. Geçen yıl haziranda yeni ekonomi yönetiminin iş başına gelmesinin ardından, bozulan kamu mali dengelerini düzeltmek için temmuzda çıkarılan ek bütçe ile yeni vergiler getirilmiş ve vergi artırımlarına gidilmiş, 2023 yılının tümündeki vergi tahsilatı 4,5 trilyon liraya ulaşarak önceki yıldakinin iki katına çıkmıştı.
Yeni vergiler ve vergi artırımları bu yılda devam ederken, ilk yedi ayda vergi tahsilatı geçen yılın eş dönemine göre bir kata yakın artış kaydederek 4 trilyon liraya yaklaştı. Bu yılın tümünde 8 trilyon liraya yaklaşması beklenen vergi gelirlerinde izleyen üç yılda ise OVP’de hedeflenen enflasyon artışlarının çok üzerinde artışlar öngörülüyor.
Vergi geliri bu yıl 7,6 trilyona ulaşacak
Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerine göre bu yılın ilk yedi aylık döneminde vergi tahsilatı 3 trilyon 825,1 milyar liraya ulaşarak geçen yılın eş dönemindekinin yüzde 86,6 üzerinde gerçekleşti. Başlangıçta bu yılın tümü için 7 trilyon 407,7 milyar liralık vergi geliri hedeflenmişti. Yeni OVP’de yılın tümünde vergi gelirlerinin 7 trilyon 605,5 milyar lira olarak gerçekleşeceği tahmin edildi. Bu da 2023’ün tümündeki tahsilata göre yüzde 69 oranında bir artışı ifade ediyor. Bu yılın tümü için başlangıçta yüzde 33 öngörülen TÜFE bazında enflasyon hedefi ise yüzde 41,5’e revize edildi. 2024 yılı enflasyon hedefi tutarsa, vergi tahsilatında geçen yıla göre “reel” olarak yüzde 19,4’lük bir artış kaydedilmiş olacak.
Üç yılda 39,4 milyar TL vergi toplanacak
OVP hedefleri, önümüzdeki üç yılda da vergi yükünün hızla büyüyeceğine işaret ediyor. Yıllık enflasyonun yüzde 17,5 olması öngörülen 2025’te vergi tahsilatının ise yüzde 46,5 oranındaki bir cari artışla 11 trilyon 138,8 milyar liraya ulaşması hedefleniyor. 2026 enflasyon hedefi yüzde 9,7 olarak öngörülürken, yıllık vergi tahsilatında hedef ise yüzde 18,5’lik cari artışla 13 milyar 197,5 milyar lira. 2027 yılında da enflasyonun yüzde 7’ye düşürülmesi, vergi tahsilatının ise yüzde 14 artışla 15 trilyon 46,9 milyar liraya ulaşması öngörülüyor. Buna göre önümüzdeki üç yılda büyük bölümü tüketimden alınan dolaylı vergilerden olmak üzere toplam 39 trilyon 383,2 milyar lira vergi geliri hedefleniyor. Vergi tahsilatında öngörülen büyüklükler enflasyonla indirgendiğinde 2025’te yüzde 24,7, 2026’da yüzde 8 ve 2027 yılında yüzde 6,5 oranında “reel” artışı ifade ediyor.
Devletin ağır faiz yükü
Mevcut borç projeksiyonları, bu yıl ilk yedi ayda diğer bütçe harcamalarındaki artışların çok üzerinde büyüyen iç ve dış borç faiz ödemelerinin izleyen üç yılda da katlanarak artacağını gösteriyor. Bu yıl ocak-temmuz döneminde merkezi yönetim bütçesinden yapılan faiz ödemeleri geçen yılın aynı dönemine göre 113,1 artışla 667 milyar liraya ulaştı. Başlangıçta bu yılın tümü için 1 trilyon 254 milyar lira olarak öngörülen faiz ödemeleri, son OVP’de 1 trilyon 297,8 milyar liraya revize edildi. Bu tutar, geçen yılın tümündeki 674,6 milyar liralık ödemeye göre yüzde 92,4 oranında bir artışa karşılık geliyor. Ancak yılın ilk yedi ayındaki artış ivmesi, yılın tümü için öngörülen gerçekleşme tahmininin de aşılabileceğini gösteriyor.
Yeni OVP’de faiz ödemelerinin 2025’te cari olarak 50,3, reel bazda yüzde 27,9 artışla yüzde 1 trilyon 950 milyara, 2026’da yüzde 17 cari, yüzde 6,7 reel artışla 2 trilyon 282,2 milyara ve 2027’de yüzde 10,4 cari, yüzde 3,2 reel artışla 2 trilyon 518,9 milyar lira olması öngörülüyor. OVP kapsamındaki mevcut projeksiyonlara göre 2025-2027 döneminde merkezi yönetim bütçesinden yapılacak toplam faiz ödemesi 6 trilyon 751,1 milyar liraya ulaşacak.
Her 100 TL verginin 17 TL'si faize
Geçen yıl yüzde 15’e yükselen faiz ödemelerinin vergi gelirlerine oranı, OVP’de öngörülen gerçekleşme tahminlerine göre bu yılın tümünde yüzde 17,1’e, 2025’te yüzde 17,5’e kadar çıkacak. OVP’ye göre bu denge 2026’da yüzde 17,3, 2027’de yüzde 16,7 ve 2025- 2027 dönemi ortalamasında yüzde 17,1 olacak. Buna göre önümüzdeki üç yılda rekor düzeyde artırılması öngörülen vergi gelirlerinin yaklaşık beşte biri faiz ödemelerine gidecek.
Faiz ödemelerinin vergi gelirlerinden aldığı pay 2013 yılındaki yüzde 15,3’lük düzeyinden gerileyerek 2017’de yüzde 10,6’ya kadar düşmüştü. 2017’de yüzde 10,6, 2018’de yüzde 11,9 olan bu oran izleyen dönemde yükselişini sürdürerek özellikle pandemi döneminin ilk yılı olan 2020’de yüzde 16,1’e çıkmıştı. 2022’de yüzde 13,2’ye kadar gerileyen faiz ödemelerinin vergi gelirine oranı kamu borcunun hızlı bir büyüme kaydettiği 2023’te ek vergilerle sağlanan vergi gelir artışına rağmen tekrar yükseldi. 2025-2027 dönemine ait yeni OVP projeksiyonları, ağır faiz yükünün önümüzdeki üç yılda da varlığını koruyacağını ortaya koydu.