Turizmde hep gelir azalacak değil ya, giderde tam yüzde 45 düşüş var

2007’den 2016’ya kadar olan son on yıl... Bu on yılın ilk çeyrek gerçekleşmesi... Türkiye bu on yıllık dönem ortalamasında turizmden 100 dolar gelir elde ederken bunun üçte biri kadar, yaklaşık 33 dolar da turizm harcaması yapmış.

Harcamanın gelire oranı geçen yıl 43 dolarla zirvede. İşte bu zirveden sonra bu yıl keskin bir düşüş var. Bu yılın ilk çeyreğinde her 100 dolarlık turizm gelirine karşılık gider 29 dolarda kalmış. 29 dolar, 2007-2017 yıllarını kapsayan on bir yıllık dönemin ikinci en düşük gerçekleşmesi. Gelire göre en düşük harcamanın yapıldığı yıl ise 2012.

Giden yine gitmiş ama çok az harcamış

Merkez Bankası’nın ödemeler dengesi istatistikleri, geçen yılın ilk çeyreğinde yaklaşık 1.5 milyar dolar olan turizm giderinin bu yıl yüzde 45 azalarak 806 milyon dolarda kaldığını gösteriyor. 806 milyon dolarlık ilk çeyrek gideri, son beş yılın en düşük tutarı.

Peki turizm gideri ne oldu da böylesine düştü? Türk vatandaşları artık yurtdışına gitmediği, ekonomik zorluklar yüzünden gidemediği için mi?

Türk vatandaşı turistik amaçla yurtdışına gitmekten geri durmamış. Ama başka bir ayrıntı var, yurtdışına gidenler artık geçen yıldan çok daha az para harcıyorlar.

Türkiye İstatistik Kurumu verilerine dönelim. Geçen yılın ilk çeyreğinde yurtdışını ziyaret eden vatandaş sayısı 1 milyon 825 bin. Sayı bu yıl azalmamış, hatta 1 milyon 898 bine çıkmış.

Ama diğer yanda kişi başına harcama çok hızlı bir şekilde gerilemiş. Türk vatandaşları geçen yılın ilk çeyreğinde yurtdışında ortalama 843 dolar harcamış. Bu yılki harcama ise 451 dolara kadar düşmüş.

Zaten toplam turizm giderinde ortaya çıkan düşüş de, tümüyle kişi başına harcamadaki bu gerilemeden kaynaklanmış.

Kişi başına harcamanın böylesine hızla gerilemesinin en büyük nedeni kuşku yok ki TL’deki değer kaybı.

Geçen yılın ilk çeyrek ortalamasında dolar 2.94, euro 3.24, bir dolar ve bir eurodan oluşan sepet kur 3.09 düzeyindeydi. Bu yıl ise dolar 3.69, euro 3.93, sepet kur 3.81’e çıktı. Yani dolarda yüzde 26, euroda yüzde 21, sepet kurda yüzde 23 artış var.

Ancak, Türk vatandaşlarının harcamasındaki düşüş, kur artışından çok daha fazla. Harcamayı TL olarak ifade edersek, geçen yıl 2 bin 478 lira olan harcama bu yıl bin 664 liraya inmiş.

Turizm gelirinde durum

Bu yılın ilk çeyreğindeki turizm geliri 2.8 milyar dolar oldu. Geçen yılın aynı dönemindeki 3.4 milyar dolara göre yüzde 16 azalma var. Hem zaten bu yıl ilk çeyrekteki gelir, 2010 yılından bu yana olan dönemin en düşük geliri.

Yılın ilk çeyreğindeki turist sayısında yüzde 6 azalma vardı. Öyleyse turizm gelirinin yüzde 16 azalmış olmasını nasıl açıklayacağız?

Kolay! Yabancı turistler geçen yılın ilk çeyreğinde kişi başına 717 dolar harcamışlardı, bu yılki harcama ise yüzde 11 azalmayla 637 dolarda kaldı. (Turist başına harcama tutarının nasıl seyrettiğine bu köşede 2 Mayıs’ta detaylı olarak yer vermiştik.)

Dolayısıyla hem turist sayısının azalması, hem de kişi başına daha az harcama yapılıyor olması ilk çeyrekteki turizm gelirinin yüzde 16 azalması sonucunu doğurdu.

Net gelir şimdilik artıyor

Brüt turizm geliri 2013, 2014 ve 2015 yıllarının ilk çeyreklerinde 4 milyar dolar civarında seyretti. Geçen yılki gelir 3.4 milyar dolara indi, bu yıl ise 2.8 milyarda kalındı. Ne var ki, söz konusu yıllardaki turizm gideri de yüksekti. Özellikle geçen yıl 3.4 milyarlık gelire karşılık 1.5 milyarlık gider oluşmuş ve net turizm geliri 1.9 milyarda kalmıştı.

Bu yıl turizm gideri, gelirden çok daha hızlı azalınca net gelirde artış kaydedildi. Bu yılın ilk çeyreğindeki net turizm geliri geçen yıla göre yaklaşık 100 milyon dolar daha fazla gerçekleşti ve 2 milyar doları aştı.

Ne var ki yılın tümünde net turizm gelirinin geçen yılın üstünde gerçekleşeceğine pek ihtimal verilmiyor. Geçen yılın tümündeki net gelir (gelirgider) yaklaşık 14 milyar dolardı. Bu yılki brüt gelirin en iyi ihtimalle 14-15 milyar dolara kadar ineceği kaygısı var. Gider geçen yılki 4.8 milyarın yarısında kalsa bile net gelir şu durumda yine en iyi ihtimalle 12.5 milyar (15 milyar-2.5 milyar) dolayında gerçekleşecek demektir. Bu da geçen yılki net gelir olan 14 milyar doların altında kalınacağı anlamına gelir.