Tüm yönleriyle otomatik katılıma dayanan BES uygulaması (2)

Celal ÖZCAN

Uzun zamandır kamuoyuna yansıyan bilgiler çerçevesinde tartışılmakta olan otomatik katılıma dayanan BES’in ayrıntıları Bakanlar Kurulu tarafından 01.08.2016 tarihinde TBMM’ye sunulan ‘’Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı’’ ile büyük ölçüde netleşti. Önceki gece de TBMM Genel Kurulunda kabul edilerek, yasalaştı. Bir önceki yazımızda tasarıdaki mevcut düzenlemeler çerçevesinde çalışanların ve işverenlerin merak ettikleri hususları cevaplandırmaya çalışmıştık. Bu yazımızda da diğer konulara değinilecektir. 

► Çalışanın ücretinden kesilen BES katkı payı kim tarafından ve nereye aktarılacaktır? 

Çalışanın ücretinden kesilen BES katkı payı, işveren tarafından en geç çalışanın ücretinin ödendiği günü takip eden işgününde belirlenmiş olan emeklilik şirketine aktarılacaktır. 

İşverenin katkı payını zamanında emeklilik şirketine aktarmaz veya geç aktarırsa, çalışanın 4632 sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatarım Sistemi Kanunu’nun 5 inci maddesindeki hesaplama yöntemi (fon birim pay fiyatı değişiklikleri) uyarınca varsa birikiminde oluşan parasal kaybından sorumlu olacaktır. 

Katkı payının takip ve tahsili emeklilik şirketi tarafından yapılacak, ancak Hazine Müsteşarlığı katkı payının takip ve tahsil sorumluluğunu bu amaçla yetkilendirilecek bir kuruluşa da verebilecektir. 

► Çalışan otomatik BES’den isterse çıkabilir mi veya ara verebilir mi? 

Çalışan, isterse emeklilik planına dahil olduğunun kendisine bildirildiği tarihi takip eden 2 ay içinde sözleşmeden cayabilir. 

Cayma halinde, ödenen katkı payları, varsa hesabında bulunan yatırım gelirleri ile birlikte 10 işgünü içinde emeklilik şirketi tarafından çalışana iade edilecektir. 

Cayma hakkının kullanılmaması halinde, çalışan Hazine Müsteşarlığı’nca belirlenen hallerde katkı payı ödemesine ara verebilecektir. 

► İşyeri değişikliklerinde otomatik BES sona erecek mi? 

Otomatik BES sistemine dahil olan çalışanın işyerini değiştirmesi halinde, yeni işyerinde de otomatik emeklilik planı uygulaması varsa, çalışanın birikimi ve sistemde kazandığı emekliliğe esas süresi yeni işyerindeki emeklilik sözleşmesine aktarılacaktır. 

Yeni işyerinde otomatik emeklilik planının bulunmaması halinde, çalışanın işyeri değişikliğini izleyen ayın sonuna kadar emeklilik şirketinden talep etmesi durumunda önceki işyerinde düzenlenmiş emeklilik sözleşmesi kapsamında katkı payı ödemeye devam edebilecek, talep etmemesi durumunda ise otomatik katılıma dayanan emeklilik sözleşmesi sonlandırılacaktır. 

► Otomatik BES’e işveren de katkıda bulanacak mı? 

Tasarıdaki düzenlemeye göre, otomatik BES’e işverenler herhangi bir katkıda bulunmayacaklardır. 

► Otomatik BES’e devlet katkısı olacak mı? 

Çalışan adına bireysel emeklilik hesabına ödenen katkı payları üzerinden %25’i oranında da devlet katkısı sağlanacaktır. 

Bunun dışında, çalışanın otomatik BES planından cayma (çıkma) hakkını kullanmaması halinde sisteme girişte bir defaya mahsus olmak üzere 4632 sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu’nun Ek 1’inci maddedeki devlet katkısı hak etme ve ödeme koşuluna tabi olmak kaydıyla 1.000,00 TL ilave devlet katkısı sağlanacaktır. 

Bakanlar Kurulu, ilave devlet katkısı tutarını yarısına kadar arttırmaya veya yarısına kadar azaltmaya yetkili olacaktır. 

► Emeklilik hakkının kullanılması halinde, ilave bir Devlet katkısı olacak mı?

Çalışanın, emeklilik hakkını kullanması halinde, hesabında bulunan birikimi en az on yıllık, yıllık gelir sigortası sözleşmesi kapsamında almayı tercih etmesi halinde, birikiminin %5’i karşılığında ayrıca devlet katkısı ödenecektir. 

► Emeklilik şirketleri otomatik BES katkı paylarından kesinti yapabilecek mi? 

Emeklilik şirketleri otomatik BES emeklilik planı kapsamında ödenen katkı paylarından 4632 sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatarım Sistemi Kanunu’nun Ek 7 inci maddesi uyarınca sadece fon işletim gideri kesintisi yapabilecek, bunun dışında başka bir kesinti yapamayacaktır. 

► Otomatik BES katkı payları haczedilebilecek mi? 

Çalışanın katkı payı, işverenin taraf olduğu 2004 sayılı İcra ve İfl as Kanunu kapsamındaki haciz ve ifl as yoluyla takip bakımından işçi alacağı niteliğinde imtiyazlı bir alacak olacaktır. 

► İşverenleri otomatik BES ile ilgili yükümlülükleri yönünden kim denetleyecektir? 

İşverenler, otomatik BES ile ilgili yükümlülükleri bakımından Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından denetlenecektir. İşverenlerin kanun kapsamındaki yükümlülüklerine ve düzenlemelere uymaması halinde, her bir ihlal için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nca 100.00 TL tutarında idari para cezası uygulanacaktır. 

► Mevcutta isteğe bağlı olarak BES’i olanlar veya işveren tarafından çalışan adına BES katkı payı ödenenler de otomatik BES kapsamına girecekler mi? 

Tasarıda, bu konuyla ilgili herhangi bir düzenleme yapılmamıştır. 

Ancak, Bakanlar Kurulu, otomatik emeklilik planına dahil edilecek işyerleri ile çalışanları ve bu kapsamdaki uygulama esaslarını belirleme yetkisi kapsamında bu konuda düzenleme yapabilecektir. 

► Otomatik BES ne zaman yürürlüğe girecektir? 

Otomatik katılıma dayanan BES 01/01/2017 tarihinde yürürlüğe girecektir.