Turizmde 5 adımla 135 milyar dolarlık geliri yakalayabiliriz
Türkiye Turizm Yatırımcılar Derneği'ne (TTYD) göre, yatırım ve dönüşüm projeksiyonunda yapılacak bazı düzenlemelerle 2033'te 135 milyar dolar turizm geliri hedefi tutacak. Ancak finansman çeşitliliği, dönüşüme katkı, turizme ihracatçı statüsü verilmesi, yıldız piramidinin tersine çevrilmesi ve istihdama destek konusunda adım atılmalı.
Türkiye’nin sürdürülebilir döviz girdisi en yüksek potansiyel ihracatta. 2023 yılı itibarıyla 250 milyar dolarlık bir gelir sağladık. Ancak hem gelir hem de cari açığa pozitif katkısı açısından turizm en değerli potansiyelimiz.
Geçtiğimiz yıl turizm sektörünün doğrudan geliri 56 milyar dolara ulaştı ve cari açığa 41 milyar dolarlık pozitif katkı sağladı. Yani 57 milyon turistin ayak bastığı 2023 yılında her turist ortalama 1.000 dolara yakın para bıraktı.
Başkan Oya Narin, Başkan Yardımcıları Ali Güreli, Naile Göçen, Mehmet Tevfik Nane, Şerife Bilgili Ercantürk ve Genel Sekreter Hale Altan’dan oluşan Türkiye Turizm Yatırımcıları Derneği (TTYD) geçen günlerde basın mensuplarına turizmin genel durumunu ve gelecek beklentilerini aktardı. Başkan Oya Narin, derneğin güncel raporu aktarırken şu bilgileri paylaştı:
- Dünya Seyahat ve Turizm Konseyi (WTTC) raporuna göre 2023 yılında küresel ölçekte turizm geliri 9,5 trilyon dolar GSYH’ye ulaştı ve 320 milyon kişilik istihdam sağladı. 2033’te ise 15,5 trilyon dolar ve 430 milyon kişi istihdama ulaşması bekleniyor.
-WTTC raporunda Türkiye turizm ve seyahat sektörünün ise 104,5 milyar dolarlık bir GSYH ve 3 milyon kişilik istihdam katkısı olduğunu, 2033 yılında ise 131,7 milyar dolar GSYH’ye ve 3.4 milyon kişilik istihdama ulaşacağı öngörülüyor.
-2023 yılında 57 milyon ziyaretçi ağırladık, yaklaşık 56 milyar dolar bir gelir elde ettik. Bu sene küresel arenada ziyaretçi sayımızda 5’inci, turizm gelirlerinde 7’nci sırada yer aldık. TTYD Başkanı Oya Narin, 2024 yılının ilk çeyrek verilerine göre turizmde işlerin iyi gittiğini ve bu yıl için dolulukta yüzde 80’leri aşacaklarını belirterek, “Bugün için iyi gidiyoruz ama gelecek için yeni bir yapılanma kaçınılmaz. Ancak bu sayede 10 yıl içinde 130 milyar dolar turizm gelirine ulaşabiliriz” diye konuştu.
Turizmi 365 güne yaymalıyız
TTYD Başkanı Narin, turizm sektörünün olağan büyüme hızına göre 10 yıl sonra 90-95 milyar dolar gelir bandına geleceğini, ancak alınacak bazı önlemlerle bu rakamın 135 milyar dolara yükselmesinin mümkün olacağını söyledi.
Yatırım için finansman, teşvikler ve tahsislerde yapılacak düzenlemelerle turizmin en üst seviyeden koordineli şekilde yapılandırılmasının önemine işaret eden Narin, “TTYD olarak yaptığımız projeksiyonlara göre 2033 yılında turizm gelirlerimizin belirli planlamaların yapılmasıyla birlikte 135 milyar dolara ulaşacağını öngörüyoruz.
Sektörümüzün birkaç başlığı var. Bir kere markalaşma ihtiyacı var. Finansman ihtiyacı var, dönüşüm yanı sıra istihdam ve eğitim ihtiyacı var. Bütün bakanlıkların bir noktada ortak bir platformda, Cumhurbaşkanlığı tarafından koordine edilmeli.
Turizm çeşitlendirilerek 365 güne yayılmalı. Yabancı yatırımları teşvik edecek hukuki düzenlemeler yapılmalı. Turizm sektörü de ihracatçı sayılmalı ve KDV iadesi, muafiyet başta olmak üzere ihracatçılara verilen destek ve teşviklerden yararlanmalı” diye konuştu.
Mesele 5 yıldızla bitmiyor
Turizmin mutlaka çeşitlendirilmesi gerektiğinin altını çizen Narin, şöyle konuştu: “2019 verilerine göre Türkiye’de 5 yıldızlı otellerin yatak kapasitesi yaklaşık 600 bin. İspanya da ise 100 binden az. 3 ve 4 yıldızlı kapasitede ise tam tersi.
TTYD Dönüşüm Raporu’nda da sunduğumuz gibi buradaki en kritik unsur, bizim fiyatlarımızı aşağıya indiren ters piramit. Aslında düz piramit olması gerekiyor. 5 yıldızlı otellerin arzının az olup 4, 3, 2, 1 yıldızlı olanların onların fiyatı yukarıya doğru itmesi gerekiyor. İspanya’da 500 bin yatağa yakın rezidans var.
Rezidans uzun kalışlar için çok önemli. Yeni dönemde 1, 2, 3, 4 yıldızlı tesisleri daha fazla üretmemiz gerekiyor ki, 5 yıldızlarımız hak ettikleri fiyatı alsınlar. İspanya 85 milyon ziyaretçi ile 108,7 milyar dolar gelir sağladı. Bu ziyaretçilerin yarısı tarifeli ucuz uçuşlarla ve rezidansları olduğu için birkaç sefer gidiyor.”
Turist için pahalı ülke olduk
Türkiye pahalı olduğu için turistlerin gelmekten vazgeçtiği yönündeki haberlere değinen Narin, “Geçen sene geldiniz bir bardak içecek aldınız 18-20 liraydı yani bir euronun altına. Bu sene o içecek 40 lira oldu, ama döviz artışı daha az gerçekleşti. Doğal olarak bir euro ile artık o içeceği alamıyorsunuz, daha çok ödüyorsunuz. Bunu, tüm ürünlere yaydığınızda fark buradan geliyor. İhracatçının ve turizmin en büyük sıkıntısı bu; kurun enflasyon oranında artmamış olması.”
100 bin çalışanı yurt dışına kaptırdık
Turizmde istihdamın en önemli sorunlarından biri haline geldiğini de kaydeden Narin, “Sektörümüzün şu anda 2 milyonun üzerinde istihdam yarattığını biliyoruz. TTYD olarak Türkiye İşverenler Konfederasyonu ile birlikte bir rapor hazırlıyoruz, sonbaharda açıklama fırsatımız olacak. Son dönemde Arap yarımadasında başlayan turizm gelişmeleri, istihdamı oraya doğru yönlendiriyor.
Bugün hizmet sektöründe yani güvenlikten kuaföre, servisten aşçıya herkesi Arap yarımadası transfer ediyor. Bu sayının 100 bine ulaştığı sanılıyor. Sezonun 8 ay sürdüğünü düşünürsek bu süre için istihdam sağlamak da zorlaşıyor. Şimdi Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan, Kazakistan’da okullarla anlaşma yaparak Antalya bölgesine personel çekiyoruz. Nepal, Hindistan, Sri Lanka’dan getirmek istiyoruz ancak getiremiyoruz” diye konuştu.
Kredi yoksa farklı seçenekler olmalı
Sektör için bir başka önemli sorunun da finansman olduğunun altını çizen Oya Narin, sözlerini şöyle sürdürdü: “Yatak kapasitesinin 2030-2040’lara uyumlanması, modernizasyon, yenileme gibi ihtiyaçlarımız var. Öte yandan Suudi Arabistan, Dubai, Mısır gibi çok ciddi yatırımlar yapan rakiplerimiz var. Sektör iki türlü finansman yapıyor.
Bir normal bankacılık sistemleri ile. İkincisi de avans satışı yapılan tur operatörleri. Bu da 11-12 milyar dolarlık bir kaynak. Alternatif olarak tahvil, bono ve halka arz gibi sermaye piyasaları araçlarını kullanılabiliriz. TTYD olarak turizm sektörünün sermaye piyasalarında daha yakın çalışabilmesi ve türev araç üretebilmesi için Kalkınma Yatırım Bankası ile bir çalışma grubu oluşturduk.
BİST turizm endeksinde sadece 13 tane firma, holdinglerle birlikte 30 şirket var. Turizm, varlık yapısı çok güçlü bir sektör. Dolayısıyla değerlemesi sadece yarattığı gelirle değil, varlık değerleri üstünde olan bir sektör. Bu yöndeki çalışmamızı sermaye piyasalarına sunacağız. Özellikle gayrimenkul fonları gibi araçların daha yakın kullanılması sektör için yeni ve önemli bir kapı aralayacaktır.”
İç turizmden 9.5 milyar $ geldi
İç turizmin sektör için çok önemli olduğunu belirten TTYD Başkanı Oya Narin, “Geçtiğimiz sene 9.5 milyar dolar da iç turizmden geldi. Sırf tesisler değil bunun içinde akraba ziyaretleri, turizm konutları da var. Ama varış noktalarında iç turizmdeki misafirlerimiz ekonomiye muazzam bir katkıda bulunuyor. Pandemide de bunu gördük, sektör iç turizmle ayakta kaldı. Şu an son dört beş haftadır iç turizm çok iyi gidiyor” diye konuştu.
120 milyar $ ile 2 milyon yatak
Toplam turizm yatırımı kümülatif olarak yaklaşık 120 milyar dolar. Toplam yatak kapasitesi yaklaşık 2 milyon. Toplam 21 bin 200 tesis var ve bunların arasında 46 yerli, 21 yabancı zincir otel var. Toplam yatak kapasitesinin yüzde 70’i Antalya, Ege ve İstanbul’da. Son beş yılda 687 milyon dolar yabancı yatırım geldi.
Ekmek geldi ama dağılmıyor
Yıllar önce İstanbul Ticaret Odası Başkanı Şekib Avdagiç ile Sirkeci’deki makam odasında sohbet ederken Boğazı gören camdan bakarak, “Baktığımda ne görüyorum biliyor musun?” diye sormuştu.
Kısa bir duraklamadan sonra Fındıklı sahiline yanaşan dev yolcu gemilerini anımsatarak, “Gemi demek ekmek demektir. Bak gemi yok. O zaman ekmek de yok” diyerek İstanbul’un kruvaziyer gemi rotasından çıkmasına hayıflanmıştı. Masadaki sohbette konu kruvaziyer turizmine geldi, Galataport projesinde aktif olarak görev yapan Şerife Bilgili Ercantürk, “Gemiler limana döndü.
Rotada yine yer alıyoruz ama Galataport gibi bir noktadan bu kez turistleri kentin tarihi ve turistik alanlarına transfer edemiyoruz. Gemilerden 3-5 bin kişi iniyor. Bunların transferi için otobüsler ne girebiliyor ne de çıkabiliyor, bu altyapı sorununu mutlaka çözmeliyiz. Tercihli yol ya da denizden ulaşım. Fakat mutlaka çözmeliyiz, bu misafirleri kaçıramayız” dedi.
İstanbul’daki beklenti 25 milyon
2023 yılında 20 milyon turist ile İstanbul’un dünyada en çok ziyaret edilen kentler arasında olduğunu belirten TTYD Başkanı Oya Narin, “İstanbul’da en az yüzde 20 büyümeyi bekliyorum. Bu yıl 25 milyonu görürüz. Esnafın yüzü gülüyor, sokağın simitçinin yüzü gülüyor ve bunun neticesini görüyoruz. Ancak altyapının hızla iyileştirilmesi gerek. Geçen sene büyük bir afet yaşadık, arkasından seçim derken haziran sonunu bulduk. Ama buna rağmen İstanbul yüzde 20 milyonu gördü” dedi.