Tüketimde temel ihtiyaçların payı arttı, yani yoksullaştık
Gıda, giyim ve barınma insanın en temel ve en ilkel ihtiyaçları. Ailelerin toplam tüketiminde bu kalemlerin payının artması yoksulluğun ve yoksullaşmanın işareti. Eğitim, eğlence ve kültür, ulaşım, haberleşme, lokanta ve otel harcamaları, kişisel bakım harcamalarının payının artması ise refahın, refah artışının göstergesi.
Bu bakışla 2015’te gelir gruplarına göre tüketim kalemlerinin değişimini incelediğimizde ortaya çıkan sonuç şöyle:
• En yoksul %20’lik gelir dilimindekilerin toplam tüketimi reel olarak %1.46 gibi az da olsa bir artış gösterdi. Ancak bu artışın esas olarak giyim ve gıda kalemlerinde meydana gelmesi, yoksul kesimin refah düzeyinde bir değişiklik olmadığını gösteriyor. En yoksul kesim harcamasındaki her 100 liralık artışın 77.4 lirasını gıda ve giyim ile kira ve konut harcamalarına ayırmak zorunda kalmış. Gıda- giyim-konut üçlüsünün tüketimdeki payı 0.97 puan artarken refah kalemlerinin payı o kadar azalmış.
• İkinci %20’lik gelir dilimi geçen yıl en fazla refah kaybı yaşayan kesim oldu. Bu dilimin ortalama harcaması reel olarak %4.04 düştü. Bu grup giyim ve gıda ihtiyaçlarını ancak tüm diğer harcamalarını kısarak karşılayabilmiş. Bu grupta her 100 liralık tüketim artışına karşılık gıda-giyim-konut harcaması 157.4 TL artmış. Yani temel ihtiyaçlardaki harcama artışını karşılamak için diğer kalemlerde 57.4 liralık kısıntı yapılmış. Temel ihtiyaçların tüketimdeki payı 3.21 puanla en fazla bu grupta artmış.
• Orta gelir grubu olan üçüncü %20’lik dilimin tüketimi de reel olarak %3.11 daraldı. Bu dilimde de temel ihtiyaçların toplam tüketimdeki payı 1.99 puan arttı. Bu kesim konut, haberleşme, giyim ve ayakkabı ile sigara ve içki tüketimini reel olarak artırırken, gıda dahil diğer kalemlerde tüketimini reel olarak kısmış. Eğitim, sağlık, mobilya ve ev aletleri ile çeşitli mal ve hizmetlerdeki daralma ciddi boyutta. Bu gelir grubu her 100 liralık harcama artışının tamamını gıda-giyim-konut üçlüsüne tahsis etmek zorunda kalmış.
• Üst-orta gelir grubu olan dördüncü %20’lik gelir diliminin tüketimi de reel olarak %3.08 daraldı. Bu dilimde konut, sağlık ve haberleşme dışındaki tüm kalemlerde tüketim reel olarak düştü. Bu grupta her 100 liralık tüketim artışına karşılık temel ihtiyaç üçlüsündeki harcama artışı 115.3 TL. Bu dilim de temel ihtiyaçlardaki harcama artışını karşılayabilmek için diğer kalemlerde kesintiye gitmek zorunda kalmış. Üstelik bu kısıtlama, gıda ve giyim harcamalarında reel olarak düşüş olmasına rağmen gerekmiş.
• Refahını gerçek anlamda artıran tek kesim, sadece en zengin %20’lik dilim. Bu kesimin harcamalarında reel olarak %2.45 artış var. Konut harcamasındaki %10.64’lük reel artış, temel ihtiyaç karşılamaktan çok lüks standartlara çıkmanın bir sonucu. En zengin grubun konutun yanı sıra, otomobil ve ulaştırma, eğlence ve kültür, lokanta ve otel harcamaları ile çeşitli mal ve hizmet harcamaları gibi refah düzeyindeki artışı ifade eden kalemlerde reel bir artış var.
