Tüketicinin güveni
Merkez Bankası ile Türkiye İstatistik Kurumu'nun ortaklaşa gerçekleştirdikleri tüketici güven endeksinin yönü, temmuz ayında yukarı döndü. Bu dönüş uzun soluklu olur mu, olmaz mı, zaman gösterir elbette. Ancak, en azından aylardır sürmekte olan gerileme durdu ve az da olsa bir güven kazanımı söz konusu oldu. Her ne kadar söz konusu endeksin hazırlandığı 2004 yılından bu yana olan eğri hep aşağıyı gösteriyorsa da, temmuz ayında tablonun olumluya dönmesi dikkate değer.
Endeksin 100'den büyük olmasının tüketici güveninde iyimser duruma, 100'den küçük olmasının kötümser duruma işaret ettiğini ve temmuzdaki artışla endeksin ancak 77'ye çıktığını belirtelim. Zaten endekste 100 düzeyini, iki yılı aşkın bir süre önce, mayıs 2006'dan beri göremiyoruz ya.
Peki, aylardan beri güven kaybı içinde olan tüketici, nasıl oldu da temmuzda birden ekonomiye daha güvenle bakmaya başladı? Sakın bunda AKP'nin kapatılmaması yönündeki kararın sihirli bir etkisi olmasın. Baksanıza, Anayasa Mahkemesi'nin bu kararından sonra Türkiye'nin önünün ne kadar açıldığına (Tansu Çiller'in kulakları çınlasın) ilişkin yorumlardan geçilmiyor.
Düz mantıkla bakınca tüketici güven endeksindeki toparlanma pekala kapatmama kararına bağlanabilir. Bu yorumu yapanlara veya yapmaya hazırlananlara küçük bir araştırmaya yönelerek gerçeği öğrenmelerini öneririz. Haydi o zahmete de girmesinler, gereken bilgiyi biz verelim. Tüketici güven endeksine ilişkin anket, ilgili ayın üçüncü haftasına kadar tamamlanıyor. Yani, temmuz ayında bir önceki aya göre ortaya çıkan artışta, Anayasa Mahkemesi'nin AKP'nin kapatılmaması yönünde 30 Temmuz'da açıkladığı kararın hiç mi hiç etkisi yok. Bu bilinsin de, "Bakın kapatmama kararı ekonomiyi nasıl olumlu etkilemeye başladı, vatandaşın ekonomiye güven duygusu da arttı" gibi veciz değerlendirmeler yapılmasın.
Tüketici güven endeksi, beş kalemden oluşuyor. Bunlar; mevcut ve gelecek dönem satın alma gücü, gelecek dönem genel ekonomik durum, gelecek dönem iş bulma olanakları ve mevcut dönemin dayanıklı tüketim malı satın almak için uygunluğu kalemleri. Bu kalemlerin tümünde hazirana göre iyileşme var. Ancak, mevcut dönemin satın alma gücüne ilişkin kalemde, temmuzdaki iyileşmenin hazirandakine göre biraz hız kestiğini belirtelim.
Endeksi oluşturan bu beş kalemde temmuz ayında olumlu bir seyir dikkat çekmekle birlikte, bazı alt kalemlerdeki olumsuz gidişatı gözden kaçırmamak gerekiyor. Örneğin, mevcut dönem dayanıklı tüketim malı almak için çok olumlu görünüyor; ama gelecek dönem için bu kalemde negatif yüzde 6.5'lik bir oran var. Aynı şekilde gelecek dönemde konut satın alma ya da inşa ettirmeye ilişkin endeksin yüzde 8.6, konut onarımına para harcanmasına ilişkin endeksin yüzde 10.4 gerilediği dikkati çekiyor. Yine aynı şekilde tasarruf etme ihtimaline ilişkin endekste de yüzde 5'lik bir düşüş var.