Trump’ın kazanmasıyla Amerikan kapitalizmi faz mı değiştirecek...
Oğlum Trump’ın seçimi kazandığı belli olunca, “Amerikan kapitalizmi faz değiştirecek, içe döneceği bir döneme girecektir” diye iddialı bir yorum yaptı. Bu iddialı yorumu, Trump’ın içe dönük popülist söylemleriyle birlikte ele alıp bazı dostlarımla irdeledim. Trump’ın söylemlerinden Amerikan kapitalizmi için böyle bir faz değiştirme talebinin çıkarılabileceğini düşünmenin yanlış olmayacağına dair değerlendirmeler aldım. Ama sonuçları için süreci izlemek gerektiğini de belirttiler.
Söylenenlerden bazılarını özetlemek istiyorum:
-Amerika, üretimini dışarıya taşıdığı alanlarda, açığa çıkan çalışanlarına belli bir refah seviyesinde yeni işler sunamadı. Kafeteryalarda işçilik gibi ucuz emek ve az beceri isteyenler için iş var. Ama beceri isteyen iyi ücretli alanlarda talep çok sınırlı.
-Bu durum toplumda, üretimin kaydığı Çin gibi ülkelerden üretimin geri getirilmesi bu konuda önlemler alınmasının istenmesi fikrini geliştiriyor. Trump’ta popülist sözlemiyle bundan yararlandı. İşlerini kaybedenler kafalarında “altın çağ hayali yaratıp” düşmanlıklar geliştiriyorlar.
-Bu geri dönüş için gümrüklerin yükseltilmesi, bazı vergi uygulamalarına bağlı önleminden söz ediliyor. Ama Çin gibi ülkelere kaymış bu üretimleri ABD’de kullananlar fakirler. Gümrük uygulamaları onların bu ürünleri daha pahalı almasıyla sonuçlanacak. Belki bu arada istenen enflasyonun biraz yükselmesi sonucu da elde edilmiş olacak.
-Amerika içe kapanırken dünya Jandarmalığından da vazgeçebilir. Bunun için harcamalarını çok yüksek buluyor. Trump kampanya sırasında bunun yükünü tek başına taşımayacaklarını bir tüccar gibi ortaya koyarak, doğrudan kendisine tehdit oluşturmayan alanlardaki harcamalara ortak olunması gerektiğini söylemekten çekinmedi.
-Amerikan doları dünyanın rezerv parası. Buna karşılık Çin ve Almanya gibi fazla veren ülkeler iç taleplerini artırıp ABD’den ithalatlarını yükseltmiyorlar. Bu da dünya para sisteminin dengesizliğini ortaya çıkarıyor.
-Burada cevabının aranması gereken bir soru da Amerikan kapitalizmi diye küresel kapitalizm dışında bir olgu var mıdır? küresel şirketlerin ve bunlar içersinde ağırlıklı olarak yer alan Amerikan şirketleri bu konuda Trump ile uyumlu yeni bir politikayı oluştururlar mı? Katkıda bulunurlar mı?
-Trump’ın bu alanlardaki popülist söylemleriyle düşük gelirli ve mutsuz Amerikalılara umut verip oylarını aldığı görülüyor. Ama şimdi gündemde olan soru Trump’ın söylemleriyle faz değiştireceği öne sürülen Amerika kapitalizminin, buna uygun eylemlerin ne kadarını hayata geçirebileceği. Bugün için bu konuda söylenebilecek olan Amerikan kapitalizminin kendine dünyadan gelen yüklerin azaltılması için Trump’ın içe kapanmaya dönük popülist söylemleri olduğu. Ama bu konuda kafalar karışık. Uygulama yönünde atılacak adımların, ABD ve dünya ekonomisinde ne denli hasarlara yol açabileceğinin hesabı henüz ortada değil. 2017 yılında bu adımlardan bazılarına da ortaya çıkaracağı faturaya da tanık olacağız.