Tüketim etkisiyle ilk çeyrek büyümesi yüzde 4 oldu

Türkiye ekonomisi yılın ilk çeyreğinde geçen yı­lın aynı dönemine göre yüzde 4 oranında büyüdü. Milli gelir büyümesi yine büyük ölçü­de iç tüketim harcamalarından kaynaklandı.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2023 yılı 1’inci çeyrek gayri safi yurt içi hasıla (GS­YH) gelişmelerini açıkladı. Üre­tim yöntemine göre GSYH, ca­ri fiyatlarla bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 84,4 arta­rak 4 trilyon 631 milyar 792 mil­yon TL oldu. GSYH’nin birin­ci çeyrek değeri cari fiyatlarla ABD Doları bazında 245 milyar 464 milyon dolar olarak gerçek­leşti. Zincirlenmiş hacim en­deksine göre ilk çeyrek büyüme­si ise yüzde 4 olarak gerçekleşti.

Mevsim ve takvim etkilerin­den arındırılmış GSYH zincir­lenmiş hacim endeksi, bir önce­ki çeyreğe göre yüzde 0,3; tak­vim etkisinden arındırılmış GSYH zincirlenmiş hacim en­deksi ise 2023 yılı birinci çeyre­ğinde geçen yılın aynı çeyreğine göre yüzde 3,8 arttı.

Tarım ve sanayi küçüldü

Üretim yöntemine göre GS­YH›yi oluşturan faaliyetler in­celendiğinde; 2023 yılı birinci çeyreğinde bir önceki yıla göre zincirlenmiş hacim endeksi ola­rak tarımda yüzde 3,8; sanayide yüzde 0,7 küçülme olduğu belir­lendi. Sanayideki daralma eko­nomi için olumsuz bir seyre işa­ret etti.

Buna karşılık, hizmetler yüz­de 12,4, mesleki, idari ve des­tek hizmet faaliyetleri yüzde 12,0, finans ve sigorta faaliyet­leri yüzde 11,2, bilgi ve iletişim faaliyetleri yüzde 8,1, diğer hiz­met faaliyetleri yüzde 7,8, in­şaat yüzde 5,1, kamu yönetimi, eğitim, insan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri yüzde 3,6 ve gayrimenkul faaliyetleri yüzde 1,4 arttı.

Hanelerin tüketimindeki rekor artış

Harcamalar yöntemiyle GS­YH’ye bakıldığında büyümenin daha çok vatandaşların tüketim harcamalarından kaynaklandı­ğı dikkati çekti. Gayri safi yurt içi hasıla içinde yüzde 60,2 paya ulaşan yerleşik hane halklarının nihai tüketim harcamaları bu yıl ilk çeyrekte geçen yılın aynı çey­reğine göre zincirlenmiş hacim endeksi olarak yüzde 16,2 arttı.

Hane halklarının nihai tüke­tim harcamalarındaki büyü­mede enflasyonist ortamda va­tandaşların “enflasyondan ko­runma” gayretinin yanı sıra son dönemde “yaklaşan kriz” kaygı­sıyla artan başta gıda olmak üze­re tüketim malı stoklama eği­limlerinin de etkisi olduğu dü­şünülüyor.

Depremlerin kamu harcama­larına ek yük getirdiği bu dö­nemde devletin nihai tüketim harcamaları yüzde 5,3 artarken, yatırımları gösteren gayrisafi sabit sermaye oluşumunda ise yüzde 4,9 oranında bir artış ya­şandı. İlk çeyrek büyümesinde dikkati çeken önemli bir göster­ge de mal ve hizmet ithalatı yüz­de 14,4 artarken, ihracat hacmi­nin yüzde 0,3 daralması oldu.

İşgücünün payında EYT artışı

İlk çeyrekte işgücü ödeme­leri, geçen yılın aynı çeyreğine göre yüzde 126,1, net işletme ar­tığı/karma gelir ise yüzde 48,7 arttı. İşgücü ödemelerinin ge­çen yılın birinci çeyreğinde yüz­de 31,1 olan cari fiyatlarla Gay­risafi Katma Değer içerisindeki payı, bu yıl aynı çeyrekte yüzde 38’e yükseldi. Net işletme artı­ğı/karma gelirin payı ise yüzde 47,6’dan yüzde 38,2’ye geriledi.

Ancak işgücü ödemelerinin payındaki artışta Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) düzenle­mesi etkili oldu. Sosyal Sigorta­lar ve Genel Sağlık Sigortası Ka­nunu’nun EYT ile ilgili düzenle­melerinin yürürlüğe girmesiyle birlikte, kıdem tazminatı öde­melerinin önemli ölçüde artış göstermesi, işgücü ödemeleri­nin katma değer içerisindeki pa­yını artırdı. Başka deyişle milli gelirden emek kesiminin aldığı payda “arızi” bir artış yaşanmış oldu. EYT düzenlemesinin et­kisi dışarıda bırakıldığında ise işgücü ödemelerinin Gayrisafi Katma Değer içerisindeki payı­nın yaklaşık yüzde 33,5 olacağı tahmin edildi.

Kişi başı gelir 11.375 dolar

Türkiye’nin GSYH’nin birinci çeyrek değeri cari fiyatlarla ABD Doları bazında 245 milyar 464 milyon dolar olurken, son dört çeyreğin toplamında (yıllıklandırılmış) milli gelir 970 milyar 44 milyon dolar olarak gerçekleşti. 2022 sonu itibarıyla 85 milyon 279 bin 553 kişi olan nüfus sayısı baz alınırsa, kişi başına düşen (ortalama) milli gelir 11 bin 375 dolar düzeyinde oluştu. 2022 yılının tümünde Milli gelirin ABD Doları cinsinden tutarı da 905 milyon 501 bin dolar, kişi başına milli gelir de 10 bin 655 dolar olarak gerçekleşmişti.

“Yıllık bazda en yüksek büyüyen ikinci ülkeyiz”

Hazine ve Maliye Bakanı Nu­reddin Nebati, sosyal medya hesabından, TÜİK tarafından du­yurulan birinci çeyrek büyüme ra­kamlarını değerlendirdi.

Türkiye ekonomisinin, 2023 yı­lının ilk çeyreğinde geçen yılın ay­nı dönemine göre reel yüzde 4 bü­yüme kaydettiğini aktaran Nebati, “Böylece ülkemiz, verisi açıklanan AB ve OECD ülkeleri arasında yılın ilk çeyreğinde yıllık bazda en yük­sek büyüyen ikinci ülke olmayı ba­şarmıştır” ifadesini kullandı.

"Üretimden taviz vermedik"

Sıkı küresel finansal koşulların devam ettiği ve küresel ticaretin za­yıf seyrettiği bir dönemden geçildi­ğine işaret eden Nebati, “Zorlu dış konjonktürün yanı sıra asrın dep­rem felaketini de yaşadığımız bu dönemde yatırım, üretim ve istih­damdan asla taviz vermedik. Mali disiplinle elde ettiğimiz mali alan sayesinde, depremin ekonomimiz üzerinde açtığı yaraları günbegün telafi ediyoruz. Ayrıca, potansiyel üretimin artması ve sürdürülebilir büyümenin devamı için önem arz eden makine ve teçhizat yatırım­ları, geçen yılın aynı çeyreğine gö­re yüzde 8 büyümüş ve kesintisiz artışını 14’üncü çeyreğe taşımıştır. Bilinmelidir ki ilk çeyrekte sadece yüksek büyüme gerçekleşmemiş, aynı zamanda büyümenin kapsayı­cılığı da korunmuştur”dedi.