Tüketim istendiği kadar düşmüyor

2023 yıl sonu istatistikleri gelmeye başladı. En hızlı veri aldığımız yerler dış ticaret, PMI rakamları, İTO ve TÜİK enflasyonu, kredi kartı harcamaları. Genel olarak yeni programdan istenen sonuçları almaya henüz başlamadığımızı görüyoruz. Özellikle tüketim tarafında beklenen yavaşlama gerçekleşmiş değil. Asgari ücret ve dolayısıyla diğer ücretlere yapılan tek seferlik %49’luk zammı dikkate aldığımızda bu yavaşlama için bir süre daha beklenecek gibi görünüyor.

Enflasyonda gidişat

 2023 yıl sonu itibariyle enflasyonumuz (TÜFE) %64.77, aralık ayı enflasyonuysa %2.93 geldi. İTO’nun “İstanbul Ücretliler Geçinme Endeksi”ne göreyse Aralık 2023 fiyat artışları aylık %3.52, yıllıksa %74.88. TÜİK’in rakamlarına göre enflasyon oranındaki aylık düşüş sürüyor. Son 5 aydır her ay aşağı doğru giden bir enflasyon var.

Ama 5 ay önce yani ağustosta enflasyon oranının %9.09 olduğunu dikkate alırsak %2.93’e inen rakamın da büyük bir başarı olduğunu söyleyemeyiz. Daha gidilecek yolumuz var. Yukarıda da bahsettiğim gibi; ücretlerdeki artış, yönetilen yönlendirilen fiyatların etkisi, fiyatlama davranışlarındaki bozulma ve enflasyon ataleti işimizi zorlaştıran unsurlar. Ocak-şubat itibarıyla bu faktörlerin etkileri daha sert hissedilecektir. Enerji fiyatlarındaki ılımlı gidişat ve doların kontrollü seyir enflasyonla mücadele konusunda lehimize çalışan unsurlar. Nitekim aralık enflasyonuna baktığımızda ulaştırma gibi ağırlığı yüksek bir mal grubunda aylık değişim %-0.14 olmuş durumda.

Benzin fiyatındaki düşüş ise %-2.01. Buna karşın gıda ve alkolsüz içeceklerdeki artış ise aylık %4.81. Konuttaki artış ise, %4.97. Bu rakamın bu kadar yüksek gelmesinde en büyük pay sahibi aylık %25 artan doğal gaz fiyatları oldu. Dolayısıyla manşet enflasyon üzerinden çok sağlıklı bir analiz yapmak kolay değil. Çekirdek enflasyona bakmak daha sağlıklı sonuçlar verecektir. Buna göre B endeksi yani işlenmemiş gıda, enerji, alkollü içkiler, tütün ve altın hariç TÜFE aylık %2.39 olarak gerçekleşmiş. Bu rakam kasım ayında %2.53’tü. En azından bu alanda gidişatın fena olmadığını söyleyebiliriz ama bu konuda konuşmak için ocak-şubat rakamlarını da görmek gerekir.

Kredi kartı harcamaları hız kesmiyor

 Diğer taraftan haftalık ulaşabildiğimiz kredi kartı ve banka kartı harcama rakamları da talepte istenen soğumanın olmadığını gösteriyor. Elimizde en son 22 Aralık haftasına ait rakamlar var. Haftalık rakamlarda sapma olabileceği için 4’er haftalık rakamlara bakmanın daha doğru olduğunu düşünüyorum. Buna göre 22 Aralık’la biten hafta ve öncesindeki 3 haftada toplam kredi kartı ve banka kartı harcamaları 800.3 milyar TL seviyesinde gerçekleşmiş, bu rakam önceki 4 haftalık harcama rakamına göre %4.94 daha yukarıda.

Kasım’daysa önceki aya göre artış %5.14 seviyesinde. Kasım ve aralıktaki aylık enflasyonların %3.28 ve %2.93 olduğu hesaba katılırsa reel olarak da yani fiyattan arındırıldığında da kredi kartı ve banka kartı harcamalarında artış olduğu görünüyor. Bu harcamalarla toplam tüketim arasında çok yakın bir ilişki var. Kasım indirimleri, yıl sonu harcamalarını dikkate alsak dahi tüketimin bu derece hız kesmemesi önümüzdeki dönem için önemli bir sorun yaratabilir.

Toplam ithalatın %80’i artık ara malı değil

Tüketimle ilgili bir diğer çarpıcı rakam da dış ticaret tarafında. Biz yıllardır toplam ithalatımızın %80’i ara malı ve hammadde diye yazarız, anlatırız. Bu yıl durum biraz farklı. 2023 ilk 11 ayında ara malı ithalatının payı %72.5’e düşmüşken, tüketim malları ithalatının payı %8.2’den %13’e yükseldi. Bu yükselişteki en büyük paysa otomobil ithalatına ait. Bu yıl itibariyle faizlerin artması, tüketimi kısmaya dönük önlemler sonucu bu rakamın da normal seviyesine gelmesi beklenebilir. Ama bizim için yakından izlenmesi gereken başka bir önemli veri olarak yerini aldı. İç tüketimdeki ivme törpülenmedikçe mevcut ekonomi programının başarıya ulaşma şansı çok düşük. Bu sebeple şartlar böyle devam ettikçe tüketimi azaltıcı önlemlerin gelmesi ihtimal dâhilinde.