Tüketicinin ekonomiye duyduğu güven yeniden azalma eğilimine mi giriyor?

"Ekonomide tüketici davranışları, hem karar alıcılar, hem de ekonominin gelecek tahminleri ile ilgilenenler için oldukça önemli bir yere sahiptir. Tüketici güvenindeki iyimserlik, geniş harcama yapma isteğini ve borca girme eğilimini yükseltebilmekte, kötümserlik ise, tüketicilerin harcamalarını kısmalarına ve mali durumlarını yeniden gözden geçirmelerine neden olabilmektedir."

Merkez Bankası ile Türkiye İstatistik Kurumu'nun ortaklaşa oluşturdukları tüketici güven endeksinin açıklama bölümünde bu görüşlere veriliyor. Tüketicinin iyimserliği harcamaların artacağının, tersi ise harcamaların kısılacağının göstergesi sayılıyor.

Tüketici güven endeksinin 100'den büyük olması tüketicinin ekonomiye iyimser baktığını, endeksin 100'ün altında bulunması ise tüketicinin bakışının kötümsere döndüğünü gösteriyor.

Tüketici güven endeksi, 2003 yılının aralık ayından beri, yani 85 aydır hesaplanıyor. Bu 85 ayın yalnızca 23'ünde tüketici ekonomiye iyimser bakmış, 62 ayda ise tüketici kötümserliğini ifade etmiş. Ayrıca, grafikte de kolaylıkla görülebileceği gibi tüketici güven endeksinin bu 85 aylık sürede sergilediği genel eğilim, aşağı doğru…

Eğilim önemli

85 aylık eğilim kuşkusuz önemli, ama bugün üstünde durmak istediğimiz daha çok son dönem. Tüketicinin ekonomiye duyduğu güven geçen yılın kasım ayından bu yana artma eğilimi içindeydi. Son ayda, yani temmuzda can sıkan bir gelişme yaşandı, tüketici güven endeksi haziranın altında kaldı.

Elbette bir ayda ortaya çıkan bu tablo için eğilim değişmesi gibi bir nitelemede bulunmak söz konusu olamaz. Hem zaten temmuzdaki gerileme tüketici güven endeksini oluşturan beş konudaki beklentinin yalnızca birinde ortaya çıkan dikkat çekici bozulmaya bağlı, diğer dört konuda tüketicinin yaklaşımı olumlu olmaya devam ediyor. Temmuzda yalnızca "mevcut dönemin dayanıklı tüketim malı satın almak için uygunluğu" sorusuna verilen yanıtların endeksinde yüzde 5.04'lük bir gerileme görüldü, bu da genel endeksin gerilemesine yol açtı.

Güven endeksindeki gerileme yalnızca bir soruya verilen yanıttan kaynaklanıyor olsa da tümüyle önemsiz sayılabilecek bir gelişme değil. Temmuzdaki bu gerilemeye bakarak çok kötümser olmak da gerekmiyor, "bir aylık düşüşten bir şey olmaz" diyerek fazla umursamaz olmak da…

Büyük resim de iyi görünmüyor

Tüketici güven endeksinin oluşturulmaya başladığı 2003 yılının aralık ayından bu yana sergilediği genel gidişatın da iyi bir resim vermediğine değindik. Endekste olumlu bakışa işaret eden 100'ün üstü, 85 ayın yalnızca 23'ünde söz konusu olabilmiş. Burada bir başka önemli nokta da şu: Güven endeksi 100 dolayında seyretmiş, kimi aylarda 100'ün biraz altına inmiş olsa, yani 85 ayın 65'inde 100'ün biraz altına inilse bu çok önemli değil. Oysa tablo bakın nasıl oluşmuş…

Tüketici güven endeksi, hesaplandığı ilk ay olan 2003 yılının aralık ayında 110.3 düzeyindeymiş. 2004 yılının tümü, 100 üstü endeksle geçilmiş. Aynı durum, yani endeksin 100'ün üstünde olması 2005'in ilk beş ayında da sürmüş. Haziran 2005 ile birlikte 100'ün altına inilmiş. Ocak 2006'da yeniden 100'ün üstüne çıkan endeks, beş ay böyle kalmış ve mayıs 2006, tüketici güven endeksinde 100'ün üstünün oluştuğu son ay olmuş.

Haziran 2006'dan, temmuz 2010'a… Yani tam 50 ay boyunca tüketici güven endeksi 100'ün altında kalmış. Bir başka ifadeyle tüketici, son 50 aydır; ya da 4 yıl 2 aydır ekonomiye güven duymadığını ifade edegelmiş.

Güven endeksinin anlamı

Tüketici güven endeksinin ekonomide ne gibi bir anlamı var, bu çalışma çok mu önemli, bu endeksle ne amaçlanıyor? Merkez Bankası'nın açıklamasında bu soruların yanıtı bulunuyor:

 "Tüketici güven endeksine kaynak oluşturan tüketici eğilim anketi ile; tüketicilerin, harcama davranışlarının ve beklentilerinin değerlendirilmesine yönelik olarak, genel ekonomik duruma, iş bulma olanaklarına, piyasalardaki gelişmelere ve kişisel mali durumlarına ilişkin eğilimlerinin ve beklentilerinin öğrenilmesi, yakın gelecekte yapılması planlanan harcamalara ilişkin aylık tüketici eğilimlerinin saptanması amaçlanmaktadır.

Tüketici eğilim anketi, tüketicilerin eğilimlerini ve beklentilerini ölçme amacına yönelik dört alanı kapsamaktadır:

-Kişisel mali durum: Tüketicilerin satın alma güçlerindeki geçmiş 6 aya göre mevcut durumları ve gelecek 6 aya ilişkin beklentileri, gelecek 3 aylık dönemde borçlanma durumları, gelecek 6 aya ilişkin tasarruf etme beklentileri.

-Genel ekonomi: Tüketicilerin mevcut dönemde geçmiş 3 aya göre genel ekonomik durum değerlendirmeleri ve gelecek 3 aya ilişkin genel ekonomik durum beklentileri, gelecek 6 aylık dönemde iş bulma olanaklarına ilişkin beklentileri, mevcut dönemin tasarruf etmek ve dayanıklı tüketim malı satın almak için uygunluğunu değerlendirmeleri.

-Harcamalar: Tüketicilerin dayanıklı ve yarı-dayanıklı tüketim malları ile eve, arabaya, konuta ve konut tamiratına harcama yapma planları.

-Fiyat beklentileri: Tüketicilerin gelecek 12 aylık dönemde fiyatlardaki değişimin yönüne ilişkin beklentileri."