Türkiye nüfusu, 2023’te yerinde saydı

Geçen yıl toplam nüfus sadece 92 bin 824 kişi artarak 85 milyon 372 bin 377 oldu. Yıllık nüfus artış hızı binde 1,1’le tarihi en düşük düzeye indi. Kent nüfusu 21 bin 987 kişi azalırken kırsal nüfus 306 bin 811 arttı. Depremzede 11 il, toplamda 220 bin 450 kişilik nüfus kaybı yaşadı. İstanbul’un nüfusu 252 bin 27 azaldı.

Kahramanmaraş ve Hatay merkezli üç büyük depremin önemli sayıda can kaybına yol açtığı 2023 yılında, depremzede 11 ilde toplam nüfus 220 binden fazla azalırken, Türkiye’nin toplam nüfusu sadece 92 bin 824 kişi artarak 85 milyon 372 bin 377 oldu.

Kent nüfusu azalırken, kırsal nüfus arttı; toplamda yıllık nüfus artış hızı 2023’te ülke tarihinin en düşük düzeyine indi. Deprem tehdidindeki İstanbul, 250 binin üzerindeki azalışla depremzede illerin toplamından daha fazla nüfus kaybı yaşadı. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemine göre belirlenen nüfus verilerinin 2023 yılı sonuçlarını açıkladı. Buna göre 2022’de binde 7,1 olan yıllık nüfus artış hızı 2023’te binde 1,1’e indi.

Toplam nüfusun 2023 sonu itibarıyla yüzde 50,1 oranındaki 42 milyon 734 bin 71’ini erkekler, yüzde 49,9 oranındaki 42 milyon 638 bin 306’sını kadınlar oluşturdu. İl ve ilçe merkezlerinde yaşayan nüfus binde 2,7 oranında 213 bin 987 kişi azalarak 79 milyon 399 bin 292’ye gerilerken; belde ve köylerden yaşayanlar binde 54,1 oranında 306 bin 811 kişi artarak 5 milyon 973 bin 84’e yükseldi. 2022 yılında yüzde 93,4 olan il ve ilçe merkezlerinde yaşayanların oranı, 2023 yılında yüzde 93’e geriledi.

Başka deyişle belde ve köylerde yaşayanların oranı yüzde 6,6’dan yüzde 7’ye yükseldi. Türkiye’de ikamet eden yabancı nüfus bir önceki yıla göre 253 bin 293 kişi azalarak 1 milyon 570 bin 543 kişi oldu. Bu nüfusun yüzde 48,6’sını erkekler, yüzde 51,4’ünü kadınlar oluşturdu. 

Depremzede iller 220 bin 450 kişi azaldı

TÜİK’in ADNKS verileri, 6 Şubat 2023’te merkez üssü Kahramanmaraş’ın Pazarcık ve Elbistan ilçeleri olan 7.7 ve 7.6 ve 20 Şubat 2023’te de Hatay Yayladağı merkez üslü 6.4 büyüklüğünde üç büyük depremin can ve mal kaybına yol açtığı 11 ilde toplam nüfusun geçen yıl binde 15,7 oranında 220 bin 450 kişi azaldığını ortaya koydu.

Bu 11 ilin 2022’de 14 milyon 13 bin 196 olan nüfusu 2023 sonunda 13 milyon 792 bin 746’ya indi. Depremzede illerdeki nüfus azalışında can kayıplarının yanı sıra köylere ve başka illere göçler de etkili oldu. 11 ilde kent (il, ilçe) nüfusu bir yılda binde 19,1 oranında 259 bin 404 kişi azalarak 13 milyon 293 bin 879’a gerilerken, bu illerin kır (köy, belde) nüfusları toplamı binde 84,7 oranında 38 bin 954 kişi artarak 498 bin 867 kişiye yükseldi.

En fazla kayıp Hatay’da

Depremzede iller içinde en fazla nüfus kaybı Hatay ilinde yaşandı. İlin nüfusu binde 83,9 oranında 141 bin 403 kişi azalarak 1 milyon 544 bin 640’a geriledi. 2023 yılında nüfus depremzede illerden Malatya’da 69 bin 855, Kahramanmaraş’ta 60 bin 818, Adıyaman’da 30 bin 191, Adana’da 3 bin 808, Osmaniye’de 1.739 kişi azalırken; Şanlıurfa’da 43 bin 854, Diyarbakır’da 13 bin 253, Elâzığ’da 12 bin 914, Gaziantep’te 10 bin 83, Kilis’te 7 bin 260 kişi arttı.

Km’ye İstanbul’da 3 bin 13, Tunceli’de 12 kişi

“Nüfus yoğunluğu” olarak tanımlanan bir kilometrekareye düşen kişi sayısı, Türkiye genelinde 111 kişi olarak değişmedi. İstanbul, kilometrekareye düşen 3 bin 13 kişi ile nüfus yoğunluğu en yüksek olan il oldu. İstanbul’u 582 kişi ile Kocaeli ve 373 kişi ile İzmir izledi.

Nüfus yoğunluğu en az olan il de önceki yılda olduğu gibi, kilometrekareye 12 kişi ile yine Tunceli oldu. Düşük nüfus yoğunluğunda Tunceli’yi, 19 kişi ile Ardahan ve 21 kişi ile Erzincan izledi. Yüz ölçümü büyüklüğünde ilk sırada yer alan Konya’nın nüfus yoğunluğu 60, en küçük yüz ölçümüne sahip Yalova’nın nüfus yoğunluğu ise 360 olarak gerçekleşti.

Çalışma çağındaki nüfus yüzde 68,5 oldu

Çalışma çağı olarak tanımlanan 15-64 yaş grubundaki nüfusun ADNKS’ine geçilen 2007 yılında yüzde 66,5 olan oranı, 2023 yılında yüzde 68,3’e yükseldi.

Bu dönemde çocuk yaş grubu olarak tanımlanan 0-14 yaş grubundaki nüfusun oranı yüzde 26,4’ten yüzde 21,4’e gerilerken, 65 ve daha yukarı yaştaki nüfusun oranı ise yüzde 7,1’den yüzde 10,2’ye yükseldi. Çalışma çağındaki birey başına düşen çocuk ve yaşlı birey sayısını gösteren toplam yaş bağımlılık oranı, 2022 yılındaki yüzde 46,8 düzeyinden 2023’te yüzde 46,3’e geriledi.

Çalışma çağındaki birey başına düşen çocuk sayısını ifade eden çocuk bağımlılık oranı yüzde 32,3’ten, yüzde 31,4’e gerilerken, çalışma çağındaki birey başına düşen yaşlı birey sayısını ölçen yaşlı bağımlılık oranı ise yüzde 14,5’ten yüzde 15’e yükseldi. Diğer bir ifadeyle, Türkiye’de 2023 yılında, çalışma çağındaki her 100 kişi, 31,4 çocuğa ve 15 yaşlıya bakıyor.

Tarihi en düşük yıllık nüfus artış hızı

Türkiye’de ilki 1927’de ve ikincisi 1935 yılında yapılan, sonra genelde beşer yılda bir tekrarlanan sayımlar ile 2000-2006 dönemi için TÜİK nüfus tahminlerinin ortalaması ve 2007’den bu yana da ADNKS’ne göre yapılan belirlemelere göre 2023 yılında kaydedilen binde 1,1’lik oran, tüm yılların en düşük yıllık nüfus artışı anlamına geliyor.

Bundan önce en düşük yıllık nüfus artış hızı binde 5,5’le ağır pandemi koşullarının etkili olduğu 2020 yılında yaşanmıştı. Nüfus artış hızında 2022 yılında da binde 7,1’le önceki dönemin ikinci en düşük düzeyi görülmüştü.

Yabancı nüfusta 253 bin kişilik azalma

2023 yılında Türkiye’deki yabancı nüfus 253 bin 293 kişi azalarak 1 milyon 570 bin 543’e geriledi. Bu azalmanın 137 bin 162 kişilik bölümü, İstanbul’daki yabancı nüfustan kaynaklandı. Bu gelişme, geçen yıl İstanbul nüfusundaki 252 bini aşan azalmada etkili oldu.

İstanbul’dan ayrılan yabancılar düşüldükten sonra İstanbul’un yerli nüfusundaki ne azalma 114 bin 815 olarak belirlendi. İllere göre yabancı nüfustaki azalmada İstanbul’u 40 bin 330 kişi ile Antalya, 14 bin 499 kişi ile Ankara, 8 bin 56 ile Samsun ve 6 bin 37 kişi ile Muğla izledi.

Türkiye biraz daha yaşlandı

Yeni doğan bebekten en yaşlıya kadar nüfusu oluşturan kişilerin yaşları küçükten büyüğe doğru sıralandığında ortada kalan kişinin yaşı gösteren ve aynı zamanda nüfusun yaş yapısının yorumlanmasında kullanılan önemli göstergelerden “ortanca yaş”, 2022 yılında 33,5 olan düzeyinden, 2023 yılında 34’e yükseldi.

Ortanca yaş erkeklerde 32,8’den 33,2’ye, kadınlarda ise 34,2’den 34,7’ye çıktı. Sinop 42,8 ile en yüksek ortanca yaş değerine sahip il oldu, onu 42,4 ile Giresun ve Kastamonu izledi.

En düşük ortanca yaşa (en genç nüfusa) sahip iller ise 21,2 ile Şanlıurfa, 22,7 ile Şırnak ve 24 ile Ağrı oldu. Cinsiyete göre incelendiğinde, erkeklerde 41,9 ile Sinop en yüksek, 20,7 ile Şanlıurfa en düşük; kadınlarda da 43,8 ile Sinop yine en yüksek ve Şanlıurfa 21,6 ile en düşük ortanca yaş değerine sahip olan il olarak belirlendi.

İstanbul'un nüfusu bir yılda 252 bin 27 kişi azaldı

2023 yılında 81 il içinde sayıca en büyük nüfus azalışı ise en büyük nüfusa sahip il olan İstanbul’da yaşandı. Beklenen büyük depremin tehdidi altındaki İstanbul’un nüfusu geçen yıl binde 15,8 oranında 252 bin 27 kişi azalarak 15 milyon 655 bin 924’e, ülke nüfusu içindeki payı da yüzde 18,7’den yüzde 18,3’e geriledi.

Sayıca ikinci sırada yer alan Ankara’nın nüfusu binde 3,7 oranında 21 bin 197 kişi artarak 5 milyon 803 bin 482, İzmir’in nüfusu binde 3,9 artışla 4 milyon 479 bin 525, Bursa’nın binde 6,2 artışla 3 milyon 214 bin 571 ve Antalya’nın nüfusu binde 3,1 artışla 2 milyon 696 bin 249 oldu. Bu illeri 2 milyon 320 bin 241 kişi ile Konya, 2 milyon 270 bin 298’le Adana, 2 milyon 213 bin 964’le Şanlıurfa, 2 milyon 164 bin 134’le Gaziantep ve 2 milyon 102 bin 907 kişi ile Kocaeli izledi.

Nüfusu 2 milyonun üzerindeki on ilin toplam nüfusu 42 milyon 921 bin 295 kişi ile ülke nüfusunun yüzde 50,3’ünü oluşturdu. Geçen yıl İstanbul ile Hatay, Malatya, Kahramanmaraş, Adıyaman, Adana ve Osmaniye olmak üzere 6 depremzede il dışında üç il daha nüfus azalışı yaşadı. Kütahya’nın nüfusu 5 bin 27, Van’ın 1.137 ve Bilecik’in nüfusu 615 kişi azaldı.