Türkiye'de orta sınıf sorunu
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) “Gelir Dağılımı” verilerinde “yanlış hesapladım; şimdi doğrusunu hesaplıyorum” diye düzeltme yaptı.
2021 yılında en zengin yüzde 5’lik kesimin payı yüzde 23,30 iken 2022 yılında yüzde 24,74’e çıkmıştı. Fakat TÜİK revizeye giderek zenginlerin payını 23,85 olarak düzeltti.
Ve 2023 yılında da en zengin yüzde 5’in payının yüzde 23,06 olduğunu ilan etti.
Merkez Bankası’nı biliyorsunuz: 2024 yılına girmeden enflasyonun 2024 sonunda yüzde 33 olacağını tahmin etmişti. Ve 2024 yılı biterken enflasyonun yüzde 45 olacağını kabul etti.
Acaba devlet kurumları matematik hesabında neden bu kadar şaşarlar?
Gelelim revize edilmiş gelir dağılımı verilerine… Tek kelime ile bu sefer çok güzel bir dağılım olmuş diyebiliriz.
En zengin yüzde 5’lik kesimin gelirden aldığı pay 23,85’den 23,06’ya düşmüş. Bu -0,79’luk kaybı ise toplumun diğer tüm kesimleri paylaşmış. (Sadece 15. yüzde 5’lik kesim aynı kalmış ama o da kaybetmemiş)
2022’den 2023’e bir düzelme olmuş ama 2013 yılından sonraki bozulma hala önümüzde durmaktadır.
2013 yılında en zengin yüzde 5’lik kesim gelirden 19,56 pay alıyordu. Ve şimdi bu pay 3,50 puanlık artışla 23,06’ya çıkmış durumda. Hem de yukarıda değindiğimiz düzeltme ve düzelmeye rağmen.
Bunu şöyle izah edelim: Diyelim ki 1 trilyon dolar toplam gelirimiz var. Bunun 195,6 milyar doları en zengin yüzde 5’e gideceğine artık 230,6 milyar doları gidiyor. Gelir dağılımında bu en zengin yüzde 5’lik kesim aslında toplumun en alt yüzde 15’lik kesimin gelirini fazladan, yeniden kendi gelirlerine eklemiş oldular.
Evet, en zengin yüzde 5’lik kesim 2013-2023 yıllarında fazladan toplumun en alt yüzde 15’lik kesimin gelirinin kendilerine yazmış oldular.
Kim kazandı derseniz tek kelime ile söyleyelim: Zenginler… Kim kaybetti derseniz onu da izah edelim: Zengin olmayan herkes…
Gelin uzun vadeli değişimlere bakalım.
2006-2007-2008 yılları ortalamasında en alt gelir grubu yüzde 10’un payı 2,08’di. 2022- 2023-2024 ortalamasında bu kesim payını 2,41’e çıkartıyor. Pay artışı 0,33 puan ama bunu orantı olarak ifade ettiğimizde pay artışı %15,8’e geliyor.
En alt gelir grubunun 2. Yüzde 10’u ise payını 3,48’den 3,72’ye çıkartıyor. Burada pay artışı 0,25 ama oran artışı %7,2’ye geliyor. Ve 3. Yüzde 10’luık kesim de paylarını 4,58’den 4,68’e artırıyor.
Başka kazanan yok.
Uzun vadede en alt yüzde 30’luk gelir grubu son yıllardaki kayba rağmen hala artıda… Ve en zengin yüzde 5’lik kesim de en yüksek kazanan kesim…
Ya kaybeden?
İşte oraya “Orta Sınıf” diyoruz. Yani beyaz yakaya geçtikçe toplum kaybetmiş. Uzun vadede en alt yüzde 30 ve en üst yüzde 5 kazanırken ortada kalan tüm kesimler kaybetmiş oldu. Orta vadede tek kazanan zenginlerken uzun vadede orta sınıf kaybedenler kulübünün tek üyesi olmuş.
Bu taksimi kim yapar?
Yazıda buraya kadar verdiğimiz yıllar TÜİK verilerinde bir sonraki yıl olarak geçiyor. Yani TÜİK 2024 yılı gelir dağılımı dediğinde baz yıl 2023 yılıdır. O nedenle biz 2023 yılı diye yazıda kullandık.
Mesela TÜİK diyor ki, 2024 yılında en zengin yüzde 5’lik kesimin ortalama geliri 415 bin lira. Bu gelir aslında 2023 yılını ifade ediyor.
Evet, en zengin kesim 2024 yılında 1 milyon 696 bin lira ortalama gelire sahipken en fakir kesimin geliri 69 bin 546 lira oldu. En üsttekiler 100 lira gelir elde ederken en alttakiler sadece 4,1 lira gelirde kaldı.
Toplumun tam ortasındaki kesim ise en zenginin gelirine oranda yüzde 13,5 geliri vardı. Yani zengin 100 lira alırken toplumun ortası 13,5 lira alıyor. 2006 yılında bu pay 16,4 ve 2007 yılında da 17,0 liraydı. Şimdi ise 15,5 lirada kaldı.
Toplum ortaya yaklaştıkça kaybetmeye başlıyor. Yani ya çok fakir kesim ya da en zengin kesimde olacaksın ki refahtan pay alacaksın.
İyi ama bunlar sadece geliri gösteriyor… Ya servette durum nedir?
Düşünsenize alt gelir gruplarının gelirden servet edinmelerine imkan mı var. Olan tüm gelir harcamaya gidiyor. Oysa üst gelirde birikimli servet etkisi var. Gelirleri ile servetlerine yeni servetler ekleyebiliyorlar. O zaman yapılması gereken asıl hareket tam da burası… Yani servet vergisi… (İşleyen, istihdam ve değer üreten servete değil; ranta dayalı servet vergisi)
