Türkiye için Talanoa vakti
2-14 Aralık 2018 tarihlerinde gerçekleştirilen Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (BMİDÇS) 24. Tarafl ar Konferansı (COP24) için Katoviçe- Polonya ev sahibi ülke idi. COP24 Başkanı Dr. Michal Kurtyaka'nın konferansı iki gün uzatıyoruz, hızlanalım açıklaması ile ilk haftasında bulunduğum ve yoğun müzakerelerle geçen konferans bitti. COP23(Fiji-Bonn) sırasında, COP22(Marakeş) ve COP23 başkanlarınca hazırlanan "2018 Kolaylaştırıcı Diyaloğu", Paris Anlaşması amacını gerçekleştirmek için her bir ülkenin eylemlerinin sayısal ortaya konması, iklim değişimine karşı küresel mücadelede nerede olunduğunun saptanması, birlikte çalışma ve katılımı yüksek şeffaf görüşmeler gereğini vurgulayan, resmi olmayan, hazırlık fazı ve politik faz ayrıntılarının verildiği "Talanoa Diyaloğu" 16 Kasım 2017 tarihli bilgi notu ile açıklanmıştı. Pasifik dillerinde yer alan "Talanoa" kelimesi adeta sihirli bir kelime. Talanoa beceri öğretmek, sorun çözmek, ilişki kurmak, ilişki sürdürmek, bilgi toplamak, vaaz vermek gibi amaçlarla yapılan resmi ya da arkadaşça sohbet etmek, fikir paylaşmak demek.
COP 23'ten COP 24'e ilerlerken, 2018 yılı boyunca baskın bir küresel gündem oluşturma hedefiyle Talanoa Diyaloğu ilerledi. 26 Ocak'ta çevrimiçi platform tanıtılarak görüşlere açıldı. Ülkemizin de birinde yer aldığı yedi Talanoa Grubu Mayıs’ta, Bonn'da diyaloğu sürdürdü. 3-8 Eylül tarihlerinde Bangkok'ta ekstra müzakereler yapıldı. 8 Ekim günü "Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) 1.5oC'lik Küresel Isınma Özel Raporu" açıklandı. 23-24 Ekim’de COP24 ön toplantısı yapılıp görüşler toplanarak 19 Kasım'da "Hazırlık Fazı Sentez Raporu" duyuruldu. Bu raporda "Neredeyiz? Nereye Gitmek istiyoruz? Oraya Nasıl Varacağız? sorularının kısa-net cevapları ile politika aşamaları için güçlü bir temel sunuldu. 26 Kasım'da ise taraflar ve taraf olmayan paydaşlara genel bakış için veriler duyuruldu. 28 Kasım'da Avrupa Komisyonu mühim bir açıklama yaptı ve "Hepimiz için Temiz Gezegen" diyerek 2050 yılı uzun vadeli stratejik vizyonunda iklimsel nötr kavramını, gerçekçi teknolojik çözümler ve sosyal adaletin gerekliliğiyle vurguladı. COP24 boyunca her biri Pasifi k dillerindeki kelimelerden isimlendirme alan yirmi bir Talanoa Grubu çalıştı. Adını Marshall efsanelerinde adalar demek olan "Lolelapla" sözcüğünden alan Talanoa Diyaloğu'nda ülkemizi Dış İşleri Bakanlığı Çevre ve İklim Genel Müdür Yardımcısı Özlem Gülsün Ergün Ulueren temsil etti.
Talanoa Diyaloğu kapanışında COP23 ve COP24 başkanları "Talanoa Harekete Geçme Çağrısını" yayınlayarak Paris Anlaşması küresel iklim hedefl erine ulaşmak için acil ve hızlı bir seferberlik yapılmasını, eyleme geçirilmesi gerektiğini bildirdiler. Bu eylem çağrısı Birleşmiş Milletler iklim değişikliği tarihinde bir ilk olarak hükümetleri ve binlerce paydaşı iklim politikası için resmi olmayan görüşmelerde yıl boyu bir araya getiren sürecin sonucu oldu. 196 ülke ve Avrupa Birliği, Paris Anlaşması temel unsurlarının yaşama geçirilmesi için Katoviçe'de uzlaştı ve anlaştı. COP24 Başkanı Dr. M. Kurtyaka konferans ardından Paris Anlaşması'nı uygulamak, önlemler almak, farklı paydaşlara takip edilecek yol sunan, fi nansman-şeff afl ık-uyum yönleri olan mutabakat belgesinin zor ve karmaşık olduğunu, çok yönlü ve teknik bir anlaşmanın sağlanmasının kolay olmadığını bildirdi. Uzlaşma sağlanamayan konu karbon piyasası oldu. BM Genel Sekreteri Antonio Guterres "Şu andan itibaren beş önceliğim olacak: sera gazı azaltımı için hırs, uyum için hırs, finansman için hırs, teknik işbirliği ve kapasite oluşturma için hırs, teknolojik yenilikler için hırs" diyerek iklim değişimiyle mücadelenin ciddiyetini konuya azimle, tutkuyla yaklaşmayı öne çıkararak ortaya koydu. Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum'un katıldığı COP24'e, Çevre ve Şehircilik Bakan Yardımcısı ve Türkiye İklim Değişikliği Başmüzakerecisi Prof. Dr. Mehmet Emin Birpınar ile bakanlık heyeti, diğer bakanlıkların mensupları, iş dünyası, bankalar, finans kurumları, sivil toplum, medya temsilcileri ve akademisyenler katılarak iklim değişimine dur demek için Talanoa Diyaloğu gereği "İklim Görüşmelerinde Herkesin Söz Alması, Herkese Söz Hakkı Verilmesi" bağlamında iklim imecesinde çalıştılar, uğraş verdiler. Bilindiği üzere ülkemizin BMİDÇS kapsamında özel şartlarla tanımlı yerinin değiştirilmesi, Ek 1 ülke listesinden çıkarak başta Yeşil İklim Fonu olmak üzere iklim finansmanı seçeneklerine erişim hakkı olması üzerine talebi var. Önceki konferanslarda da uğraş verilen bu konu, ülkemizin resmi gündeminde COP24 iklim müzakeresinde ilk gün masaya konuldu. Görüşmelerde ulusal kazanımlarımız için çaba sarfedildi. Ülkemizin talebi, verilen sözlere karşın maalesef kabul görmedi. Heyetimiz uykusuz geceler ardından yeni döndü. Resmi açıklamayı bekliyoruz. Ek 1 ülke listesinden çıkma talebimiz, 2016'da imzaladığımız Paris Anlaşması'nı onaylayarak taraf olup-olmama kararı, iklim diplomasimizin zorlu iki yanı. 2020 sonrasında iklim değişikliğine dur demek, direnç kazanmak için tüm ülkelerin katkısını esas alan Paris Anlaşması'nın Çalışma Programı, yaygın adı ile Paris Kural Kitabı kabul edildi. Bu durumda, Paris Anlaşması onaylanmazsa, ülkemizin iklim görüşmelerindeki taraf konumu, gözlemci olacak. Türkiye'nin anlaşmayı imzalanması zor değil. Zor olan haklı talebimize karşılık bulamama ardından şimdi karar vermek, yolumuzu seçmek.
İklim finansmanı, destek mekanizmaları çok önemli. Türkiye sera gazı azaltım hedefi için ilerliyor. Mühim olan temiz üretim teknolojili endüstriyel gelişimimizle, üretim-tüketimhizmetin karbon ayak izini düşürerek iklim değişimiyle mücadeleyi ülkemizde başarmak. Politika yapıcılar, karar vericiler, hepimiz ivme kazanmalıyız. Görüşelim, eyleme geçelim, çalışalım. Şimdi güzelim, biricik Türkiye'miz için Talanoa Vakti. Çünkü biz bize kaldık.