Türkiye'deki yabancı sermayeli kuruluşlar ve bunlarda bilgi verme z
Mehmet ŞAFAK
Türkiye'deki uluslararası sermayeli şirketler
Bilindiği üzere, 17.06.2003 günlü Resmi Gazete'de yayımlanan 4875 sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu ile yabancı yatırımcıların haklarının korunması, yatırım ve yatırımcı tanımlarında uluslararası standartlara uyulması, doğrudan yabancı yatırımların gerçekleştirilmesinde izin ve onay sisteminin bilgilendirme sistemine dönüştürülmesini amaçlayan düzenlemeler yapılmış ve 1954 yılından beri uygulanmakta olan 6224 sayılı Yabancı Sermaye Teşvik Kanunu yürürlükten kaldırılmıştır. Yapılan düzenleme uyarınca, 6224 sayılı Kanun kapsamında kurulmuş olan şirketler de kazanılmış hakları saklı kalmak kaydıyla, 4875 sayılı yeni Kanuna tabidirler.
Hazine Müsteşarlığı Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü tarafından yayımlanan 2010 Nisan ayına ilişkin "Uluslararası Doğrudan Yatırım Verileri Bülteni"nde açıklandığı üzere; 2010 yılı Şubat ayı sonu itibariyle, Türkiye'de 23 bin 933 adet uluslararası sermayeli şirket faaliyette bulunmaktadır. Bunlardan 19 bin 441 adeti uluslararası sermayeli şirket ve şube olarak kurulmuş, 4 bin 492 adeti ise yerli sermayeli şirkete uluslararası sermaye iştiraki olarak gerçekleşmiştir.
23 bin 933 adet uluslararası sermayeli şirketin, başta toptan ve perakende ticaret olmak üzere, imalat sanayi, gayrimenkul kiralama ve iş faaliyetleri sektörlerinde faaliyette bulundukları görülmektedir. İmalat sanayiinde faaliyette bulunan uluslararası sermayeli şirketlerde kimyasal madde ve ürünleri imalatı birinci sırada yer alırken, bunu tekstil ürünleri imalatı ile gıda ürünleri içecek imalatı izlemektedir.
Anılan uluslararası sermayeli firmaların ülke gruplarına göre dağılımına bakıldığında ise; AB ülkeleri ortaklı girişim sayısının 12 bin 939 adet ile birinci sırada yer aldığı görülmektedir. AB ülkeleri ortaklı uluslararası sermayeli şirketlerin içinde Almanya 4.094 adet firma ile birinci sırayı alırken, onu İngiltere (2 bin 191 adet) ve Hollanda (1.783 adet) izlemektedir.
23 bin 933 adet uluslararası sermayeli firmanın illere göre dağılımına bakıldığında; İstanbul ilinin 13 bin 157 adet ile birinci sırada yer aldığı görülmektedir. İstanbul ilini Antalya (3.001 adet), Ankara (1.604 adet) ve İzmir (1.423 adet) illeri takip etmektedir.
İstanbul ilinde faaliyette bulunan 13 bin 157 adet uluslararası sermayeli firmanın başta toptan ve perakende ticaret (4 bin 655 adet) olmak üzere, imalat sanayi (2 bin 424 adet), gayrimenkul kiralama ve iş faaliyetleri (1.955 adet) sektörlerinde faaliyette bulundukları görülmektedir.
Bildirimde bulunma zorunluluğu
4875 Sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu kapsamında bulunan Yabancı Sermayeli Şirketler ve diğer Kurum ve Kuruluşlar tarafından her yıl mayıs ayı sonuna kadar bildirimde bulunulması zorunluluğu getirilmiş olup, bu ve buna benzer zorunlulukların neler olduğu aşağıdaki gibi özetlenebilir:
4875 sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu kapsamına giren konularda uygulanacak usul ve esasları belirleyen Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu Uygulama Yönetmeliği 20.08.2003 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanmıştır. Anılan yönetmeliğin 5'inci maddesinde belirtildiği üzere;
a) Kanun kapsamındaki şirket ve şubeler;
1) Sermayelerine ve faaliyetlerine ilişkin bilgileri anılan Yönetmeliğin ekinde bulunan ve Hazine Müsteşarlığının internetteki www.hazine.gov.tr adresindeki sitesinde "mevzuat" bölümünde yer alan (EK-1)'deki "Doğrudan Yabancı Yatırımlar İçin Faaliyet Bilgi Formu" çerçevesinde yıllık bazda ve her yıl en geç mayıs ayı sonuna kadar,
2) Sermaye hesabına yapılan ödemelere ilişkin bilgileri yine aynı Yönetmelik ekindeki (Ek-2)'de yer alan "Doğrudan Yabancı Yatırımlar İçin Sermaye Bilgi Formu" çerçevesinde, ödemeyi takip eden 1 ay içinde,
3) Mevcut yerli veya yabancı ortakların kendi aralarındaki veya şirket dışındaki herhangi bir yerli veya yabancı yatırımcıya yaptıkları hisse devirlerine ilişkin bilgileri
anılan Yönetmeliğin ekindeki (Ek-3)'de yer olan "Doğrudan Yabancı Yatırımlar İçin Hisse Devri Bilgi Formu" çerçevesinde ve hisse devrinin gerçekleşmesini müteakip en geç 1 ay içinde,
Hazine Müsteşarlığı Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü'ne (TC Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü İnönü Bulvarı No:36 06510 Emek/ Ankara adresine ) bildirmek durumundadırlar.
b) Kanun kapsamında bulunmayan, tamamen yerli sermayeli şirketler;
1) Şirkete yabancı bir yatırımcının iştirak etmesi veya
2) Şirketin yaptığı sermaye artışına şirket dışındaki bir yabancı yatırımcının iştirak etmesi suretiyle
hisse devrinin gerçekleşmesi ve şirketin kanun kapsamına girmesi halinde hisse devirlerine ilişkin bilgileri yönetmeliğin ekindeki (Ek-3)'de yer alan "Doğrudan Yabancı Yatırımlar İçin Hisse Devri Bilgi Formu" çerçevesinde ve hisse devrinin gerçekleşmesini müteakip en geç 1 ay içinde Hazine Müsteşarlığı Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğüne (TC Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü İnönü Bulvarı No:36 06510 Emek/ Ankara adresine ) bildirmek durumundadırlar.
Anılan yönetmeliğin 8'inci maddesinde belirtildiği üzere;
a) Kuruluş izini alan irtibat büroları, vergi dairesine kayıt belgesinin bir örneğini en geç 1 ay içinde Hazine Müsteşarlığı Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğüne gönderirler. Bürolar, adres değişikliği durumunda yeni adreslerini en geç 1 ay içinde genel müdürlüğe bildirirler.
b) İrtibat bürolarınca, her yıl en geç mayıs ayı sonuna kadar, büronun geçmiş yıl faaliyetleri hakkında, anılan Yönetmeliğin ekindeki (Ek-4)'de yer alan "İrtibat Bürolarının Faaliyetlerine İlişkin Bilgi Formu" doldurularak Hazine Müsteşarlığı'na (TC Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü İnönü Bulvarı No:36 06510 Emek/ Ankara adresine ) gönderilir. Bu müracaatlara, büronun geçmiş yıl harcamalarının yurt dışından gönderilen dövizlerle karşılandığına ilişkin belgeler eklenir.
4875 Sayılı Kanun'da, yurt dışında ikamet eden Türk vatandaşları da " yabancı yatırımcı" sayıldığı için, bunların ortak oldukları şirketlerde de yukarıda sayılan bildirimlerin yapılması gerekmektedir.
Yukarıda yapılan açıklamalar çerçevesinde, mayıs ayı sonuna kadar yapılması gereken bildirimlerin ilgili formlar doldurulmak, kaşe ve imza tatbik edilmek suretiyle hazırlanıp gönderilmesi unutulmamalıdır.