Tüketicinin enflasyon beklentisinde iyileşme
Tüketici güveni mayıs ayında sınırlı da olsa artarak yükseliş eğilimini sürdürürken, psikolojik faktör olarak önem taşıyan tüketicilerin enflasyonda düşüş yönündeki iyimserlik düzeyinde önceki aya göre belirgin bir yükseliş yaşandı.
Türkiye İstatistik Kurumu ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası iş birliği ile her ay yapılan Tüketici Eğilim Anketinin mayıs ayı sonuçları yayımlandı. Bu anket ile hesaplanan ve tüketicilerin genel güven düzeyini yansıtan Tüketici Güven Endeksinin nisanda 80,46 olan düzeyi mayısta yüzde 0,1’lik bir artışla 80,51 oldu.
Böylece endekste yılın ilk beş ayındaki kümülatif artış yüzde 4’e ulaştı. Endeks, mayıs itibarıyla son on bir ayın en yüksek düzeyine çıktı. Ancak bu yükselişe rağmen endeks, bir yıl önce 91,1 olan düzeyinin yüzde 11,6 altında kaldı. Endeksin 100’den büyük olması iyimser, 100’den küçük olması kötümser (güvensiz) durumu yansıtıyor.
Başka deyişle endeks 100 ve üzerinde olduğunda tüketici kendini güvende hissediyor, bunun altındaki değerler ise güvende düşüşü gösteriyor. Buna göre on bir aylık kesintisiz yükseliş sürecine rağmen endeks, geldiği bu düzeyle, “normal” kabul edilen 100 sınır değerinin altında kalmaya devam ediyor.
Halk enflasyonda düşüşe ikna oluyor
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, temel önceliği enflasyonla mücadele olan ekonomik program kapsamında en olumsuz faktör olarak halkın enflasyonun düşeceğine “ikna” olmamasını dile getirmişti. Mayıs ayı tüketici eğilim anketi, hanelerin enflasyonun düşeceğine ikna dozunda belirgin bir artış olduğunu gösterdi.
Son on iki aylık dönemde tüketici fiyatlarının seyrine ilişkin görüşü yansıtan endeksin değeri yüzde 10 artışla 17,24’e yükseldi. Bu endeksin yükselişi, hissedilen enflasyonda düşüş yaşandığını gösteriyor. Dezenflasyon algısını yansıtan bu endeksin hala 100 baz değerine göre çok düşük olmakla birlikte aylık yüzde 10 artış göstermesi hissedilen enflasyonda ve buna bağlı olarak beklenen enflasyonda pozitif yönde önemli bir kırılmaya işaret ediyor.
Önceki on iki aylık döneme göre gelecek on iki ayda tüketici fiyatlarının değişimine ilişkin “beklenti” endeksi nin nisanda 56,23 olan değeri de mayısta 60,70’e yükseldi. Bu endeksin artması izleyen dönemde tüketici fiyatlarında düşüş beklendiğini, azalması ise artış beklentisini yansıtıyor. Aylık bazda yaşanan yüzde 7,9’luk artış, düşüş yönündeki beklentilerde önemli bir yükselişi ifade ediyor.
Ekonomik durumda iyimserlik artışı
Tüketici güven endeksini oluşturan alt endekslerden “Geçen on iki aylık döneme göre mevcut dönemde genel ekonomik durum” endeksi mayısta yüzde 10,4 artışla 45,96 oldu. Buna göre tüketicilerin genel ekonomik duruma ilişkin görüşlerinde iyimserlikte önceki aya göre kayda değer bir artış oldu. “Geçen on iki aya göre mevcut dönemde hanenin maddi durumu”na ilişkin alt endeks de mayısta yüzde 0,4’lük bir artışla 65,29 oldu.
Gelecek on iki aylık döneme ilişkin genel ekonomik durum beklentisini yansıtan endeks yüzde 0,2’lik bir artışla 78,30 olurken, aynı dönemde hanenin maddi durum beklentisine ilişkin endeks 82,85’le aynı kaldı. Bu veriler hanelerin genel ekonomik durum ve kendi maddi durumlarına ilişkin beklentilerinin, 100’ün altındaki endeks değerleri ile kötümser bölgede kalmaya devam etmekle birlikte, ileriye yönelik beklentilerde iyimserliğin artmakta olduğunu gösteriyor.
İşsizlikle ilgili beklentilerde de iyimserliğin az da olsa artışa geçtiği görüldü. Gelecek on iki ayda işsiz sayısına ilişkin alt endeks değeri önceki aya göre yüzde 0,8 artarak 75,55 oldu. Bu endeksin artması işsiz sayısının azalacağı, düşmesi ise artacağı yönündeki beklentiyi ifade ediyor. Buna göre genel ekonomide ileriye yönelik iyileşme beklentileri paralelinde işsizlikte düşüş beklentisi de arttı.
Ev, otomobil alma umudu canlanamıyor
Tüketici güveninin önemli göstergeleri arasında ev ve otomobil satın alma beklentisi yer alıyor. Ancak genel ekonomik koşullar yanında kredi faizlerindeki aşırı yükselme, fiyatlardaki şişme nedeniyle gayrimenkul ve otomotiv piyasası baskılanırken, güven endeksinin bileşenleri içinde en düşük değerleri ev ve araba edinimine ilişkin alt endeksler alıyor.
Hanelerin gelecek on iki ayda konut satın alabilme veya inşa ettirme ihtimaline ilişkin alt endeksin nisanda 11,31 olan değeri, mayısta yüzde 11,5 düşüşle 10,01’e kadar indi. Güvende bazın 100 olduğu dikkate alınınca bu dip değer, aşırı karamsar durumu yansıtıyor.
Gelecek on iki ayda konut tamirine para harcama eğilimine ilişkin endeks ise mayısta yüzde 2,8 düşüşle 25,42’ye indi. Gelecek on iki ayda otomobil alma beklentisini ölçen endeksin nisanda 17,83 olan değeri de mayısta yüzde 0,4 daha düşerek 28,42’ye geriledi. Satın alma beklentisi otomobilde eve göre daha yüksek olmakla birlikte diplerde seyrediyor. Mevcut dönemin dayanıklı tüketim malı satın almak için uygunluğuna ilişkin endeks yüzde 2 artışla 48,07 olurken, geçen on iki aya göre gelecek on iki ayda dayanıklı tüketim mallarına harcama beklentisine ilişkin endeks yüzde 0,3 düşüşle 95,59’a indi.
Mevcut dönemin tasarruf etmek için uygunluğunu ölçen endeksin değeri yüzde 0,5 düşüşle 74,06’ya, hanen içinde bulunduğu mali durum endeksi yüzde 1 düşüşle 79,73’e geriledi. Geçen on iki aya göre gelecek on iki aylık dönemde ücretlerin değişimine ilişkin endeks yüzde 1,5 düşerek 115,72 olurken, gelecek üç ayda tüketimin finansmanı için borç kullanma eğilimini yansıtan endeks yüzde 1,3 artarak 55,25’e yükseldi.