Türkler yurt dışında eve yöneldi, sekiz ayda 40,5 milyar TL

Gayrimenkul alımı için yurt dışına transfer edi­len dövizler yılın ilk sekiz ayı itibarıyla 1 miyar 377 milyon dolara ulaştı. Anılan dönemde­ki Merkez Bankası ortalama dö­viz kuru ile çevrildiğinde bu tutar 40,5 milyar TL’ye karşılık geliyor.

Türkiye’de kredi faizlerinin aşırı yüksekliği nedeniyle or­ta gelir grubunun ikamet amaçlı konut alımlarında düşüş, ranti­ye kesiminin konut yatırımı ye­rine faizli enstrümanları tercih etmesi ve yabancıların alımları­nın hız kesmesi nedeniyle bir sü­redir konut sektöründe durgun­luk yaşanıyor. Buna karşılık üst gelir grubundaki “yatırımcı tip” yerli alıcıların gayrimenkul yatı­rımında 2023 başından bu yana giderek artan biçimde yurt dışı­na yöneldiği gözleniyor.

2020 yılında 213 milyon do­lar olan gayrimenkul alımı için yurt dışına aktarılan döviz tu­tarı, 2021’de yüzde 74,2 artışla 371 milyon dolara, 2022’de yüz­de 69,3 artışla 628 milyon dolara, 2023 yılında ise yüzde 183,8’lik rekor artışla 1 milyar 782 milyon dolara ulaşmıştı. Bu yıl ilk sekiz aydaki ivmenin devam etmesi durumunda yılın tümünde de bu hacmin geçen yılki düzeylerde gerçekleşmesi bekleniyor.

Merkez Bankası ödemeler den­gesi verilerine göre ocak-ağustos döneminde Türklerin yurt dışı gay­rimenkul yatırımları dolar bazında geçen yılın eş dönemine göre yüz­de 17,1 artarken, yabancıların Tür­kiye’deki gayrimenkul yatırımla­rı ise yüzde 23,3 azalarak 2 milyar 24 milyon dolara geriledi. Buna gö­re gayrimenkul alımı için dışarı çı­kan döviz, bu amaçla getirilen tu­tara yaklaştı. Geçen yıl ilk sekiz ay­da yabancıların gayrimenkul alımı için Türkiye’ye getirdikleri döviz­den Türklerin bu amaçla yurt dışı­na götürdükleri sermaye düşüldü­ğünde bu alanda 1 milyar 462 mil­yon dolar olan net giriş, bu yıl aynı dönemde 55,7 daha az olmak üzere 647 milyon dolarda kaldı.

Ağustos sonu itibarıyla son bir yılda ise yabancılar Türkiye’den 2 milyar 946 milyon dolarlık gay­rimenkul satın alırken, Türklerin yurt dışındaki alımları 1 milyar 983 milyon dolara ulaştı. Yıllık bazda karşılıklı gayrimenkul yatırımları­nın neti 963 milyon dolar oldu.

Yurt dışı yatırımın yarısı gayrimenkule

Ocak-ağustos döneminde yurt dışında konut alımının yanı sıra diğer gayrimenkul faaliyetleri ile birlikte bu sektöre toplam yatırı­mı ise 1 milyar 679 milyon dolara ulaştı. Türklerin tasfiyeler ve grup içi aktarmalar hariç, konut alı­mı dahil ilk sekiz ayda yurt dışına yaptığı doğrudan yatırım 3 milyar 927 milyon dolar olurken, bunun yaklaşık yarısı, en büyük bölümü konut alımı olmak üzere “gayri­menkul faaliyetleri” için yapıldı.

İlk sekiz ayda Türklerin yurt dı­şı doğrudan yatırımlarında gay­rimenkulü 601 milyon dolarla madencilik ve taş ocakçılığı, 343 milyon dolarla inşaat izledi. Çe­şitli imalat sanayi alt sektörlerin­de yapılan yatırımlar için transfer edilen toplam kaynak 280 milyon dolara ulaştı. Finans sektörü de 265 milyon dolarla en çok yatırım yapılan alanlar arasında yer aldı.

8 aylık yabancı sermaye girişi 6,4 milyar dolar

Gayrimenkul alımlarının ulu­sal ekonomiye bir kerelik katkı­sına karşılık, yeni tesis kurma ya da kurulu tesisi satın alma yoluyla üretim ve ihracat yaparak, istih­dam yaratarak ekonomiye sürek­li katma değer sağlayan “ser­maye” yatırımları cephesin­de ise bu yıl ocak-ağustos döneminde 3 milyar 722 milyon dolarlık bir gi­riş yaşandı. Aynı dö­nemde yüzde 171,5 artışla 467 milyon dolara ulaşan tasfi­yeler düşüldüğün­de ise net doğrudan sermaye yatırım gi­rişi yüzde 4,8’lik bir artışla 3 milyar 255 milyon dolar oldu.

Bu dönemde yaban­cıların Türkiye’deki grup şirketlerine kullan­dırdığı kredi ve ödeme­ler yoluyla gerçekleşen gi­riş de yüzde 44,1 artışla 1 milyar 131 milyon dolara ulaştı. Böylece sekiz ay­da, (konut alımları ha­riç) toplam net doğru­dan sermaye yatırım girişi yüzde 12,7 ar­tışla 4 milyar 386 milyon dolar düzeyinde gerçekleş­ti.

 Yabancıların bu dönemdeki ko­nut alımları da dahil edildiğinde 6 milyar 410 milyon dolar olan top­lam doğrudan yatırım girişi geçen yılın eş dönemindeki toplam giri­şin yüzde 1,8 altında kaldı.

 Giden yerli sermaye 3,8 milyar dolar

 Aynı dönemde Türklerin konut alımları dışında, doğrudan “sermaye” yatırımı için yurt dışına çıkardığı kaynak 2 milyar 550 milyon dolar olurken, tasfiye edilerek yurda getirilen 532 milyon giriş düşüldükten sonra bunun neti 2 milyar 18 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti. Bu dönemde yurt dışı grup firmalara 398 milyon dolarlık da kredi ve diğer türde aktarım gerçekleşti.

Böylece doğrudan sermaye yatırımı için yedi ayda yurt dışına giden toplam döviz, geçen yılın aynı dönemindeki çıkıştan yüzde 2,7 daha az olmak üzere 2 milyar 416 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti. Bu dönemde Türklerin gayrimenkul alımı için götürdüğü tutar da eklendiğinde doğrudan yatırımlar cephesinde toplam sermaye çıkışı yüzde 3,6 artışla 3 milyar 793 milyon dolar olarak hesaplandı.

Cari açığın finansman kalitesi arttı

Net sermaye yatırımı, gayrimenkul alımı ve grup içi aktarma olarak yabancıların sekiz ayda Türkiye’ye getirdiği toplam döviz tutarından aynı dönemde Türklerin bu amaçlarla yurt dışına aktardığı tutar düşüldüğünde, doğrudan yatırımlar cephesindeki net döviz girişi 2 milyar 617 milyon dolarla geçen yılın aynı dönemindekinin yüzde 3,1 altında kaldı. Ancak net doğrudan yatırım girişinin cari açığın finansmanına katkısı arttı.

İlk sekiz ayda 9 milyar 665 milyon dolar olan cari işlemler açığının yüzde 27,1 oranındaki bölümü doğrudan yatırımlardaki net girişle finanse edildi. Bu oran, 38 milyar 925 milyon dolarlık cari açık verilen geçen yılın ilk sekiz ayı itibarıyla sadece yüzde 7,4 düzeyinde bulunuyordu. Buna göre bu yıl portföy yatırımları ve borçlanmaya karşılık doğrudan yatırımın payı arttığı için cari açığın finansman kalitesi yükseldi.