Türk sermayesinin yatırımda gözdesi üç ülke
Türk girişimciler yılın ilk çeyreğinde yurt dışına 1 milyar 488 milyon dolarlık doğrudan sermaye yatırımı gerçekleştirdi. Hollanda, üç ayda 384 milyon dolarla Türklerin yatırımda gözdesi olmaya devam etti. Bu ülkeyi 312 milyon dolarla ABD, 155 milyon dolarla İngiltere izledi.
Son yıllarda Türkiye’ye doğrudan yabancı sermaye yatırımında azalma, yurt dışına Türk sermaye göçünde hızlanma yaşanırken, Türk yatırımlarının büyük bölümünü Hollanda, ABD ve İngiltere olmak üzere başlıca üç ülke çekiyor. Merkez Bankası’nın ödemeler dengesi verilerine göre Türk girişimciler ilk üç ayda çeşitli ülkelerde toplam 1 milyar 488 milyon dolar tutarında yeni doğrudan sermaye yatırımına gittiler.
Söz konusu yatırımlar geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 12,6 arttı. Geçen yıl ilk çeyrekte 375 milyon, yılın tümünde 1 milyar 395 milyon dolar Türk yatırımı çeken Hollanda, bu yıl ilk çeyrekte de 384 milyon dolarla yerli girişimcilerin gözdesi olmaya devam etti. Üç ayda yurt dışına gerçekleşen doğrudan sermaye yatırımının yüzde 25,8’i bu ülkeye yapıldı. Yatırım tutarında bu ülkeyi 312 milyon dolar ve yüzde 21 payla ABD, 155 milyon dolar ve yüzde 10,4 payla İngiltere izledi.
Buna göre üç ayda yurt dışına yapılan toplam doğrudan sermaye yatırımının yüzde 57,2 ile yarıdan fazlası üç ülkeye gitti. Aynı dönemde Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) 105 milyon, Almanya 71 milyon, İtalya 61 milyon, Yunanistan 58 milyon, İsviçre 37 milyon, Lüksemburg 33 milyon, İspanya 24 milyon dolarla Türklerin en çok yatırım yaptığı ilk on ülke arasında yer aldı. On ülkenin toplam Türk yatırımlarındaki payı yüzde 83,3 oldu.
475 milyon dolarlık tasfiye
Ocak-mart döneminde Türk yatırımcıların yurt dışında var olan sermaye yatırımlarında 475 milyon dolarlık da tasfiye gerçekleşti. Tasfiyeler düşünce bu dönemde doğrudan sermaye yatırımı için yurt dışına aktarılan net tutar, 1 milyar 13 milyon dolarla, geçen yılın aynı dönemindeki tutarın yüzde 22 altında gerçekleşti. İlk çeyrekte Türk firmalarının yurt dışı grup şirketlerine açtığı krediler ve diğer plasmanları da dahil edildiğinde ise Türklerin bu dönemde doğrudan sermaye yatırımları kapsamında transfer ettiği toplam sermaye tutarı 1 milyar 191 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti.
En çok yatırım gayrimenkul sektörüne
Ocak-mart döneminde Türklerin yurt dışında en fazla yatırım yaptıkları alan 597 milyon dolarla gayrimenkul sektörü oldu. Türklerin yabancı ülkelerde gayrimenkul alımları da bu hacme dahil bulunuyor. Bu sektörü 217 milyon dolarlık yatırımla inşaat izledi.
Toptan ve perakende ticaret, ulaştırma, turizm, finans, bilgi ve iletişim, eğitim, kültür, sağlık ve diğer alt sektörlerle birlikte hizmetler alanındaki yatırımların toplam hacmi 1 milyar 89 milyon dolarla üç ayda yurt dışında gerçekleşen toplam Türk yatırımının üçte ikisini oluşturdu. Aynı dönemde madencilik ve taş ocakçılığına 211 milyon ve imalat sanayiine 120 milyon dolar olmak üzere Türklerin sınai sektörlere yaptıkları yatırımların hacmi de 398 milyon dolara ulaştı. Yılın ilk çeyreğinde yabancı girişimciler ise doğrudan sermaye yatırımı için toplam 1 milyar 218 milyon dolar getirdiler. Yabancı sermaye yatırımlarında geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 16,7’lik bir artış yaşandı.
Ancak üç aylık dönemdeki yabancı sermaye yatırımı, aynı dönemde yurt dışına gerçekleşen Türk sermaye yatırımının altında kaldı. Bu dönemde yabancıların Türkiye’deki mevcut yatırımlarında gittikleri 424 milyon dolarlık tasfiye düşülünce üç aydaki net doğrudan yabancı sermaye yatırım girişi, 794 milyon dolar olarak gerçekleşti. Tasfiyeler sonrası net yabancı doğrudan sermaye yatırımı ilk çeyrekte geçen yılın aynı dönemindekinin yüzde 18,1 altında gerçekleşti.
Gayrimenkulle 1,5 milyar dolar
Aynı dönemde yabancı yatırımcılar Türkiye’deki grup şirketlerine açtıkları kredilerden 112 milyon dolarlık geri dönüş sağladı. Yabancılara gayrimenkul satışlarından elde gedilen döviz girişi ise yüzde 41,9 düşüşle 796 milyon dolarda kaldı. Böylece grup içi aktarmalar dahil net “sermaye yatırımları” ile taşınmaz alımı toplamında üç aydaki yabancı doğrudan yatırım girişi 1 milyar 478 milyon dolarla geçen yılın aynı dönemindeki tutarın yüzde 43,4 altında gerçekleşti.
“Doğrudan sermaye” yatırımı ve gayrimenkul alımlarından oluşan toplam yabancı doğrudan yatırım tutarından, bu amaçlarla giden toplam Türk sermayesi düşülünce, bu alandan ülke ekonomisine ilk çeyrekteki net girişin sadece 287 milyon dolar olduğu bulundu. Bu tutar geçen yılın aynı döneminde 1 milyar 186 milyon dolar olmuştu. Buna göre ilk çeyrekte doğrudan yatırımlar cephesinde gerçekleşen net döviz girişinin cari açığın finansmanına katkısı çok düşük kaldı.
Cari açık finansmanına katkı azaldı
Tesis kurma, satın alma, modernize etme yoluyla, üretim ve ihracat yapan; istihdam yaratan, teknoloji transfer eden, ulusal ekonomiye zincirleme ve devamlı etki ile milli gelir büyümesine katkı veren “doğrudan sermaye yatırımları” ile satış bazında bir seferlik katkı sunan gayrimenkul alımlarından oluşan toplam yabancı doğrudan yatırım tutarı, ödemeler dengesinde “net yükümlülük oluşumu” olarak adlandırılıyor.
Türk sermayesinin aynı amaçlarla yurt dışına yaptığı yatırımlar ise Türkiye’nin “net varlık edinimi”ni oluşturuyor. Net yükümlülük oluşumundan net varlık edinimi düşüldüğünde bulunan tutar ise doğrudan yatırımlar cephesinden cari açığın finansmanına gelen net katkı tutarını gösteriyor. Ay sonları itibarıyla yıllıklandırılmış veriler, son bir yılda cari işlemler açığında hızla küçülme yaşanırken, doğrudan yatırımlar cephesinden gelen finansman katkısının da düştüğüne işaret ediyor.
Buna göre Mart 2023 sonu itibarıyla 52,6 milyar dolar olan “yıllık” cari açık bu yıl aynı tarihte 31,2 milyar dolara inerken, doğrudan yatırımların açığı kapama oranı da yüzde 17,5’den yüzde 12’ye düştü. Aylar itibarıyla yıllıklandırılmış tutarlara göre doğrudan yatırımlar cephesinden sağlanan net döviz girişinin yıllık cari açığın finansmanına katkısı bu dönemde Ekim sonu itibarıyla yüzde 9,5’e kadar indikten sonra, izleyen dönemde yeniden yükseldi, bu yıl şubatta yüzde 14 olurken, martta yüzde 12’ye geriledi ve bir yıl önceki düzeyinin altında kalmaya devam etti.