TÜİK’e göre göreli yoksulluk yüzde 14,4

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2022 yılı için yıllık 35 bin 493 lira eş­değer hane halkı kullanılabilir fert medyan gelirinin yüzde 50’sini dikkate ala­rak belirlediği “yoksulluk sınırı”na göre, gö­reli yoksulluk oranının geçen yıl değişmeye­rek yüzde 14,4 olduğunu açıkladı.

TÜİK’in Yoksulluk ve Yaşam Koşulları Araştırması’nın 2022 yılı sonuçları açıklan­dı. Toplumun genel düzeyine göre belirli bir sınırın altında gelire sahip bireylerin göreli anlamda yoksul sayıldığı araştırmada, eşde­ğer hane halkı kullanılabilir fert medyan ge­lirinin yüzde 50’si olan yıllık 17 bin 747 (aylık 1.479) lira baz alınarak belirlenen yoksulluk sınırına göre ülkedeki yoksul sayısı 12 mil­yon kişi olarak hesaplandı. Buna göre, göreli yoksulluk oranı da değişmeyerek yüzde 14,4 oldu. Ancak, kullanılabilir fert medyan geli­rinin yüzde 60’ı baz alınarak belirlenen yok­sulluk sınırına göre ise yoksul sayısı 18 mil­yon 30 bine çıkarken, yoksulluk oranı önce­ki yıla göre 0,3 puan artışla yüzde 21,6 oldu. Medyan gelirin yüzde 70’i baz alınarak yapı­lan hesaplamada ise yoksul sayısı 24 milyon 460 bin kişi, yoksulluk oranı da 0,6 puan ar­tarak yüzde 29,3 olarak bulundu. TÜİK, eş­değer hane halkı kullanılabilir fert medyan gelirinin yüzde 40’ını baz alarak belirlediği yoksulluk sınırına göre ise yoksulluk oranı­nı, önceki yıla göre 0,9 puanlık azalışla yüzde 7,6’ya düşürdü.

En az yoksulluk tek kişilik hanelerde

Eşdeğer hane halkı kullanılabilir fert medyan gelirinin yüzde 50’si baz alınarak hesaplanan yoksulluk oranı; tek kişilik ha­nelerde önceki yıla göre 1 puan artarak yüz­de 7,5, çekirdek aile bulunmayan birden fazla kişiden oluşan hane halklarında ise 2,6 puan artarak yüzde 11,7 oldu. En az bir çekirdek ai­le ve diğer kişilerden oluşan hane halklarının yoksulluk oranı 1,1 puan artarak yüzde 19,6, tek çekirdek aileden oluşan hane halklarının yoksulluk oranı ise 0,3 puan azalarak yüzde 13,9’e geriledi.

Eğitim düzeyiyle ters orantılı

Fert medyan gelirinin yüzde 50’sine göre okur-yazar olmayan bireylerin yüzde 27,7’si, bir okul bitirmeyenlerin yüzde 24,4’ü, lise altı eğitimlilerin yüzde 13,8’i, lise ve dengi okul mezunlarının ise yüzde 7,8’i yoksul ola­rak hesaplandı. Yüksek öğretim mezunları ise yüzde 2,6 ile en düşük yoksulluk oranı­na sahip grup oldu.“Maddi yoksunluk” tanı­mı Eurostat tarafından revize edilerek ta­nımın içine sosyal yoksunluk kriterleri de dahil edildi. Buna göre hanelerin yeniden belirlenen yaşamsal ihtiyaçları listesindeki 13 maddenin en az 7’sini karşılayamayanla­rın oranı olarak tanımlanan “maddi ve sos­yal yoksunluk” oranı; 2021 yılındaki yüzde 18,1’lik düzeyine göre 1,5 puan daha düşük olmak üzere yüzde 16,6 olarak tahmin edildi.

Dört yıllık panel veri kullanılarak hesapla­nan ve fert medyan gelirinin yüzde 60’ına gö­re son yılda ve aynı zamanda önceki üç yıldan en az ikisinde de yoksul olan fertleri kapsa­yan sürekli yoksulluk oranı ise 2022 yılında önceki yıla göre 0,2 puan artarak yüzde 14 ol­du. İstatistiki bölge bazında fert medyan ge­lirinin yüzde 50’si baz alınarak hesaplanan yoksulluk sınırına göre, gelire dayalı göreli yoksulluk oranının en yüksek olduğu bölge­ler; yüzde 15’le Adana, Mersin (TR62), yüz­de 14,6 ile Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan (TRA2) ve yüzde 14,3 ile İzmir (TR31) oldu. Göre­li yoksulluk oranı en düşük olan ise yüzde 3,7 ile Gaziantep, Adıyaman, Kilis (TRC1), yüzde 6,3 ile Malatya, Elâzığ, Bingöl, Tunce­li (TRB1) ve yüzde 7,5 ile Erzurum, Erzincan, Bayburt (TRA1) bölgeleri oldu.

Üçte biri yoksulluk riski altında

Göreli yoksulluk, maddi ve sosyal yoksun­luk ve düşük iş yoğunluğu göstergelerinin en az birinden yoksun olma durumu olarak açıklanan yoksulluk veya sosyal dışlanma riski altındakilerin oranı ilk kez hesaplan­dı. 2022 yılı sonuçlarına göre fertlerin yüzde 32,6’sı yoksulluk veya sosyal dışlanma riski altında kaldı. Bu oran yaş gruplarına göre in­celendiğinde; 0-17 yaş grubunda yüzde 42,7, 18-64 yaş grubunda yüzde 30,2, 65+ yaş gru­bunda ise yüzde 20,5 olarak tahmin edildi.

Oturulan konuta sahip olanların oranı geçen yıla göre 0,8 puan azalarak 2022 yı­lında yüzde 56,7 olarak hesaplanırken, ki­rada oturanların oranı yüzde 27,2, lojman­da oturanların oranı yüzde 1,1, kendi ko­nutunda oturmayıp kira ödemeyenlerin oranı ise yüzde 15,1 oldu. Konutun izolas­yonundan dolayı ısınamama en çok karşı­laşılan konut ve çevre problemi olarak be­lirlendi. Kurumsal olmayan nüfusun yüz­de 33,6’sı konutunda izolasyondan dolayı ısınma sorunu ile sızdıran çatı, nemli du­varlar, çürümüş pencere çerçeveleri vb., yüzde 21,7’si ise trafik veya sanayinin yol açtığı hava ve çevre kirliliği veya diğer çev­resel sorunlarla karşılaştı. Konut alımı ve konut masrafları dışında borç veya taksit ödemesi olanların oranı 4,3 puan azalarak yüzde 59,4 oldu. Nüfusun yüzde 6,2’sine bu ödemeler yük getirmezken yüzde 17,7’si­ne çok yük getirdi. Hanelerin yüzde 59,6’sı evden uzakta bir haftalık tatil masrafları­nı, yüzde 41,5’i iki günde bir et, tavuk ya da balık içeren yemek masrafını, yüzde 31,1’i beklenmedik harcamaları, yüzde 20,4’ü evin ısınma ihtiyacını, yüzde 65,4’ü eski­miş mobilyaların yenilenmesini ekonomik olarak karşılayamadığını bildirdi.

Aylık gelire göre kaç yoksul var?

TÜİK’in 2022 için hesapladığı 34 bin 493 liralık fert medyan geliri, aylık bazda 2 bin 958 liraya denk geliyor. Fert medyan gelirinin yüzde 40’ına göre hesaplanan yoksulluk sınırı olan aylık 1.183 TL’nin altında gelire sahip 6 milyon 354 bin, medyan gelirin yüzde 50’sine göre aylık 1.479 bin liranın altında gelire sahip 12 milyon, medyan gelirin yüzde 60’ı baz alındığında aylık 1.775 liranın altında gelir düzeyinde 18 milyon 30 bin ve medyan gelirin yüzde 70’ine göre aylık 2 bin 70 liradan daha az gelire sahip 24 milyon 460 bin kişi olduğu görülüyor. TÜİK’in yoksul sayısında baz aldığı gelir düzeyleri, TÜİK’in 2022’ye ilişkin 4 kişilik aile ve çalışan tek kişi için hesapladığı aylık yaşam maliyetlerinin ise oldukça altında bulunuyor.

Hanelerin %60’ı tatil yapamıyor

- Yüzde 33,6’sı konutunda izolasyondan dolayı ısınma sorunu ile sızdıran çatı, nemli duvarlar, çürümüş pencere çerçeveleri vb.,

- Yüzde 21,7’si trafik ve sanayinin yol açtığı hava kirliliği ve çevresel sorunlar yaşıyor.

- Yüzde 59,6’sı evden uzakta bir haftalık tatil yapamıyor.

- Yüzde 41,5’i iki günde bir et, tavuk ya da balık içeren yemek yiyemiyor.

- Yüzde 31,1’i beklenmedik harcamaları, yüzde 20,4’ü evin ısınma ihtiyacını karşılayamıyor.

- Yüzde 65,4’ü eskimiş mobilyaların değiştiremiyor.

Maddi yoksunluk nedir?

“Maddi yoksunluk” tanımı Eurostat tarafından revize edilerek tanımın içine sosyal yoksunluk kriterleri de dahil edildi. Maddi ve sosyal yoksunluk oranı hesabında sorgulanan değişkenler; “otomobil sahipliği, ekonomik olarak beklenmedik harcamaları yapabilme, evden uzakta bir haftalık tatil masrafını karşılayabilme, kira, konut kredisi ve faizli borçları ödeyebilme, iki günde bir et, tavuk, balık içeren yemek yiyebilme, evin ısınma ihtiyacını karşılayabilme ve yeni eklenen mobilyaları eskidiğinde değiştirebilme” durumu. Geçen yıllarda maddi yoksunluk tanımına dahil olan “çamaşır makinesi, renkli televizyon ve telefon sahipliği” yeni tanımdan çıkarıldı. Bu oran için fert düzeyinde yeni eklenen değişkenler ise “eskimiş giysileri yerine yenisini alabilme, düzgün iki çift ayakkabıya sahip olabilme, ayda en az bir kez tanıdıkları ile toplanabilme, ücretli boş zaman faaliyetlerine katılabilme, kendini iyi hissetmek için bir miktar para harcayabilme ve kişisel amaçlı kullanım için internet sahipliği”.