Türk uluslararası gemi siciline kayıtlı gemilerin işletilmesinden ve dev

Yolcu ve gezinti gemileri, yatlar ve diğer deniz taşıtları için, mevcut yasal düzenlemelerde 3 ayrı sicil tutulması ve bu araçların bu sicillere kaydedilmesi öngörülmüştür. Bunlar şunlardır;

- Milli Gemi Sicili (6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu'nun 839'uncu ve diğer maddelerinde öngörülen gemi sicili),

- Türk Uluslar arası Gemi Sicili (21.12.1999 tarih ve 23913 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 4490 numaralı Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu'na göre oluşturulan sicil)

- Bağlama Kütüğü (16.05.2009 tarih ve 27230 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan "Denizcilik Müşteşarlığı'nın Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun" ile 491 sayılı Denizcilik Müşteşarlığı'nın Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnameye eklenen 12 madde uyarınca oluşturulan sicil)

4490 numaralı Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu'nun 2. maddesinde ;

-Gemi: Ticari amaçla kullanılan her türlü yük, yolcu ve açık deniz balıkçı gemileri,

- Yat: Yat tipinde inşa edilmiş, gezi ve spor amacıyla yararlanılan, taşıyacakları yatçı sayısı otuzaltıyı geçmeyen, yük ve yolcu gemisi niteliğinde olmayan, turizm şirketi envanterinde kayıtlı ve tonilato belgelerinde "Ticari Yat" olarak belirtilen deniz araçları

olarak tanımlanmıştır.

Anılan tanımlarda ticari amaçla kullanılanlar belirtilmektedir. Dolayısıyla,  Türk Uluslararası Gemi Sicili'ne tescil edilecek gemiler ve yatlar ticari amaçla işletilen gemi ve yatlardır.

Ayrıca, 4490 sayılı Kanun'un yayımlandığı tarihte Milli Gemi Sicili'ne kayıtlı bulunan ve 4490 sayılı Kanun'un 1. ve 2. maddesi kapsamındaki bütün gemiler ve yatlar ile yurt içinde inşa edilen gemiler ve yatlar da Türk Uluslararası Gemi Sicili'ne tescil ettirilebilmektedir. Türk Uluslararası Gemi Siciline tescil edilecek gemiler ve yatlar

Türk Uluslararası Gemi Sicili'ne aşağıdaki gemiler ve yatlar talep üzerine tescil edilmektedirler:

a) 4490 sayılı Kanun'un yürürlüğe girdiği tarihte Milli Gemi Siciline kayıtlı bulunan kanunun 1'inci ve 2'nci  maddesi kapsamındaki bütün gemiler ve yatlar.

b) Yurt içinde inşa edilen gemiler ve yatlar.

c) Yurt dışından ithal edilecek 3.000 DWT'nin (yolcu gemileri ile özel maksatlı, özel yapılı gemilerde ise 300 grostonun) üzerindeki gemiler.

Öte yandan, Denizcilik Müşteşarlığı'nın Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname'ye eklenen ve 30.06.2009 tarihinde yürürlüğe giren "Ek Madde 12'de açıklandığı üzere;

- Türk Uluslararası Gemi Siciline tescilli olanlar ve

- Milli Gemi Siciline tescili zorunlu olanlar

dışındaki ticari veya özel kullanıma mahsus gemi, deniz ve iç su araçlarının maliki veya işletenleri ise, Denizcilik Müşteşarlığı'nca liman başkanlıkları bünyesinde oluşturulacak bağlama kütüğüne gemi, deniz ve iç su araçlarını kaydettirmek zorundadırlar.

4490 numaralı Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu'nun 12. maddesinde " Bu kanun uyarınca oluşturulan Türk Uluslararası Gemi Siciline kayıtlı gemilerin ve yatların işletilmesinden ve devrinden elde edilen kazançların gelir ve kurumlar vergileriyle fonlardan istisna olduğu hükme bağlanmıştır.

İstisnanın kapsamı

Anılan hükme göre, 4490 sayılı Kanun'la oluşturulan Türk Uluslararası Gemi Siciline kayıtlı gemilerin ve yatların işletilmesinden elde edilen kazançlar, faaliyetin gelir vergisi mükelleflerince (dar mükellefler dahil) yapılması halinde gelir vergisinden, kurumlar vergisi mükelleflerince (dar mükellefler dahil) yapılması halinde kurumlar vergisinden; Türk Uluslararası Gemi Sicili'ne kayıtlı gemilerin devrinden elde edilecek kazançlar da gelir ve kurumlar vergisinden istisna olacaktır.

Bu istisna, gerçek ve tüzel kişilerin Türk Uluslararası Gemi Sicili'ne kayıt ettirdikleri gemilerin ve yatların işletilmesinden ve devrinden elde ettikleri kazançları ile sınırlıdır. Ancak, Türkiye'de inşa edilen gemi ve yatlardan anılan sicile kayıtlı olanların işletilip işletilmediğine bakılmaksızın, devrinden elde edilen kazançlar da istisna kapsamında değerlendirilecektir.

Türk Uluslararası Gemi Sicili'ne kayıtlı gemilerin ve yatların otel veya restoran işletmeciliğinde (yüzer otel veya restoran) kullanılması durumunda ise, 1 Seri Nolu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği'nde belirtildiği üzere, Mali İdare bu faaliyeti gemi işletmeciliği faaliyeti kapsamında değerlendirmemekte ve elde edilen kazançların söz konusu istisnalardan yararlandırılmasının mümkün olmadığını belirtmektedir.

İstisna kazanç tutarının tespiti

İstisnanın uygulanabilmesi için gemilerin işletilmesinden ve devrinden elde edilen hasılattan, bu faaliyetlere ilişkin giderlerin düşülmesi suretiyle istisna kazancın tespiti gerekir.

Türk Uluslararası Gemi Sicili'ne kayıtlı gemilerin işletilmesi sonucunda zarar doğması halinde, bu zararın diğer faaliyetlerden elde edilen kazançlardan indirilmesi mümkün değildir. Aynı şekilde, gemiye ait amortisman ve itfa payları da dahil olmak üzere bu faaliyet için yapılan giderler, istisna kapsamı dışında elde edilen kazançlardan indirilemeyecektir.

Münhasıran Türk Uluslararası Gemi Sicili'ne kayıtlı gemilerle yapılan deniz taşımacılığı faaliyetlerinden elde edilen kazançlar ile bu gemilerin devrinden doğan kazançlar istisnaya konu olacağından, anılan faaliyetler nedeniyle doğan alacaklara ilişkin kur farkı ve vade farkı gelirlerinin de kurumlar vergisinden istisna edilmesi mümkün bulunmaktadır. Ancak, anılan sicile kayıtlı gemilerle yapılan deniz taşımacılığı ile bu gemilerin devrine ilişkin faaliyetlerle ilişkili olmaksızın elde edilen kur farkı, vade farkı gelirleri ile faiz, repo ve benzeri faaliyet dışı gelirler için söz konusu istisna uygulanmayacaktır.

İstisnadan yararlanılabilmesi için kayıtların, istisna kazanç ile diğer faaliyetlerden elde edilen kazanç ayrımının yapılmasını sağlayacak şekilde tutulması gerekmektedir.

Müşterek genel giderlerin dağıtımı

Mükelleflerin, Türk Uluslararası Gemi Sicili'ne kayıtlı gemilerin işletilmesi faaliyetinin yanı sıra başka faaliyetlerinin de bulunması halinde, varsa müşterek genel giderlerin bu faaliyetlerden elde edilen hasılata orantılı olarak dağıtılması suretiyle kazanç tespitinin yapılması gerekmektedir.

İstisna kapsamındaki kazançların dağıtılması

Kurumların, Türk Uluslararası Gemi Sicili'ne kayıtlı gemilerin ve yatların işletilmesinden ve bunların devrinden elde ettiği kazançların, kâr payı olarak dağıtılması halinde, kurum kazancının tamamen veya kısmen gemi ve yatların işletmeciliğinden elde edilip edilmediğine bakılmaksızın, gerçek kişi ortaklara dağıtılan kâr payları üzerinden Gelir Vergisi Kanunu'nun 94'üncü maddesinin birinci fıkrasının (6) numaralı bendinin (b) alt bendine göre vergi kesintisi yapılması gerekmektedir. Ancak, tam mükellef kurumlar vergisi mükelleflerine dağıtılan kâr payları üzerinden vergi kesintisi yapılmayacak, anılan kurumlarca elde edilen kâr payları iştirak kazançları istisnasından yararlanacaktır.

İhtiyaç fazlası malzemenin satılması halinde istisna uygulaması

Türk Uluslararası Gemi Sicili'ne kayıtlı gemilere ait ihtiyaç fazlası malzeme ve sabit kıymetlerin, deniz taşımacılığı faaliyetinin yürütülebilmesi için gemide bulunması zorunlu olan malzeme ve sabit kıymetlerden olması halinde, bunların devrinden elde edilen kazançlar istisnadan yararlanabilecektir.

Time-charter işletmeciliği

Deniz taşımacılığında, zamana veya yüke bağlı olarak geminin tamamını veya bir kısmını taşıtana tahsis etmek suretiyle yük ve eşya taşıma taahhüt sözleşmeleri kapsamında yapılan "Time-Charter İşletmeciliği" gemi işletmeciliği faaliyeti kapsamında değerlendirileceğinden, söz konusu faaliyetlerden elde edilen kazançların kurumlar vergisinden istisna edilmesi gerekmektedir.

Ancak, uluslararası gemi siciline kayıtlı gemilerin zamana ve yüke bağlı olmaksızın doğrudan kiraya verilmesi durumunda gemi işletmeciliği faaliyetinden söz edilemeyeceğinden elde edilen kira gelirine istisna uygulanmayacaktır.

Diğer Konular

Yukarıda açıklanan gelir ve kurumlar vergisi istisnası yanı sıra, 4490 sayılı Kanunu'n 12'inci maddesinde; Türk Uluslararası Gemi Sicili'nde kayıtlı gemilerde ve yatlarda çalışan personele ödenen ücretlerin de gelir vergisi  ve fonlardan müstesna olduğu hükme bağlanmıştır. Dolayısıyla, bu gemi ve yatlarda çalışan personele ödenen ücretler de gelir vergisine tabi değildir. (Bağlama Kütüğü' ne kayıtlı gemilerde ve yatlarda çalışan personele ödenen ücretler ise gelir vergisine tabidir.)

Keza, anılan madde hükmü uyarınca, Türk Uluslararası Gemi Sicili'ne kaydedilecek gemilere ve yatlara ilişkin alım, satım, ipotek, tescil, kredi ve navlun mukaveleleri; damga vergisine, harçlara, banka ve sigorta muameleleri vergisine ve fonlara tâbi tutulmazlar. Ancak, Türk Uluslararası Gemi Sicili'ne kayıtlı gemilerin ve yatların sahiplerinden, anılan maddede belirtilen, kayıt harcı ve yıllık tonaj harcı ayrıca tahsil olunur.

Düzeltme

Geçen haftaki "Limited Şirket Ortaklarının Şirketten Gelirleri ve Vergileme" konulu yazımızın "ortakların şirkete borç vermeleri" alt başlıklı kısmında; yanlışlıkla, ortağa ödenen faiz tutarı üzerinden %10 gelir vergisi stopajı yapılması gerektiği belirtilmiştir. Halbuki, gerçek kişi ortak tarafından şirkete verilen borç karşılığında alınan faiz GVK'nın 75. maddesinin iki numaralı fıkrasının 6 nolu bendi kapsamında "alacak faizi" olarak değerlendirilmekte olup, bu faiz ödemesi üzerinden vergi tevkifatı yapılmamaktadır. Ancak, bu menkul sermaye iradını elde eden gerçek kişi ortağın, 2010 yılı içinde elde edilen gelirin 1.090;00 TL'yi aşması halinde bu gelirini, elde edildiği yıla ilişkin Gelir Vergisi Beyannamesi ile beyan edip, hesaplanacak gelir vergisini ödemesi gerekmektedir.