Türk halkı saniyede 260 bin TL vergi ödüyor

Merkezi yönetim bütçe­sinin yüklü faiz öde­meleri ve diğer kamu harcamalarının etkisiyle rekor düzeyde açık verdiği yılın ilk çey­reğinde Türk halkı saniyede orta­lama 260 bin lira dolayında vergi ödedi.

Hazine ve Maliye Bakanlığı ve­rilerine göre ocak-mart dönemin­de toplam vergi tahakkuku 3 tril­yon 332 milyar 601 milyon 139 bin 795 lira 85 kuruş oldu. 90 gün­lük dönemdeki tahsilat ise bunun yüzde 60,7’si kadar olmak üzere 2 trilyon 22 milyar 726 milyon 104 bin 919 lira 95 kuruş olarak ger­çekleşti. Buna göre bu dönemde fiilen ortalama olarak günde 22 milyar 474 milyon 724 bin 499 li­ra 11 kuruş, saatte 936 milyon 447 bin 270 lira 80 kuruş, dakikada 15 milyon 607 bin 454 lira 51 kuruş ve saniyede 260 bin 124 lira 24 ku­ruş vergi toplandı.

Her 100 TL’nin 72’si tüketiciden

Pastada en büyük dilimi tüke­timden alınan KDV, ÖTV gibi ‘do­laylı’ vergilerin oluşturması ne­deniyle var olan vergi adaletsiz­liği, gelir vergisi mükelleflerinin önceki takvim yılına ilişkin be­yanname dönemi olan mart ayını da kapsayan bu yılın ilk üç ayında da devam etti.

Ocak-mart döneminde tah­sil edilen verginin 1 trilyon 450,2 milyar liralık bölümü tüketimden alınan dolaylı vergilerden, 572,5 milyar lirası ise gelir, kâr ve ser­vetten alınan ‘doğrudan’ vergi­lerden geldi. Buna göre üç aylık dönemde toplanan her 100 lira­lık verginin 71,7 lirasını tüketici­ler öderken, gelir, kâr ve servet­ten alınan ‘doğrudan’ vergilerin pastadaki payı yüzde 28,3’te kal­dı. Başka deyişle toplam tahsila­tın dörtte üçe yakını yurttaşların tükettiği mal ve hizmetlere öde­diği, fiyatın içinde yer alan ‘dolay­lı’ vergilerden; yaklaşık dörtte bi­ri ise gelir sahipleri ve holdingler dahil kâr elde eden kurumlar ile servet sahiplerinden alınan doğ­rudan vergilerden elde edildi.

Üç ayda 705,5 milyar liralık KDV

Dolaylı vergiler içinde en yay­gını olan ve istisnalar hariç tüm mal ve hizmetlerden alınan Kat­ma Değer Vergisinde (KDV) üç aylık tahsilat, gelir ve kurumlar vergisi ile mülkiyetten alınan do­laylı vergilerin toplam tutarını 133 milyar lira aştı.

Ocak-mart döneminde dahil­de üretilen malların satışından 351,7 milyar lira, ithal ürünler­den de 353,8 milyar lira KDV tah­sil edildi. Böylece üç aydaki top­lam KDV tahsilatı 705,5 milyar liraya ulaştı. Ocak-mart döne­mindeki toplam vergi gelirinin yaklaşık yüzde 35’i, dahilde ve it­halden alınan KDV’den sağlandı. Geçen yılın aynı dönemine göre dahilde KDV tahsilatında yüzde 58,5, ithalden alınan KDV’de yüz­de 16,8 artış yaşandı.

ÖTV’den 393,6 milyar TL

Otomobiller, akaryakıt, alkol ve tütün ürünleri, parfümler, lüks elektronik eşyalar, mücevherler ve bazı plastik eşya gibi ürünler­den alınan Özel Tüketim Vergi­sinde (ÖTV) yılın ilk üç ayında­ki tahsilat da 393,6 milyar liraya ulaştı ve toplam vergi gelirinin yaklaşık beşte birini oluşturdu.

ÖTV gelirinin en büyük bölümünü oluşturan sıfır motorlu taşıt satışlarından alı­nan ÖTV’de ilk üç aydaki tahsi­lat, 141,4 milyar lira oldu. Aynı dö­nemde benzin, mazot gibi akar­yakıtlar ile doğal gazdan alınan 104,7 milyar, tütün mamulleri tü­ketiminden 93,7 milyar, alkollü iç­ki satışlarından 25,3 milyar, kola­lı gazoz tüketenler 3,5 milyar lira ÖTV alındı. Bu dönemde dayanık­lı tüketim malları ile ÖTV’ye tabi diğer ürünlerin satışlarından el­de edilen toplam ÖTV geliri de 25 milyar liraya yaklaştı.

Böylece iki ana dolaylı vergi ka­lemi olan KDV ve ÖTV’de üç ay­lık tahsilat 1 trilyon 99,1 milyar lira ile toplam pastanın yüzde 54,3’ünü oluşturdu.

Bankacılık işlemlerinden 123 milyar

Yılın ilk üç ayında diğer dolay­lı vergilerde tahsilat, Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi’n­de (BSMV) yaklaşık 123 milyar, ehliyet, pasaport gibi resmi ev­raktan alınan harçlardan 78,4 milyar, Damga Vergisi’nde 51,4 milyar, Şans Oyunları Vergisi’n­de 12,5 milyar, Özel İletişim Ver­gisi’nde yaklaşık 10 milyar, Diji­tal Hizmet Vergisi’nde 5 milyar, Konaklama Vergisi’nde 1,2 mil­yar lira olarak gerçekleşti. İthal ürünlerden üç ayda alınan 51,4 milyar liralık Gümrük Vergisi de nihai tüketiciye yansıdı.

Geçen yılın aynı dönemine gö­re BSMV’de yüzde 87,8, Özel İleti­şim Vergisi’nde yüzde 68,2, Dam­ga Vergisi’nde yüzde 58, harç ge­lirlerinde yüzde 55,8 Gümrük Vergisi’nde yüzde 45,4, Konakla­ma Vergisi’nde yüzde 40,1, Diji­tal Hizmet Vergisi’nde yüzde 30,6, Şans Oyunları Vergisi’nde yüzde 20,9artış yaşandı.

Gelir vergisi ücret-maaştan

Doğrudan vergiler kapsamın­da Gelir Vergisi mükelleflerinden üç ayda yapılan tahsilat 501,4 mil­yar lira ile toplam vergi pastasının yüzde 24,8’ini oluşturdu. Ancak bunun 469,2 milyar lira ile tama­mına yakınını memur maaşları ve özel sektör çalışanlarının ücretle­ri üzerinden kaynağından yapılan Gelir Vergisi Tevkifatı oluşturdu.

Ticari kazanç, zirai kazanç, ser­best meslek kazancı, menkul ser­maye iradı ve gayrimenkul serma­ye iradı elde eden mükelleflerden beyana dayalı, basit usulde ve ge­çici nitelikte tahsil edilen toplam Gelir Vergisi geliri ise sadece 32,3 milyar lira ile toplam pastada yüz­de 1,6 pay alabildi.

Doğrudan vergilerden Kurum­lar Vergisi’nde üç aylık tahsilat ise 23,7 milyar lira ile geçen yılın aynı dönemindeki tutarın yüzde 16,1 altında kaldı. Kurumlar Ver­gisi tahsilatının toplam pastadaki payı sadece yüzde 1,2 oldu. Ancak yıllık beyanname ayı olan nisan ayında bu pay yükselecek.

Yine ‘doğrudan’ vergiler ara­sında yer alan Motorlu Taşıtlar Vergisi’nde üç aylık tahsilat 45,7 milyar lira olurken, Veraset ve İntikal Vergisi’nde 1,6 milyar ve Değerli Konut Vergisi’nde sade­ce 60,7 milyon liralık bir tahsilat gerçekleşti.

Yüksek dolaylı vergi payı neyi gösteriyor?

Ücret ve maaşla çalışanların gelir vergisi aylık bazda tevkif ediliyor, işverence kaynağından kesilerek Maliye’ye aktarılıyor. Ticari, zirai ve meslek geliri elde edenler ile geliri kira, menkul sermaye iradı veya diğer kazanç ve iratların biri veya birkaçından oluşan diğer gelir vergisi mükellefleri ise önceki takvim yılına ait gelirlerini izleyen yılın mart ayında verdikleri yıllık beyannameye göre ödüyorlar. Kurumlar vergisi mükellefi ticari, sınai ve zirai işletmelerden, izleyen yılın nisan ayında verdikleri yıllık beyannamelerde kâr beyan edilmişse, bunun üzerinden vergi tahsil ediliyor. Taşıt, konut gibi varlıklardan alınan servet vergileri de yıllık bazda iki taksit halinde ödeniyor.

Buna karşılık dolaylı vergiler tüketim mallarını satın alma sırasında fiyatın içinde yer alan orana göre kaynağından kesiliyor. Dolaylı vergi, tedarik zinciri içinde yasal yüklenicisi olan nihai tüketiciler açısından, satın alınan mal ya da hizmetin fiyatının üzerine binen ek bir ödeme anlamına geliyor. Toplam pastadaki payı yüzde 70’ler dolayında seyreden dolaylı vergiler devletin başlıca finansman kaynağı olmaya devam ediyor. Kamusal ihtiyaçlar için toplanan verginin bireylerin kazancı yerine tüketimi üzerinden belirlenmesi, aynı tüketimden gelir düzeyine bakılmaksızın herkesten aynı tutarda vergi alınması vergi adaletini bozuyor.