Tüketici güveni son bir yılın dip noktasında

Merkez Bankası ile Türkiye İstatistik Kurumu her ay yaklaşık 8 bin kişiyle görüşerek tüketicinin ekonomiye ne ölçüde güven duyduğunu ölçmeye çalışıyor. "Çalışıyor" diyoruz, çünkü benzeri tüm çalışmalarda olduğu gibi bu çalışmada da yüzde 100 doğruya ulaşmak mümkün değil. Bir eğilim belirleniyor, tüketicinin ekonomik gidişatla ilgili görüşü ortaya koyuluyor. Biraz tekrar gibi olacak ama belirtmekte yarar var; elde edilen tüketici güven endeksinin 100'den büyük olması, tüketici güveninde iyimser duruma, 100'den küçük endeks değerleri ise kötümser duruma işaret ediyor.

Merkez Bankası ile TÜİK ekim ayı için 8 bin 418 kişiyle görüştüler ve ortaya çıkan tüketici güven endeksinde eylüle göre yüzde 4.2'lik bir azalma oldu. Eylülde 93.7 olan tüketici güven endeksi, ekimde 89.7'ye indi.

Tüketici güven endeksinde ekimde ortaya çıkan bu düşüş iki açıdan önemli. Birincisi, endeks son bir yılın en düşük düzeyine indi. Tüketici güven endeksi, geçen yılın ekim ayında 89 düzeyinde oluşmuş ve daha sonra hep 90'ın üzerinde seyretmişti. İşte son bir yıllık sürede ilk kez geçen ekim ayında yeniden 90'ın altına inilmiş oldu.

İkincisi, daha kısa dönemli bir değerlendirme olarak bakıldığında, tüketici güven endeksinin yönünü aşağı çevirdiği ortaya çıkıyor. Endeks, bu yıl haziran ayında 96.4'e ulaşmış ve böylece eylül 2007'den sonraki dönemin, yani 45 ayın en yüksek düzeyine çıkmıştı. Son 45 ayın rekorunu kıran endeks, hızlı bir iniş sürecine girdi ve dört ay sonra ekim ayında 89.7'ye geriledi.

Güven niye düştü?

Tüketici güven endeksi, yaklaşık 8 bin kişinin beş konudaki görüşlerinin bir araya getirilmesiyle oluşan bir gösterge.

Bu beş gösterge içinde ekim ayında en hızlı bozulma gelecek üç aylık dönemdeki genel ekonomik duruma ilişkin beklentide oluşmuş. Bu beklentiye ilişkin endekste yüzde 6.2 oranında bir gerileme var.

Tüketiciler, mevcut dönemdeki satın alma güçlerinin, altı ay öncesine göre yüzde 3.8 daha kötü olduğunu belirtmişler. Gelecek altı aydaki satın alma gücünün de bugünküne göre yüzde 3.6 daha kötü olacağı tahmininde bulunulmuş.

Gelecek altı aylık dönemdeki iş bulma olanaklarına ilişkin endekste yüzde 3.1 gerileme ortaya çıkmış.

Tüketiciler, mevcut dönemi dayanıklı tüketim malı satın almak için uygun bulmadıklarını belirtmişler. Söz konusu endeks ekim ayında yüzde 4.3 gerilemiş.

Böylece bu beş konudaki görüşlerden oluşan tüketici güven endeksi bir ayda yüzde 4.2 düşüş göstermiş. Tüketici güven endeksinde ekim ayında kaydedilen yüzde 4.2'lik düşüşün, kasım 2008'deki yüzde 7.1'lik orandan sonraki en büyük düşüş olduğunu da belirtelim.

Yani, hem inilen düzey, hem bir çıkışın son bulması ve yeniden gerileme sürecine girildiği izleniminin doğması ve hem de bir ayda ortaya çıkan gerileme açısından yaklaşık son üç yılın rekorunun kırılmış olması hiç de hayra alamet göstergeler değil.

Ancak, hiç kimse de tutup tüketicinin ekonomiye duyduğu güvenin artması için yarın düğmeye basıp bir şeyler yapabilecek durumda değil. Bu, bir süreç çünkü… Ve tüketici güven endeksi de bir sonuç. Sonuçtan başlamak söz konusu olamayacağına göre…

Ama daha önce de değindik. Tüketicinin ekonomiye güven duyması durumuna işaret eden 100'ün üstündeki endeks son olarak 2006 yılının mayısında oluşmuş. Yani bu endeksin söylediği, tüketici beş yılı aşkın süredir ekonomiye zaten güven duymuyor.

Acaba nasıl bir ekonomi politikası gündeme getirilir ve uygulanabilirse tüketicinin ekonomiye güveni yeniden sağlanabilir ki?