TÜFE yüzde 30, Yİ-ÜFE yüzde 50

Pek unutulacak oranlar değil ama biz yine de mevcut durumu bir hatırlayalım. TÜFE yılın ilk dokuz ayında yüzde 19.37 arttı. Eylül sonu itibarıyla oluşan yıllık artış da yüzde 24.52 düzeyinde.

Yİ-ÜFE'de ise dokuz aylık artış yüzde 38.96, yıllık artış yüzde 46.15 olarak gerçekleşti.
Enflasyonda en kötünün geride kaldığı söyleniyor. Ama acaba gerçekten de en kötüyü geride bıraktık mı, yoksa bizi daha yüksek oranlar mı bekliyor?

“En iyisi geçmiş yıllara bir göz atalım” diye düşündük... “Bakalım geride kalan yılların ilk dokuz ay-son üç ay dengesi nasıl oluşmuş, bu dengeyi bu yıla uygularsak nasıl bir orana ulaşırız...”

Son on dört yılın söylediği...

TÜFE ve Yİ-ÜFE'de mevcut seri 2003 yılı bazlı. Dolayısıyla 2004 yılından 2017 sonuna kadar olan on dört yılın verilerini dikkate alarak bir hesaplama yapmaya çalıştık.

Önce elde ettiğimiz oranları aktaralım, sonra bu oranlara nasıl ulaştığımızı izah edelim.

Öyle görünüyor ki bu yılı TÜ-FE’de en az yüzde 30’la kapatacağız. Yİ-ÜFE için ise en düşük oran yüzde 50 olacak gibi.

Marjı biraz genişletsek bile bu genişletme yukarı doğru olacak. TÜFE yüzde 30-35 arasında, Yİ-ÜFE yüzde 50- 55 arasında gerçekleşecek gibi görünüyor.

Yüzde 30’un, yüzde 50’nin altında oranlar görmemiz hiç mümkün değil diyemeyiz tabii ki.

Ekonomiye sihirli bir el değer, dolar kuru, nasıl olur bilemeyiz, 5 liralara düşer, petrol fiyatlarındaki tırmanış durur ve tersine bir hareket başlar, o zaman durum değişir.

Ama ne doların 5 liralara ineceğini bekleyen var, ne petrol fiyatlarının gerileyeceğini.

Dolayısıyla bugünün verileri ışığında söylersek 2018 yılının taban oranları TÜFE’de yüzde 30, Yİ-ÜFE'de yüzde 50 olacağa benziyor.

Yüzde 30’luk bir TÜFE gerçekleşmesi, açıklanmasının üstünden daha bir ay bile geçmeyen yeni ekonomi programında yüzde 20.8 olarak tahmin edilen TÜFE’de yarı yarıya bir sapma olduğu anlamına gelecek.

Tahmin nasıl yapıldı?

TÜFE 2004-2017 yıllarını kapsayan on dört yıllık dönemde ilk dokuz ayda ortalama yüzde 5.09, son üç ayda ise yüzde 3.28 arttı.

Bu on dört yıldaki eğilim dikkate alınmak suretiyle iki yöntem izlenerek son çeyrekteki olası artış bulunabilir. Bulunacak oran, iki yöntemde de tabii ki aynı olacaktır.

Bu yöntemlerin birinde son üç aydaki yüzde 3.28 artışın, ilk dokuz aydaki yüzde 5.09 artışın yüzde kaçı olduğu varsayımından yola çıktık.

Diğer yöntemde ise ilk dokuz ay ve son üç ay artışının toplamıyla (bileşik değil basit) elde edilen oranda ilk dokuz ayın ve son üç ayın paylarına baktık.

İlk yönteme göre, on dört yıl ortalamasında TÜFE’de son üç ayda oluşan yüzde 3.28’lik artışın ilk dokuz aydaki yüzde 5.09’luk artışa oranı yüzde 64. Bu yüzde 64’ü bu yılın ilk dokuz ayındaki yüzde 19.37’ye uyguladığımızda bulacağımız oran yüzde 12.4. Yani bu oran son üç ayda beklenen artış.

Yüzde 5.09’luk ilk dokuz ay ortalaması ile yüzde 3.28’lik son üç ay ortalamasının toplamı (basit toplam) 8.38. Bu sayıda ilk dokuz ayın payı yüzde 61, son üç ayın payı yüzde 39.

Yüzde 61’lik pay yüzde 19.37 artışa denk geldiğine göre, yüzde 39’luk pay da yüzde 12.4 artışa denk geliyor. Bu da uyguladığımız ikinci yöntem. Aslında bu yöntemler aynı hesaplamanın farklı biçimde yapılmış hali.

Sonuca gelelim... İlk dokuz aydaki yüzde 19.37 ile son üç ay için bu bulduğumuz yüzde 12.4’ü birikimli şekilde toplarsak yılın tümü için ulaşılacak oran yüzde 34’tür.

Biz bu yıl son üç aydaki oranın biraz düşük kalacağını ve yüzde 12.4’ü bulmayacağını tahmin ediyoruz.

Bulduğumuz orana göre daha düşük bir gerçekleşme bekliyor olmamızın birkaç nedeni var. Bunlar; enflasyonda ilk dokuz ay gerçekleşmesinin çok yüksek olması ve döviz kurundaki o yüksek seyrin yerini daha yataya yakın bir gidişe bırakması.

Dolayısıyla bu yıl TÜFE’nin yüzde 30 ya da bu oranın çok az üstünde gerçekleşmesini bekliyoruz.

Yİ-ÜFE yüzde 50 bekleniyor

İlk dokuz ay-son üç ay dengesini Yİ-ÜFE'ye uyguladığımızda TÜFE’den çok farklı bir tablo görüyoruz. Yİ-ÜFE'de son on dört yıl itibarıyla ilk dokuz ay ortalama artışı yüzde 6.96, son üç ay artışı yüzde 1.46 düzeyinde.

Bu oranlardan yola çıkarak yaptığımız hesaplama, yılın son çeyreğindeki Yİ-ÜFE artışının yüzde 8 dolayında kalacağını gösteriyor. Son çeyrek artışı yüzde 8’de kalırsa, ilk dokuz aydaki yüzde 38.96 ile birlikte yıllık artış tam yüzde 50 oluyor.