Türk yatırımcı dövizi ucuzlayınca almayı, pahalanınca satmayı öğrendi

Genelleyerek söylersek, Türk yatırımcı artık en bilinçli yatırımı dövizde yapmaya başladı. Bu yargımız, bankalardaki döviz tevdiat hesaplarıyla sınırlı, onu vurgulayalım. Yani yastık altında tutulan dövizdeki hareketi bilme şansımız yok. Bankalardaki hesaplar, Türk yatırımcının kurlar gerilediğinde döviz aldığını, kurlarda bir yükselme olduğunda ise hemen tepki verip sahip olduğu dövizin bir kısmını elden çıkardığını gösteriyor. Bu eğilimin yastık altı döviz için de geçerli olduğunu varsayabiliriz; ancak dedik ya, bu konuda ancak tahmin yürütebiliriz, çünkü ne yastık altı dövizin tutarına ilişkin veriye sahibiz, ne de bu dövizdeki hareketin yönünü tam olarak bilme durumundayız.

Bankalardaki döviz tevdiat hesaplarının 2007 sonundan bu yana olan durumunu dolar kuruyla birlikte mercek altına aldık. DTH ve dolar bazında yaptığımız çalışma; 2007 ve 2008 yılsonlarını, 2009'da çeyrekler itibariyle durumu, 2010'da ağustos sonuna kadar ay sonu verilerini, eylülle birlikte ise haftalık gelişimi kapsıyor.

Gelişme hep zıt yönlü

2007 sonundan başlayarak önemli dönüşüm noktalarını adım adım irdeleyelim:

2007 sonunda bankalarda toplam 94.8 milyar dolar DTH bulunuyordu. Söz konusu tarihte TL, dolar karşısında  1.17 ile son yılların en değerli konumundaydı. 2008'in ikinci yarısında baş gösteren ve yıl sonunda adeta zirveye çıkan küresel krizle birlikte TL değer yitirme sürecine girdi ve 2008 yılı 1.51 dolar kuruyla kapatıldı. Kur 1.17'den 1.51'e çıkarken, döviz hesapları da 94.8 milyar dolardan 89.8 milyar dolara geriledi.

2009 yılının mart ayı sonu, TL'nin "çeyrek sonları itibariyle" dolara karşı en zayıf olduğu döneme işaret ediyor. İşte bu tarihte dolar 1.65'e yükseldi, DTH ise biraz daha gerileyerek 86.8 milyar dolara indi.

2009'un ikinci çeyreği sonuna gelindiğinde TL değer kazanmaya başlamış, yılın ilk aylarındaki eğilim geride kalır olmuştu. Haziran sonunda dolar 1.55 TL'ye indi, Türk yatırımcı hemen dövize yüklendi ve DTH 93.1 milyar dolara ulaştı.

Aynı eğilim üçüncü çeyrekte de sürdü. Kur 1.50'nin altına inmiş; 1.47'ye gerilemişti. Kur böylesine düşük bir düzeye inince yatırımcı dolara adeta hücum etti. Dolar 1.50 sınırının altında, DTH hesapları ise 100 milyar sınırın üstündeydi. Döviz hesapları eylül ayı sonunda 101.4 milyar dolara fırladı.

2009'un son çeyreğinde kayda değer bir hareket gözlenmedi. Dolar bir miktar arttı, bunun etkisiyle döviz hesapları bir miktar geriledi. Yıl, 1.51'lik dolar kuru ve 98.7 milyar dolarlık döviz tevdiat hesabıyla kapatıldı.

Bu yılki eğilim

Şubat ve mart aylarında doların artış göstermesi, anında döviz hesaplarına yansıdı. Grafikte de kolaylıkla izlenebildiği gibi, dolar arttı, DTH azaldı. Aynı eğilim mayıs ve haziranda da kendini gösterdi.

Temmuz ve ağustos sonları ile 3 ve 8 Eylül'de dolar kuru ve DTH hemen hemen hiç değişmedi. Bu dört tarihte dolar kuru 1.50-1.52 dolayında, DTH ise 97-99 milyar dolar aralığında seyretti.

17 Eylül'le birlikte kur ve DTH grafiğinde çok belirgin bir makas oluşmaya başladı.

Kur 17 Eylül'de 1.48'e indi, DTH 101.4 milyar dolara yükseldi.

Aynı eğilim 24 Eylül'de de sürdü. Kur yine 1.48'di, DTH 103.3 milyar doları buldu.

1 Ekim'e gelindiğinde makas biraz daha açıldı. Artık dolar kuru 1.44'e inmiş, DTH 105.7 milyara yükselmişti.

Ve son veriye sahip olunan 8 Ekim'de kur 1.41 düzeyine kadar geriledi, döviz hesapları ise rekor kırarak 107.8 milyar dolarlık düzeye erişti.

8 Ekim'de 107.8 milyar dolar olan döviz hesaplarının yaklaşık 70 milyar doları gerçek kişilere, 38 milyar doları ise tüzel kişilere ait bulunuyor.

Hesapların yüzde 60'ı dolar

Döviz hesaplarının yaklaşık yüzde 60'ı Amerikan Doları cinsinden. Bu oran, hemen hemen tüm tarihler için geçerli. Hesapların yüzde 38 kadarı euro cinsinden, yüzde 2 kadarı ise diğer dövizler cinsinden tutuluyor.

Kuşkusuz dolar-euro paritesindeki oynama da toplam döviz hesabının düzeyini etkileyebiliyor. 24 Eylül'den 8 Ekim'e kadar olan dönemde euro cinsi döviz hesaplarının tutarı azaldığı halde, bu hesapların dolar karşılığı paritedeki oynama yüzünden artış gösterdi. Bankalarda 24 Eylül'de yaklaşık 30 milyar euro DTH vardı ve bu tutarın karşılığı 40.2 milyar dolardı. 8 Ekim'e gelindiğinde euro cinsi DTH tutarı 29.3 milyara indi, ancak bunun dolar karşılığı 40.8 milyara yükseldi.