Türkiye gibi ülkelere ciddi uyarı

ABD Merkez Bankası’nın(Federal Rezerv Bankası ya da kısaca FED) eski Başkanı Alan Greenspan, Foreign Affairs dergisinin Kasım – Aralık 2013 sayısında yer alan ilginç makalesinde, samimi bir itirafta bulunuyor: “2008 krizi öncesinde, benim de aralarında bulunduğum, uzman sayılan pek çok ekonomist, yaklaşan felaketi öngöremedi. Federal Rezerv Bankası’nda kullandığımız sofistike tahmin sistemi, küresel ekonomiyi tehdit eden riskleri öngöremedi. IMF’nin kullandığı model de krizi öngöremedi.”

Greenspan’in sözünü ettiği dönemde, özellikle ABD finans kurumlarında boy gösteren “harika çocukların”, havadan getiri yaratmak amacıyla icat ettiği karmaşık finansal ürünlerin muazzam bir risk yumağı oluşturmakta olduğunu ve bunun içinden çıkılması zor bir krize yol açabileceğini gören ve söyleyebilenler gerçekten de parmakla sayılacak kadar azdı. Bunlardan biri de Financial Times gazetesinin zaman zaman analizlerine yer verdiği Gillian Tett idi. Kendisi ile krizin geldiğini inkar edenlerin hala çoğunlukta olduğu 2008 başında Davos’ta tanışmak fırsatını bulmuş ve kaygılarını paylaştığımı ifade etmiştim. 

Kriz patlayınca aslında sosyal antropolog olan Gillian Tett bir anda üne kavuştu. Krizin oluşumunu anlatan Fool’s Gold adlı kitabı ödül aldı, 2009 yılında İngiltere’de finans alanında yılın gazetecisi seçildi.

Likidite bolluğu illüzyonu  

Şimdi Amerika’da yaşayan ve ilginç yazılar yazmaya devam eden Tett, 1 Kasım tarihli F.Times’da yer alan yazısında, Türkiye gibi ‘Yükselen Pazar’(YP) ülkelerini yakından ilgilendiren bir tehdide dikkat çekiyor.

Gillan Tett, geçen Mayıs ayında FED’in tahvil alımlarını azaltabileceği ima etmesinin bile YP ülkelerinden sermaye çıkışına yol açtığını ve bunun özellikle dış kaynağa bağımlı YP ülkelerini olumsuz etkilediğini hatırlatarak, asıl krizin, derinliğini kaybetmiş olan YP varlıkları piyasasında bir likidite yetersizliği doğması halinde yaşanacağını belirtiyor. Tett, yatırım bankalarının 2008 krizi öncesinde ellerinde tuttukları YP ülkelerine ait menkul kıymet stoklarını, ABD’de yürürlüğe giren Volcker kuralı nedeniyle yüzde 70 oranında azaltmak zorunda kaldıklarını ve YP ülkelerinden ani bir sermaye çıkışının gündeme gelmesi halinde YP varlıkları piyasalarında ciddi bir likidite sıkıntısı yaşanabileceğini, likidite bolluğu illüzyonunun bir anda likidite krizine dönüşebileceğini ileri sürüyor.

Tett, bu olasılığı önlemek için IMF Başkanı Lagarde’ın YP ülkelerine sermaye piyasalarını derinleştirme çağrısı yaptığını, İngiltere Merkez Bankası’nın yeni başkanı Carney’in ise böyle bir durumun ortaya çıkması halinde merkez bankalarına önemli görev düşeceğini vurguladığını hatırlatıyor.

Topun ağzında kim var?

Gillian Tett, böyle bir olasılığın gündeme gelmesinin bir noktadan sonra varlık yöneticilerinin kararlarını etkileyebileceğini ve riski yüksek görünen YP ülkelerinin menkul kıymetlerinin bundan olumsuz etkilenebileceğini belirtiyor. Tett bu sürecin başladığını gösteren işaretler bulunduğunu ve bundan öncelikle “BIITS” diye nitelenen beş ülkenin, yani Brezilya, Hindistan, Endonezya, Türkiye ve Güney Afrika’nın varlık fiyatlarının olumsuz etkilenebileceğini söylüyor. Anımsanacağı gibi Morgan Stanley de bir süre önce yayınladığı raporda aynı beş ülkeyi “kırılganlığı en yüksek ülkeler” olarak nitelemişti.

FED’in ne zaman “sürpriz” yapacağı belirsiz, her halde çok dikkatli olmamız gerekiyor.