Tüketiciler finansmana sanayiciden kolay erişti
Bankaların haziran sonunda 10,2 trilyon TL ulaşan toplam kredi hacminde bireyselin payı 2,6 trilyon lira ile yüzde 25’i aştı. Bankalar altı ayda hizmetler sektörünü net 727 milyar TL , bireysele 771,6 milyar TL kredi açtı.
Bankacılık sektörünün, yılın ilk yarısında tüketici kesime yaptığı fonlama; yatırımları ile milli gelir yaratan, üretim ve istihdam gerçekleştiren imalat sanayii ve hizmetler başta ana sektörler bazında yapılan toplam net fonlama tutarlarının üzerinde gerçekleşti.
Sanayiciler finansmana erişim güçlüğünden yakınırken, kredi kartı sahibi bireyler buna, cüzdan mesafesinde doğrudan ve hızlı erişti. Bireysel borçlanmadaki artış esas olarak kredi kartı kullanımından kaynaklandı. Buna göre bankalar özellikle seçim arifesinde her iki kesime de yeni kredide frene daha sıkı basarken, kart sahipleri limitleri dahilinde harcamaya tam gaz devam etti.
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) haziran sonu verilerine göre, bankaların tüm üretici sektörlere açtığı kredilerin toplam hacmi ilk 6 ayda net yüzde 27,8 artarak 7 trilyon 514,4 milyar lira olurken, tüketicilerin konut, taşıt ve ihtiyaç kredileri ile bireysel kredi kartı borçlarının toplamı yüzde 42,9 artışla 2 trilyon 570,4 milyar liraya yükseldi. Böylece tüketici kredileri ve bireysel kredi kartı borçlarının toplam hacmi, haziran sonunda bankacılık sektörünün takipteki alacaklar da dahil 10 trilyon 172,1 milyar TL’ye ulaşan toplam kredi hacminin yüzde 25,1’ini aştı.
Ana sektörler içinde şirket sayısı, toplam istihdamı ve yatırımları ile orantılı olarak kredi bakiyesi en büyük ana sektör olan hizmetlerin toplam kredi hacmi, ocak-haziran döneminde yüzde 27,4 oranında 726,6 milyar lira büyüyerek 3 trilyon 377,4 milyar liraya ulaştı. Birçok alt sektörü ile en fazla firmanın ve istihdamın bulunduğu, üretimi ile milli gelire en büyük katkıyı yapan imalat sanayiinin kredi hacmi de aynı dönemde yüzde 31,4 oranında net 535,3 milyar lira büyüyerek 2 trilyon 237,5 milyar liraya yükseldi.
Haziran sonu itibarıyla inşaat sektörünün kredi bakiyesi 725,4 milyar, elektrik gaz, su sektörünün 578,7 milyar, tarım, avcılık, ormancılık, balıkçılık sektörünün 476,9 milyar ve madencilik ve taş ocakçılığının kredi hacmi de 118,5 milyar lira oldu. Altı ayda bankalar inşaat sektörünü net 151,2 milyar, tarım ve ilgili sektörleri 139,3 milyar, elektrik, gaz ve su sektörünü 60,4 milyar, madencilik ve taş ocakçılığını 20,8 milyar lira fonladı.
Tüketime 771 milyar
Buna karşılık altı ayda tüketicilerin, içinde ithal ürünlerin de yer aldığı tüketim harcamaları için yaptıkları kredi kartı harcamalarının bakiyesi yüzde 67,9 oranında net 465,5 milyar lira büyüdü. Böylece bireysel kart harcamalarındaki artış bu dönemde ana sektör olarak imalat sanayiine yapılan toplam net fonlamaya yaklaştı.
Bu dönemde tüketici kredileri de 306,1 milyar lira artarken, toplam bireysel borçlanmadaki artış 771,6 milyar liraya ulaştı. Tüketicilerin kredi ve kart borçları toplamındaki bu artış, aynı dönemde hizmetler ve imalat sanayii de dahil ana sektörler bazında toplam net fonlama tutarlarının üzerinde bir hacim oluşturdu. Böylece bankalar, üretici sektörlere kredi genişlemesi ile üretimi doğrudan desteklemekten çok, tüketimin finansmanı yoluyla üretim ve ticareti dolaylı biçimde desteklemiş oldu. Ancak finansal kaynakların tüketime yönelmesinin fiyat istikrarını bozucu etkisi önemli oranda hissedildi.
Hizmetler alt sektörleri içinde en büyük kredi hacmine sahip toptan ve perakende ticaret alt sektörü, altı ayda 241,4 milyar lira ile net kredi kullanımında başı çekti. Bunu net 139,3 milyar lira artışla taşımacılık, depolama ve haberleşme, 117,7 milyar liralık net artışla da emlak komisyonculuğu izledi.
İmalat sanayiinin alt sektörleri içinde en büyük kredi hacmi ise 391,2 milyar lira ile metal ana sanayiine ait. Bu alt sektörü 334,7 milyar lira ile tekstil, 292,7 milyar lira ile gıda, 228,8 milyar lira ile ulaşım araçları, 186,9 milyar lira ile kimya izliyor.
Altı aylık net kredi artışında metal ana sanayii 102 milyar lira ile ilk sırada gelirken, 76,7 milyar lira ile tekstil, 68,1 milyar lira ile ulaşım araçları ilk üçte yer alıyor. Nükleer yakıtlar, rafine petrol ürünleri ve kok kömürü alt sektörüne açılan kredilerin hacmi altı ayda 3,4 milyar lira azalarak 33,2 milyar liraya gerilerken, diğer sektörlerin kredi hacminin altı ayda 4-51,8 milyar lira arasında değişen miktarlarda net artış kaydettiği görülüyor.
Bireysel borçlanmaya yasal kısıt
İç talebi körükleyen, cari açığı artıran, fiyat istikrarına bozucu etki yapan bireysel borçlanma ivmesinin kırılmasına yönelik somut önlemler gelmeye başladı. Merkez Bankası Başkanı Hafize Gaye Erkan’ın 3’üncü Enflasyon Raporu toplantısında, fiyat istikrarını sağlamak amacıyla, enflasyonist sürece katkı yapan finansal kaynakların arz yerine tüketime yönelişinin önüne geçmek için “seçici kredi sıkılaştırması”na gidileceğini açıklamasının ardından BDDK de bu yönde etkili kararlar aldı.
BDDK, finansal istikrara yönelik atılacak koordineli adımlar kapsamında, sermaye yeterliliği standart oranları hesaplamasında dikkate alınan risk ağırlıklarının ihtiyaç kredileri, bireysel kredi kartları, taşıt kredileri ile taşıt teminatlı krediler ve tüketiciler ile yapılacak finansal kiralama işlemlerinde artırılmasına karar verdi. Ayrıca, kredi kartlarında uygulanan taksitlendirmenin havayolları, seyahat acenteleri ve konaklama ile ilgili yurt dışına ilişkin harcamalarda kaldırılmasına karar verildi.