Türkiye 67 yıldır orta gelir liginde
Türkiye, “orta gelirli ülkeler” grubuna 1955 yılında girdi. 50 yıl boyunca bu kategorinin “alt orta gelir” alt grubunda yer alan Türkiye, 2005 yılında “üst orta gelir” alt grubuna yükseldi.
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz’ın, “Yüksek gelirli ülkeler liginin eşiğindeyiz” açıklaması ekonomi çevrelerinde yankı bulurken, Türkiye’nin 67 yıldır bulunduğu orta gelirli ülkeler grubundan yüksek gelir ligine çıkamadığı belirlendi.
Dünya Bankası, ülkeleri dolar cinsinden kişi başına milli gelirine göre “düşük, orta ve yüksek” gelirli olmak üzere üç gelir grubuna ayırıyor. Orta gelir grubu için geniş bir kişi başı gelir bandı kullanılırken, bu gruptaki ülkeler ayrıca, “alt orta gelirli” ve “üst orta gelirli” olarak iki alt grupta sınıflandırıyor. Banka, “Atlas” metoduyla yaptığı bu sınıflandırmada baz aldığı eşik değerleri her yıl temmuz ayında güncelliyor.
Eşik değer 13 bin 845 doların üstü
Dünya Bankası’nın 1 Temmuz 2023 tarihinde açıkladığı yeni verilerine göre kişi başı geliri 1.135 doların altında olan ülkeler düşük gelirli, 1.136- 4 bin 465 dolar arasında olanlar alt orta, 4 bin 466- 13.845 dolar arasında olanları üst orta, 13 bin 846 dolar ve daha yüksek olanlar da yüksek gelirli ülkeler olarak sınıflandırıldı.
Buna göre Türkiye, 2022 yılındaki 10 bin 655 dolarlık kişi başına milli geliri ile orta gelir liginin, üst orta gelir alt grubunda kalmaya devam etti. Türkiye’nin 2013-2021 döneminde 2 bin 990 dolar düşen kişi başına milli geliri 2022’de önceki yıla göre 1.063 dolar artmakla birlikte, 9 yıl önceki düzeyinin 1.927 dolar altında kaldı.
Türkiye, orta gelir ligine 1955’te girmişti
Türkiye ekonomisi, kişi başı gelir bazında orta gelir grubuna 1955 yılında girdi. 50 yıl boyunca bu kategorinin “alt orta gelir” alt grubunda yer alan Türkiye, AB’den müzakere tarihi alınan ve yoğun dış kaynak akımının başladığı 2005 yılında “üst orta gelir” düzeyine yükseldi.
Bunun ardından Türkiye’nin yüksek gelirli ülkeler ligine girmesi beklentisi 
arttı ve gündem oluşturmaya başladı. Türkiye, bu sınırı en fazla, 12 bin 582 dolarlık kişi başına milli gelir düzeyine ulaştığı 2013 yılında yakınsadı. Ancak izleyen dönemde Türkiye ekonomisinde büyüme performansının yavaşlamaya başlaması ile kişi başına milli gelir gerileme sürecine girdi.
Türkiye, 2005’ten beri “üst orta” olmak üzere 70 yıla yakındır yer aldığı orta gelir grubundaki pozisyonundan, başka deyişle “orta gelir tuzağı”ndan çıkarak, üst gelir ligine yükselemedi.
Ekonomi yönetiminin 2022 sonunda hazırladığı 2023- 2025 dönemi Orta Vadeli Program’da (OVP) kişi başına milli gelir 2023 yılı için 10 bin 71 dolar, 2024 yılı için 10 bin 931 dolar ve 2025 yılı için 12 bin 91 dolar olarak hedeflenmişti.
Uluslararası Para Fonu’nun (IMF), Dünya Ekonomik Görünümü Raporu kapsamında yılda iki kez güncellediği tüm ülkeler bazında projeksiyonlara göre ise Türkiye’nin kişi başına milli gelirinin bu yılın tümünde 11 bin 932 dolar, 2024’te 12 bin 461 dolar, 2025’te 12 bin 997 dolar olacağı ve kademeli bir yükselişle 2028’de 14 bin 679 dolara çıkacağı yer alıyor. Dünya Bankası’nın ülke sınıflandırmada kullandığı bu gelir eşikleri, IMF tarafından kullanılan Özel Çekme Hakları (SDR) deflatörü ile güncelleniyor.
Bu güncelleme ile birlikte yıllık sınıflandırma eşikleri yeniden belirleniyor. Buna göre dünya ekonomisindeki gelişmeler paralelinde sınıflandırmada baz alınan eşik değerler de yükselebiliyor. Genel küresel ivmenin altında büyüyen ülkeler irtifa kaybediyor. Üst lige çıkmak için ortalamanın üzerinde büyüme performansı göstermek gerekiyor. 2024 – 2026 dönemi Orta Vadeli Program (OVP) hazırlıkları devam ederken, yeni Programda yer alacak temel makro ekonomik büyüklükler ve kişi başına milli gelir hedefleri merakla bekleniyor.
Yüksek gelir liginde 64 ülke var
Dünya Bankası’nın yeni eşik değerleri baz alındığında, IMF veri setine göre 2022 yılında yüksek gelirli ülkeler liginde 64 ülke yer alıyor. Bu ligde Lüksemburg 127 bin 580 dolarlık kişi başı geliriyle birinci sırada yer alırken, onu 106 bin 328 dolarla Norveç ve 103 bin 176 dolarla İrlanda izliyor.
İsviçre, Katar, Singapur, ABD, İzlanda, Danimarka ve Avustralya ilk onda yer alıyor. İsrail, Kıbrıs Rum Kesimi, Yunanistan, Macaristan gibi ülkelerinde bulunduğu bu ligde en son sıraları ise 15 bin dolar dolayındaki kişi başına gelirleri ile Romanya, Rusya ve Şili paylaşıyor.
Yeni eşik değere göre Arjantin ise toplamda 54 ülkenin yer aldığı üst orta gelirli ülkeler liginin ilk sırasına düşmüş bulunuyor. Türkiye bu grupta Meksika’nın ardından 13’üncü sırada geliyor. Alt orta gelirli ülkeler grubunda 51 ülke, düşük gelirli ülkeler grubunda ise 1.135 dolardan da düşük kişi başı gelire sahip 24 ülke bulunuyor.