Two-Way Zip: Sınai üretim ve dış denge

Ekonometrik de­ğişkenler çift yönlü fermuar gibi­dir. Verinin “içsel­liği” (endogeneity) kavramı anahtar ke­lime konumundadır. Ekonometrik veriler kendi üzerlerinde et­ki gösterme özelliği taşırlar. Şartlar de­ğiştikçe de davranış­ları değişebilir. Duruma göre ters yönde hareket edebilirler. Atıp tutmayı seven biz ekonomistler için “ceteris paribus” kalıbı ha­yat sigortası vazifesi görür.

Küresel Ekonomide Yapısal Şokların Türkiye Etkisi

Dünya ekonomisi şu anda iki adet yapısal şokla karşı karşıya:

1 Çin şoku: Devasa kapasite fazlasını kendisi eritemeyen ülkenin yaydığı deflasyon.

2 Trump şoku: Devasa ticaret açığını kendi başına kapaya­mayan ülkenin koyduğu gümrük vergileriyle yeniden şekillenmek zorunda kalan tedarik zincirleri.

Belirsizliklerin artışı global ekonomiyi dar boğaza sokuyor. Alıştığımız kalıp, Türkiye ekono­misinin yavaşlamaya yüz tuttuğu dönemlerde cari açığın daralma­sı hatta cari fazla verilmesidir. Ancak bugün tam tersi bir du­rumla karşı karşıyayız. İktisadi faaliyet hız kaybederken Türki­ye’nin dış açığı iki temel nedenle artmaya başladı:

1 Uygulanan kur politikası (oto­riteler bunun dizayndan kay­naklandığı görüşünde),

2 Yavaşlayan dış talep.

Çift fiyat seviyeli ekonomi: Hizmetler ve mallar

Devreye alınan dez-enflasyon programı yurt içinde iki fiyat se­viyesi ortaya çıkardı. Yüksek hiz­met fiyatları ve düşük mal fiyat­ları. Maaş zamları, yüksek hiz­met fiyatlarından düşük, düşük mal fiyatlarından yüksek ger­çekleşti. TÜİK’in açıkladığı pe­rakende satışlar çift hanelerde artış kaydederken AVM sektörü reel ciro kaybettiğini belirtiyor. Kendini yere atıp penaltı diye iti­raz eden futbolcu gibi TÜİK’in istatistiklerine yüklenmek doğ­ru değil. TÜİK, perakende sa­tışları hacim şeklinde açıklıyor. Adet bazında satışlar çift hanede artıyor. TÜİK’in açıkladığı veri doğru. Ancak düşük mal fiyatları çift hanede arttığı zaman, yüksek hizmet fiyatlarını karşılamaya yetmiyor. Bu nedenle AVM sek­törü ciro kaybettiğini belirtiyor. Haklılar.

Hanehalkının alım gücü temel mallarda arttı. Otomobil satış­larının geçen seneyi rekorla ka­pattığını hatırlayalım. Hanehal­kının ekonomi programına gü­veni her geçen gün pekişiyordu. Tüketim malı talebi canlı kaldı­ğı için ithalat kalemlerinde tüke­tim malı tedarikinde güçlü artış­lar söz konusu.

Çin, Tüketiciler İçin Ucuzluk Üreticiler İçin Rekabet Demek

Bir diğer etki de Çin şoku. BYD’nin gemisi önceki hafta içindeki 7bin adet araçla İzmit körfezinde belirdi. Çin’in ucuz ürünleri piyasaları istila etmeye başladı. Çin deflasyonu bir yan­dan yurt içindeki üretim mali­yetleri ve tüketim malları için avantaj. ÜFE enflasyonu %23,5 seviyesine kadar gevşedi. Ancak diğer yandan dış pazarlarda ciddi bir rekabet sorunu demek. Tür­kiye’nin üretim maliyeti hizmet kalemlerinde yüksek kalıyor. Türk sanayicisinin verimliliğini arttırmaya odaklanması lazım. Aksi takdirde mevcut maliyet ya­pısı ile dış pazarlarda pay kay­bedebilir. İhracat, güçlü bir artış sergilemiyor.

Türk Sanayisinde Verimlilik Problemi ve İhracata Etkisi

İthalatta kur etkisi var ancak ihracatta temel sorun verimli­lik açığı. Trump şokunun getir­diği tedarik zincirlerindeki de­ğişim bir fırsat sunabilir. Yine de Türk sanayisinin verimlilik artı­şına odaklanması şart. Aksi tak­dirde dış talep eksikliği bertaraf edilemeyecek. Geçtiğimiz hafta TÜİK’in açıkladığı verilerde sı­nai üretim yıllık bazda %1,9 ora­nında daralma kaydetti. 2022 yı­lından beri Türk sanayisi yatay gidiyor.

Cari denge bir tarzdır

Kısa vadede cari dengedeki bo­zulma konjonktürel görünüyor. Milli hasılaya oranla düşük tek hanelerde fiyatlamalar üzerine etki gösteremeyecek kadar cılız bir açılma. Yoksa Ekonoritmiks, Türkiye’nin cari fazla fazına geç­tiğini uzun süredir savunuyor. Yine de klişe ve ezberlerin arka­sına saklanmamak lazım. Görül­düğü gibi her yavaşlama berabe­rinde cari fazla getirmiyor.

Stilistler çift yönlü fermuarla­rı geliştirdiğinde meraklıları için bir tarz sundular. Modaya yeni bir soluk getirdiler. Kullanıcının keyfine göre ceketini yukarıdan ya da aşağıdan açık bırakabilme olanağı. Sokakta yürüyenler için bir imaj sporcular içinse daha geniş hareket kabiliyeti demek­ti. Kullanımına göre. Yazın ha­valar ısındığında serin kışın ha­valar soğuduğunda sıcak tutan. Mevsimine göre. Türkiye’nin dış dengesi de çift yönlü bir fermu­ar. Konjonktüre göre açılan ya da kapanan.