Türk Parası ve dövizle ilgili düzenlemeler
Bilindiği üzere; ülkemizde kambiyo mevzuatı 80’li yıllarda önemli değişikliklere uğramıştır. 1567 sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında Kanun'da yapılan değişlikliklerle ve anılan kanun hükümlerine istinaden 1989 yılında yürürlüğe konulan Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararla ve buna dayanılarak çıkartılan tebliğler ve Merkez Bankası Genelgeleri ile serbest piyasa ekonomisi dikkate alınarak serbesti getirilmiş ve “ekonomik suça ekonomik ceza” ilkesi çerçevesinde düzenlemeler yapılmıştır.
Türk Parası'nın kıymetini korumak amacıyla;
•Türk parasının yabancı paralar karşısındaki değerinin belirlenmesine,
•Döviz ve dövizi temsil eden belgelere (menkul değerler ve diğer sermaye piyasası araçları dahil) ilişkin tüm işlemler ile dövizlerin tasarruf ve idaresine,
•Türk parası ve Türk parasını temsil eden belgelerin (menkul değerler ve diğer sermaye piyasası araçları dahil) ithal ve ihracına,
•Kıymetli maden, taş ve eşyalara ilişkin işlemlere,
•İhracata,
•İthalata,
•Özelliği olan ihracat ve ithalata,
•Görünmeyen işlemlere,
•Sermaye hareketlerine,
ilişkin kambiyo işlemlerine ait düzenleyici, sınırlayıcı esaslar 32 sayılı Karar ile tayin ve tespit edilmiştir.
11 Haziran 2015 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan ve aynı gün yürürlüğe giren 2015/7603 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar’ın 3. , 4. ve 13. maddelerinde bazı değişiklikler yapılmıştır:
Türk parası
Anılan kararın “Türk Parası” başlığı altında yer alan 3. maddesinde; daha önce Türk parası ve Türk parasıyla ödemeyi sağlayan belgelerin yurttan ihracı için var olan esaslar (Türkiye’de yerleşik kişiler ile yurt dışında yerleşik kişilerin bankalar ve özel finans kurumları vasıtasıyla yurt dışına serbestçe para gönderebilecekleri, yolcuların beraberlerinde en çok 5 bin ABD Doları karşılığı Türk parasını yurt dışına çıkarmalarının serbest olduğu gibi) yerine, yapılan değişiklikle, Türk parası ve Türk parasıyla ödemeyi sağlayan belgelerin ihracının serbest olduğu belirtilmiş, ancak 25 bin TL'yi aşan Türk parasının başbakanlıkça belirlenecek esaslar dahilinde yurt dışına çıkarılabileceği düzenlemesi yapılmıştır. Yapılan değişiklik sonrası düzenlemelere göre;
a) Türk parası ve Türk parasıyla ödemeyi sağlayan belgelerin yurttan ihracı ve yurda ithali serbesttir.
b) Dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye'de Türk parası ile ödeme, tahsilat ve tevdiatta bulunmaları serbesttir.
c) Bankalar, ithalat, ihracat ve görünmeyen işlemler dışındaki yurt dışına yapılan 50 bin ABD Doları karşılığını aşan Türk Lirası transferlerine ilişkin bilgileri, transfer tarihinden itibaren 30 gün içinde başbakanlıkça belirlenecek mercilere bildirirler.
d) 25 bin TL’yi aşan Türk parasının yurt dışına çıkarılması Başbakanlıkça belirlenecek esaslar dahilinde yapılır.
Döviz
Anılan kararın “Döviz” başlığı altında yer alan 4. maddesinde ise; daha önce Türkiye’ye döviz ithalinin serbest olduğu yer alırken, döviz ihracının ancak bankalar aracılığıyla yapılması halinde serbest olduğu, yolcuların ise 5 bin ABD Doları veya eşitine kadar efektifi yurtdışına çıkartabilecekleri belirtilirken, yapılan değişiklikle yurttan döviz ihracının serbest olduğu belirtilmiş, ancak 10 euro veya eşitini aşan efektifin başbakanlıkça belirlenecek esaslar dahilinde yurt dışına çıkarılabileceği ifade edilmiştir. Yapılan değişiklik sonrası düzenlemelere göre;
a) Yurda döviz ithali ve yurttan döviz ihracı serbesttir.
b) Türkiye'de yerleşik kişilerin
•Beraberlerinde döviz bulundurmaları,
•Bankalar, yetkili müesseseler, PTT, kıymetli maden aracı kuruluşları ile yurt dışında döviz alım satımına yetkili kuruluşlardan döviz satın almaları ve bunlara döviz satmaları,
•Dövizleri bankalarda açacakları döviz hesaplarında tutmaları,
•Dövizleri efektif olarak kullanmaları,
•Dövizleri bankalar vasıtasıyla yurt içinde ve yurt dışında tasarruf etmeleri
serbesttir.
c) Türkiye'de yerleşik kişilerin, dışarıda yerleşik kişilerden, Türkiye'de yapacakları
işlemler nedeniyle döviz kabul etmeleri serbesttir.
d) Dışarıda yerleşik kişiler; bankalar, yetkili müesseseler, PTT, kıymetli maden
aracı kuruluşları ve aracı kurumlarla döviz alım ve satımı yapabilirler.
e) Türkiye'de yerleşik kişiler ile dışarıda yerleşik kişilerin, bankalar vasıtasıyla yurt
dışına döviz transfer ettirmeleri serbesttir. (Başbakanlık yurt dışına döviz transferi
yapılabilecek diğer kuruluşları belirlemeye yetkilidir.)
Bankalar, ithalat, ihracat ve görünmeyen işlemler dışındaki yurt dışına yapılan 50 bin ABD Doları ve eşiti dövizi aşan transferlere (Döviz tevdiat hesaplarından yapılan transferler dahil) ilişkin bilgileri, transfer tarihinden itibaren 30 gün içinde Başbakanlıkça belirlenecek mercilere bildirirler.
f) 10 bin euro veya eşitini aşan efektifin yurt dışına çıkarılması Başbakanlıkça belirlenecek esaslar dahilinde yapılır.
Yukarıdaki düzenlemelerde geçen “Türkiye'de yerleşik kişiler” tanımı; yurt dışında işçi, serbest meslek ve müstakil iş sahibi Türk vatandaşları dahil Türkiye'de kanuni yerleşim yeri bulunan gerçek ve tüzel kişileri, “Dışarıda yerleşik kişiler” tanımı ise; Türkiye'de yerleşik sayılmayan gerçek ve tüzel kişileri ifade eder.
Keza, yukarıdaki düzenlemelerde geçen “Türk parası ile ödemeyi sağlayan belgeler”; Türk parası ile ödemede bulunmayı sağlayan ticari ve adi senetler, kredi mektubu, kredi kartı, seyahat çekleri, havale, mektup gibi her türlü belge ve vasıtaları, “Efektif”; Banknot şeklindeki bütün yabancı ülkeler paralarını, “Döviz (kambiyo)” ise; efektif dahil yabancı parayla ödemeyi sağlayan her nev'i hesap, belge ve vasıtaları iade eder.
Türkiye’den gidecek yerli sermaye
Anılan kararın 13. maddesinde; Türkiye'de yerleşik kişilerin, yurt dışında yatırım yapmak veya ticari faaliyette bulunmak amacıyla şirket kurmaları, ortaklığa katılmaları ve şube açmaları için, nakdi sermayeyi bankalar aracılığıyla, ayni sermayeyi ise gümrük mevzuatı hükümleri çerçevesinde ihraç etmelerinin serbest olduğu; Türkiye'de yerleşik kişilerin yurt dışında irtibat bürosu, temsilcilik ve benzerlerini kurmaları ve bunların kuruluş masrafları ile faaliyet giderlerinin bankalarca transferinin serbest olduğu düzenlemesi yer almış ve bu işlemlere aracılık eden bankaların ve gümrük idarelerinin Hazine Müsteşarlığı'na 30 gün içinde bildirimde bulunmak zorunda oldukları belirtilmişti.
Anılan maddenin bildirim zorunluluğuna ilişkin kısmında yapılan değişiklikle; bankalar ve gümrük idarelerinin bu işlemleri, her bir işlem tarihinden itibaren 30 gün içinde Hazine Müsteşarlığı'nın yanı sıra Ekonomi Bakanlığı'na da bildirmek zorunda oldukları belirtilmiştir.